Birleşmiş Milletler (BM) raportörleri, 21 Eylül 2022 tarihinde iş insanı Osman Kavala’nın tutukluluğu ve ilgili yargı süreçlerine ait Türk makamlarına ilettikleri yazıyı 25 Kasım 2022 Cuma günü kamuoyuyla paylaştı. Yazı, 60 gün boyunca kapalı tutuldu ve hükümete cevap vermek için vakit verildi.
Türk makamları iki ay sonra karşılık verdi
Türkiye’nin 21 Eylül 2022 tarihli yazıya 10 Kasım 2022 günü karşılık verdiğini, ancak yazıda bahsi geçen argümanlara değinmediğini kaydeden BM raportörleri, 21 Eylül 2022’de gönderilen yazıdaki tez ve telaşları kamuoyuyla paylaştı.
Türkiye’ye eylül ayında gönderilen yazı, BM İnsan Hakları Savunucuları Özel Raportörü Mary Lawlor, Keyfi Tutuklama Çalışma Kümesi Lider Yardımcısı Mumba Malila, Fikir ve Tabir Özgürlüğü Hakkının Teşviki ve Korunması Özel Raportörü Irene Khan ve Barışçıl Toplantı ve Şov Yürüyüşü Özgürlüğü Özel Raportörü Clement Nyaletsossi Voule‘un imzasını taşıyordu.
‘Karar, tüm mahkemeler için bağlayıcıdır’
Raportörlerin 25 Kasım 2022 tarihli yazılı açıklamasına nazaran, hükümete 21 Eylül 2022 günü gönderilen yazıda şu bilgi ve kaygılar lisana getirildi:
“11 Temmuz 2022’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye’nin davaya ait evvelki karara uyma yükümlülüğünü yerine getirmediğine, hasebiyle Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 46. hususunun 1. fıkrasını ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme’nin 63 yıllık tarihinde ikinci kere bir ülke, AİHM’in bağlayıcı bir kararını uygulamadığı için ihlal davası ile karşı karşıya.
Karar katidir, derhal yürürlüğe girer ve Kavala’nın hukuka alışılmamış mahkumiyetine karşı temyiz başvurusunu inceleyen Yargıtay da dahil olmak üzere Türkiye ve Türkiye’nin tüm mahkemeleri için bağlayıcıdır.
‘AİHM’in kararına ve meşruiyetine hürmet duymalısınız’
[Türkiye hükümetine ilettiğimiz] yazıda, Avrupa’daki en yüksek insan hakları mahkemesinin [AİHM] durumu hakkında iki defa yasal olarak bağlayıcı karar verdiği Osman Kavala’nın açık bir formda adaletten yoksun edilmesi konusunda epeyce kaygılı olduğumuzu lisana getirdik.
AİHM kararına ve [Avrupa Kurulu Bakanlar Konseyi’nin] başlattığı ihlal prosedürüne karşın Osman Kavala davasının mahallî mahkemelerde görülmeye devam etmesinden derin tasa duyuyoruz.
‘Adalet konusunda endişeliyiz’
Bu çeşit aksiyonlar, Türkiye’nin Mahkeme’nin yargı yetkisi altındaki yükümlülüklerine muhalif olacaktır ve Türkiye’deki insan hakları savunucuları ile ülkede işlendiği sav edilen insan hakları ihlalleri karşısında adalet arayan bireyler için geniş kapsamlı sonuçları olabilir.
Türkiye’nin karara uymayı reddetmesi, AİHM’in güvenilirliğine ve koruyup desteklemeye çalıştığı devredilemez insan haklarına da direkt bir atak üzere görünüyor. Sonuç olarak, Türkiye’nin ülke içinde insan haklarını koruyup desteklemeye ve adalete ulaşmak için yollar sağlamaya bağlılığı bağlamında bu karara uymamasının daha geniş manası konusunda kaygılıyız.
‘Kavala beş yıldır keyfi olarak tutuklu bulunuyor’
Dahası, bu davanın Türkiye’de kendisini söz etmeyi, barışçıl bir formda şov yapmayı, bir ortaya gelip kamusal ve siyasi hayata katılmayı dileyen bireyler üzerinde caydırıcı tesiri olmasından derinden kaygılıyız.
Hükümetinizi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararına ve meşruiyetine hürmet göstermeye ve yaklaşık beş yıldır keyfi bir biçimde tutuklu bulunan Kavala’nın özgürlüğünü sağlama sürecini başlatmaya çağırıyoruz.”
‘BM raportörü tek taraflı karar verdi’
BM raportörleri, Türkiye’ye gönderdiği yazıyı paylaşırken, Türkiye’nin 10 Kasım 2022 tarihinde bu yazıya verdiği cevabı da paylaştı.
Türkiye Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği, Türkiye hükümeti ismine verdiği karşılıkta, BM İnsan Hakları Savunucuları Özel Raportörü Mary Lawlor’un Osman Kavala’nın durumuna ait 31 Ekim 2022 günü yaptığı açıklamayı eleştirdi. Türkiye, bu açıklamanın hükümetin cevabı beklenmeden ‘aceleyle yapılmış bir basın açıklaması’ olduğunu söyledi.
Söz konusu basın açıklamasının Türkiye hükümetine ‘yanıt verme fırsatı vermeden’ yapıldığını kaydeden hükümet, ilgili BM kararlarına atıfla, bu durumun tıpkı vakitte ‘objektiflik, tarafsızlık, seçici olmama, karşılıklı yapan diyalog ve işbirliği unsurlarına uymadığını’ söyledi.
BM İnsan Hakları Savunucuları Özel Raportörü’nün ‘hükümetin müşahedelerini dinlemeden tek taraflı bir formda karara vardığını’ belirten hükümet, ‘böyle bir yaklaşımın yapan bir diyalog ve insan haklarının korunması için faydalı olmayacağı’ değerlendirmesini paylaştı.