Merkez Bankası’nın döviz süreçleriyle en ince detaylarına kadar ilgilendiği bir sır değil ve bir kısmı da işin tabiatı gereği. Para siyaseti uygulamalarında ‘liralaşma’ söylemi ana tema olurken, dolarizasyonun KKM ile engellenmeye çalışılması uzun vakittir iktisatçıların esasen tartıştığı bir bahis. Bunun yanı sıra ‘128 milyar dolar’ ile başlayan siyasi çekişmeler de ‘arka kapı satışları’ telaffuzuyla bilhassa muhalif görüşteki uzmanların ana gündeminde olurken, bu bahiste iktisat idaresi Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin 20 Aralık gecesi için söylediği ‘Biz mi bir şey yaptık?’ sorusu dışında gündeme hiç gelmedi.
Gündemde dolarla ilgili her daim farklı bir başlık bulunabiliyor.
‘Arka kapı satışları’nın maksadının dolar/TL’yi baskılamak olduğu ve bu teknikle de enflasyona geçişkenliğin indirgendiği kolay bir teori olurken, KKM ile de kurdaki yükseliş baskılanabiliyor. Lakin dünya konjonktüründeki aykırı rüzgar dolardaki üst istikametli direnci artırdığından, aşağıya desteklemek için tüm imkanlar seferber ediliyor.
Yakın periyotta Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, iş beşerlerine karşı söylemlerinde “döviz-kredi” alakasında ses tonunu dahi sertleştirmek durumunda kaldı
İhracatçıların döviz yararlarının bir kısmını TCMB’de tutmaları, kredi kullanımlarında yalnızca ticari değil kişiselde de döviz kullanımının istenmemesi üzere uygulamaların yanında yeniden bir sav olarak kalan iş beşerlerine telefonla döviz ricaları üzere durumlar sonrası yeni bir tez ilgi çekti.
Ama evvel BOTAŞ’ı ortaya alarak hatırlayalım
BOTAŞ, bilindiği üzere Türkiye’nin doğalgaz alımında tek yetkili olan, Varlık Fonu portföyünde bulunan bir kamu kurumu. BOTAŞ’ın doğalgaz alımlarında döviz gereksinimini Merkez Bankası karşılıyor. Şubat ayı sonunda başlayan ve dünyada tüm istikrarları altüst eden Rusya-Ukrayna savaşıyla da doğalgaz fiyatları fırladı. Çabucak birkaç ay öncesindeyse Türkiye’de döviz kurlarında bir tırmanış yaşandı. Böylece dövizle alınan eserlerin fiyatları TL’de artarken, sonrasında eserlerin fiyatları da artmış oldu.
TCMB, üstte da bahsettiğimiz üzere büyük kısmı BOTAŞ’a olan devlet kurumlarına (Kamu İktisadi Teşebbüsü-KİT) döviz satışı yapıyor.
ForeksHaber’in derlediği bilgilere nazaran, temmuz ayında açıklanan datalarda 10 ayın arkasında satış yapılmadığı görülürken, 2022 yılının birinci 7 ayındaki satışlar yaklaşık olarak evvelki 3 yılın satışları toplamına yaklaşmıştı.
BOTAŞ temmuz ayında MB’den döviz almazken, yurt dışından kredi kullandı.
Tekrar döndük dolar tarafına!
Döviz tarafında özgür piyasa ile bankalararası piyasa süreçleri başkadır. 09:00-16:00 aralığı dışında bankaların spreadlerinin (alım-satım ortası fark) açıldığı gerçeğini hepimiz biliyoruz. Bu bağlamda çarşıdaki döviz ofisleri için de savlar artmıştı.
Banknotlarda 2,5 milyar dolar artış
Bloomberg’den Kerim Karakaya ve Çağan Koç’un haberine göre, BOTAŞ fiziki döviz alım sürecinin yürütülmesi için yerli bir finans şirketiyle anlaştı. Merkez Bankası’nın banknot (efektif) döviz rezervindeki artış tekrar bu periyoda denk geldi.
Haziran ve Ağustos aylarının ortaların aralığında banknot rezervlerde yaklaşık olarak 2,5 milyar dolarlık bir artış görülerek 7 milyar dolar düzeyine ulaştığı görüldü.
‘Merkez Bankası’na park edilen nakit ölçüsü rekor düzeye ulaştı’ denildi. Haberde BOTAŞ ve Merkez Bankası’nın mevzuya ait yorum yapmadığı belirtildi.
Uğur Gürses de bu mevzuya 22 Ağustos tarihinde değinmişti. BOTAŞ orada yoktu lakin alımları o da çok enteresan buluyordu ve Merkez Bankası’nın içinde bulunmuş bir isim olarak inceliyordu
Gürses, ‘‘Makroihtiyati tedbir’ kılığındaki çaresizlik’ başlıklı yazısında son devirde sık sık yapılan düzenlemelere değinerek akabinde efektif konusuna geliyordu:
Çabalardan biri de Merkez Bankası’nın ‘çaktırmadan’ efektif toplaması. Temmuzun son haftası iki şey dikkatimi çekmişti; biri, Merkez Bankası’nın efektif kasasındaki döviz varlıkları daima artıyordu. İkincisi de bankalararası döviz piyasasındaki kurlarla ‘çarşıdaki’ efektif fiyatları ortasında yüzde 1’e yakın marj oluşmuştu.
