Bodrum’a girişi, bilhassa de Güvercinlik’ten sonrasını çok seviyorum. En çok da arabanın sağ penceresinden akıp giden göz alıcı mavilik eşliğinde kıvrıla kıvrıla Bodrum Kalesi ile buluşmayı… Hele ki turist kalabalıklarının olmadığı zamanlarda… Pastırma yazında Bodrum ile son buluşmam işte bu türlü gerçekleşti ve bana Halikarnas Balıkçısı’nın süper kelamlarını anımsattı: “Sanma ki sen, geldiğin üzere gideceksin. Senden evvelkiler de böyleydiler. Akıllarını daima Bodrum’da bırakıp gittiler.” Sahiden Bodrum’da olmanın tadı öbür. Bu defa bir hafta sonu kaçamağı için gittiğim eski Karya başşehrinde birinci günü, ilçenin üç kusursuz müzesini ziyaret edip biraz da çarşı pazar gezerek geçirmeye karar veriyorum. İkinci gün için gayem Akyarlar ve Gümüşlük’e uzanıp kıyı kahvelerinde Ege güneşiyle buluşmak.
Müren’in Kumbahçe’deki meskeni, artık müze.
Sanat Güneşi’nin evinde
İlk durağım, Zeki Müren Sanat Müzesi, Kumbahçe Mahallesi sırtlarındaki dünya hoşu bir ev… Zeki Müren burayı 1977’de satın almış. Sanat Güneşi’nin vefatından bir mühlet sonra müzeye dönüştürülerek Bodrum’un en çok ziyaret edilen yerlerinden biri haline gelmiş. Taştan örülmüş yüksek bahçe duvarının sol ucundaki kapıdan girilen iki katlı konut, deniz görüntülü bir terasa açılıyor. Türk sanat müziği efsanesinin Buick Regal model antika arabası de buradaki bir camekânda sergileniyor. Çabucak yanı başında Müren’in dev heykeli yükseliyor. Konuta girişte, sol taraftaki duvarda ünlü sanatkarın fotoğrafları ve gazete haberlerinin kupürleri var. Sağ taraftaki gişeden 20 lira karşılığında biletimi aldıktan sonra heyecanla konuta adımımı atıyorum. Kapılarından duvarlarına beyazlar içindeki müze konut, Müren’in şaşaalı sahne hayatının ve renkli dünyasının bilakis son derece mütevazı. Giriş katındaki oturma odası, sanatkarın gazete okuyarak, şiir yazarak ve müzik dinleyerek gününün büyük bir kısmını geçirdiği yer. Müren, konuklarını burada ağırlar, sanat üzerine sohbetler edermiş. Koltuklar ve gramofon sanatkarın İstanbul’daki konutundan getirilmiş. Odalara yayılan Zeki Müren müzikleri, yerin nostaljik ruhunu derinleştiriyor. Meskendeki nazar boncuklarının çokluğu, sanatkarın kem gözlerden uzak kalma dileğinin bir sonucu. Yerin sadeliğine şaşırarak konutun öbür kısımlarına yanlışsız ilerliyorum.
Zeki Müren Müzesi
Dar bir döner merdivenin ucu, ikinci kata bağlanıyor. Müzenin bu kısmında sanatkarın kullandığı eşya, giysiler, sahne kostümleri, gözlükler, gümüş işleri, makyaj gereçleri, ses kayıt aygıtları ve plaklar ortasında gezinirken gözüm mektup zarflarıyla dolu bir vitrine takılıyor. Sanatkara, dünyanın dört bir yanından hayranlarının gönderdiği yüzlerce mektubun zarflarının birçoklarının üzerinde yalnızca şu isim ve adres yazıyor: Zeki Müren, Bodrum. ‘Onu Bodrum’da herkes tanıyordu ve mektupları kaybolmuyordu herhalde’ diye geçiriyorum içimden.
Sanatçının ilkgençlik yıllarından itibaren yaptığı onlarca resme bakarken onun tıpkı vakitte yetenekli bir ressam olduğunu fark ediyorum. Sahnelerin güçlü sesinin duvarları süsleyen siyah-beyaz fotoğraflarını inceleyerek çıkışa yanlışsız ilerlerken şair Arkadaş Z. Özger’in kelamını söylemeden edemiyorum: “Zeki Müren’i seviniz!”