Merkez Bankası şube kasalarında daima efektif döviz fiyat. Ne için meblağ? Bankalardaki döviz hesaplarından ani bir çekiliş olursa ve bankalar da kısa müddette efektif bulamazsa Merkez Bankası tedarik eder.
“Finansal istikrar için değerlidir. Geçmiş tecrübelerde bunun kıymetli olduğu görülmüştür.”
media-cdn.t24.com.tr
2018’de Rahip Brunson krizinde bankalardan döviz çekilişi olduğuna değinen Gürses, o devir kasada 1 milyar dolar azalma görüldüğünü belirtirken, yeniden o devir bankaların yurtdışından süratle efektif getirterek kasalarındaki ölçüsü 4 milyardan 8,9 milyar dolara çıkarttıklarını belirtiliyor. Pandemide de birebir biçimde bir azalma görülüyor.
Son hareketinse Aralık 2021’de görüldüğünü söylerken, MB kasasında kayda paha bir değişimin olmadığını bankalardaysa 2,3 milyar dolar azalma görüldüğünü söylüyor.
Gürse, Haziran ortasından Ağustos ortasına kadar TCMB’nin kasasında 4,6 milyardan 6,5 milyar dolara artışın nedenini soruyor
media-cdn.t24.com.tr
-
Turist geliyor, nakit döviz akıyor: Bu zati bankalara gelir; bankalar da yurtdışına yollar, hesaplarına geçmesini sağlar.
-
Hesaplardan döviz çekilişi var hazırlık yapıyor: Denilecek bir durum da yok.
-
Ruslar ruble getiriyor: Memleketler arası rezerv tablosuna bakıldığında SDR sepetinde olmayan para ünitelerinde değişiklik yok.
Belli ki Merkez Bankası piyasadan efektif döviz topluyor. O denli görünüyor ki kimi bankalar ile Merkez Bankası’yla süreç yapmaya yetkili kuruluşlar (döviz büfeleri) aracılığı ile yapılmış.
Uğur Gürses, ispatları da şu formda sunuyor👇
-
Merkez Bankası efektif kasasının olağandışı biçimde 6,5 milyar dolara çıkması,
-
Bankalararası döviz kuru ile özgür döviz piyasasındaki efektif kuru ortasındaki marjın Temmuz’un son 10 gününde yüzde 1’i geçmesi,
-
Merkez Bankası döviz efektif piyasasındaki süreç hacminin iki haftalık toplamda 1,8 milyar dolara zıplaması.
Bu üç somut göstergeye ek olarak piyasadaki oyuncuların da bunu dillendirdiğini not edeyim.
Bir taraftan döviz satarken öteki bir kanaldan döviz toplamanın sonuçlarının ne olacağını sanıyorlar?
Bugünkü haberi de toplumsal medya hesabından yorumlayan Gürses, “‘BOTAŞ için topladık’ deselerdi diğer; çünkü Rusya’ya nakit efektifle ödeme (uçaklara yükleyip gönderme) manasına gelirdi” diyor
twitter.com
Gürses, sonrasında haberde birtakım boşluklar olduğunu iletiyor.
twitter.com
Enerji uzmanı Ali Arif Aktürk’ün güç alımlarında Rusya’ya ruble ödeme konusunda bu nakitlerin kullanımı sorusunda da Uğur Gürses, “TCMB’de non-SDR döviz birikimi görünmüyor” diyor kısaca rublede artış yok manasına geliyor.
twitter.com
Son olarak akıllara “şakkadanak” Necmettin Batırel’in 23 Ağustos tarihli yazısı geliyor: Gerçi bu yazı tweet olarak da atılmıştı fakat Batırel’in sonrasında hesabını kapattığı görüldü.
Türkiye Gazete’sindeki ‘Adım adım hedefe’ başlıklı yazıda, Türkiye’ye yabancı girişleri için Batırel şu sözleri kullanıyor:
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Putin’in Soçi’deki mutabakatı sonrası Akkuyu Nükleer Santrali’ni yapan Rosatom şirketi 15 milyar dolarlık kaynağı Türkiye’ye transfer etti. Rus zenginler 6 ayda 4,1 milyar dolarlık konut satın aldı. Yılın birinci yarısında yurt dışından bavulla 17,5 milyar dolar geldi.
Tweet silinse de yazı tabirler yerinde duruyor.
Fiziki para toplamak son yıllarda zorlaşsa da Merkez Bankası’nın atılımlarını uzmanlar yakından izlemeye devam ediyor.