Batıkların görkemi
Müze çıkışı, Bodrum’un mavisi ve derimi ısıtmaya çalışan öğlen güneşi sevincimizi güzelden uyguna katlıyor. Bu hoş anların tadını çıkarmak için kahve molası vermek mutlaka düzgün fikir! Üstelik belediyenin Kumbahçe’deki kafesinde çay 5, Türk kahvesi 12 lira. Tostlar 25 liradan başlıyor. Biraz ileride bankta oturan Halikarnas Balıkçısı heykeline selam verip Bodrum Kalesi’ne uzanıyorum. Yıllar evvel üniversite yıllarımda açık hava konserleri izlemek için gittiğim Bodrum Kalesi, günümüzde apayrı bir çehreye sahip. St. Jean şövalyelerinin güçlü surları, artık kulelerinde, yapılarında ve dehlizlerinde dünyanın en değerli sualtı arkeoloji müzelerinden birinin görkemli kesimlerini saklıyor. Çocuklu aileler, öğrenciler ve gençler için de son derece eğlenceli ve öğretici bir müze burası. Osmanlı periyodunda tahkim edilerek güçlendirilen kalenin içine tam yedi kapıdan geçilerek giriliyor. Kalenin doğu suru dışında kalan kısımları, çift vücut duvarıyla destek edilmiş. Sayısız tarihi hazine barındıran kale, birbirinden etkileyici taş kabartmalarla süslenmiş. Armalarda haçlar, düz ya da yatay bantlar, ejder ve aslan figürleri kullanılmış.
Bodrum Sualtı Müzesi
Kalenin göze çarpan kısımları ortasında kale koruganı, duvarlar ortası su hendeği, asma köprü, denetim kulesi ve ayrıyeten Sultan 2. Mahmut’a ilişkin bir tuğra var. Kalenin zindan olarak kullanıldığı 19’uncu yüzyılda surlara bir hamam yapısı eklenerek Osmanlı karakteri güçlendirilmiş. 1995’te Avrupa’da Yılın Müzesi Yarışması’nda ‘özel övgü’ alan Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, dünyaca ünlü pek çok batığa mesken sahipliği yapıyor. Bunlardan en kıymetlisi, dünyanın bilinen en eskisi olarak nitelendirilen Uluburun Batığı. MÖ 14’üncü yüzyıla ilişkin ticaret gemisi, bakır, kalay ve cam külçeleri; amforaları, mücevherleri, boncukları, el aletleri, silahları, terazi yükleri ve seramikleriyle birlikte sergileniyor.
Karyalı Prenses
Müzenin bir öteki gözdesi yaklaşık 1.000 yıllık Bizans gemisi Serçe Limanı Batığı. 33.5 dönüm genişliğinde bir toprağa kurulan kalede beni en çok etkileyen yapıtlardan oburu Karyalı Prenses oldu. Bodrum’da karar süren Hekatomnos Hanedanı’na mensup olan prenses, kudretli Kral Mausolos’un da küçük kardeşi. Yaklaşık 2 bin 400 yıl evvel 40 yaşlarında öldüğü belirlenen prensesin 1989’da Bodrum yakınlarında bulunan iskeleti, uzman bir estetik cerrahi takımı tarafından etlendirilip elbisesine kadar tekrar giydirildi. Bu çağdaş tıp başyapıtıyla şimdi tanışmadıysanız kesinlikle görün derim.
Kudretli hükümdarın mozolesi
Müze seyahatine kısa bir orta verip Bodrum çarşısının hareketli sokaklarına yöneliyorum. Yol üzerinde rastladığım Oda-Sadun Boro Meskeni, 1965-68 ortasında dünya tipini tamamlayan ünlü çiftin anılarını yaşatıyor. Birer sanat galerisini anımsatan dükkânlar ortasında gezinirken ressam ve seramik sanatkarı Ahmet Hıdır ile tanışıyorum, “Buradaki çabucak her dükkânın bir kıssası vardır” diyor.
Tepecik Mahallesi’ndeki Bodrum Mausoleium Anıt Müzesi, antikçağın yedi mükemmelinden birinden geriye kalan temeli ve kesimleri gözler önüne seriyor. MÖ 4’üncü yüzyılda hayatını kaybeden Kral Mausolos’un onuruna inşa edilen mozole, yaklaşık 50 metre yüksekliğindeydi. İnsanlığa ‘mozole’ kavramını ikram eden bu ihtişamlı yapının yerinde bugün yeller esse de kalanları görmek bile insanı etkilemeye yetiyor. Kayalara oyulmuş dikdörtgen bir temel çukuru, Mausolos’un cansız vücudunun gömülmek üzere aşağıya indirildiği batı merdiveni, mezar odasının yine yapılandırılmış ana sınırları, kırık sütun modülleri ve çeşitli yapı kesimleri, burada görebilecekleriniz ortasında. Yeri gelmişken gündeme getirelim: Birkaç yıl evvel Memleketler arası Mausoleium Çalıştayı ile Mausoleium’un yepyeni yerinde, teğe bir ölçekte, hafif metal ve cam kullanılarak tekrar inşa edilmesini içeren bir proje geliştirilmişti. Bu proje gerçekleştirilse Bodrum’a büyük kıymet katmaz mı sahi?