Medya, gazeteler ve mecmualardan müteşekkil iken daha çok bilgilendirme fonksiyonu görüyordu. Bu kapsama vakitle televizyon ve internetin girmesiyle medyanın fonksiyonu giderek değişti, eğlendirme ve vakit geçirme fonksiyonu daha çok öne çıktı. Müsabakalar ve gösteriler da televizyon yayıncılığının artık can simidi durumunda.
Televizyon kanallarındaki yemek müsabakalarını bilirsiniz. Seyretmezseniz bile muhtevaları hakkında az çok bilgi sahibi olmanız olası. Yarışmak yerine ‘birbirini yiyenleri’ kanal değiştirirken dahi görmüş olmanız mümkün.
Reyting uğruna hengame gürültü çıkartarak yemek yapılması geleneğimizle, kültürümüzle bağdaşmayan bir imaj. Bu programların türevleri ekseriyetle ithal. Yani global medya içeriğini bize de satıyorlar. Halbuki yemek yeme bizde birleştiren, kaynaştıran, muhabbeti artıran çok değerli bir öge.
Toplumumuzda yemek sevgi ve itina ister. Yemeğe sevgi katarız. Sevdiğimizle evvel yemeğe çıkarız, düğünlerimiz, bayramlarımız, mevlitlerimiz yemekli olur. Hoş bir haberi kutlamak için yemek yeriz. Daima hoş anlar yemek ile birlikte hatırlanır. Hal böyleyken bu ecnebi programları bizim televizyonlarımızda neden bu kadar ilgi görüyor.
Akşam yemekleri aileyi bir ortaya getiren bir toplanma vakti iken, artık maalesef karşısında akşamları kurulduğumuz televizyonlar merkez oluyor. Yemeğin değersizleştirilmesi, hengameye materyal edilmesi de gayreti.
Bizde yemek kutsaldır. Yerde bir kırıntı bile görse üzerine kimse basmasın diye kaldırıp uygun bir yere koyan öteki millet var mıdır? Yemek bu kadar kıymetli ve ‘kutsal’ iken yemeğin arbedeye gürültüye, reytinge gereç yapılması nasıl açıklanabilir?
Artık medyanın kitleleri manipüle etmek, moral bedelleri dejenere etmek için var olduğunu söyleyebiliriz. Birçok program üzere televizyonlardaki yemek yarışları da birebir fonksiyonu görüyor. Ortasında istisnalar vardır.
Amaç daha çok reyting, daha çok kazanmak. Pekala ya kıymetlerimiz ne olacak?
Aptallık tartışması ve aynadaki görüntü
Mark Twain’in lisanımıza yeni çevrilen kitabı “Bir Öykü Nasıl Anlatılır ve Seçili Öyküleri” Mecaz Yayınları etiketiyle çıktı. Öykü okur müellifi ve meraklısı olarak okurken bir kısım dikkatimi çekti.
Masal isimli kısım özetle şöyle: Önce vakitte ormanda yaşayan hayvanlara hayranlık duydukları konut kedisi bir ressamı anlatır. Ressam aynanın içinde gördüklerini en ince detayıyla çiziyormuş. Hayvanlar evvel fotoğrafın ne olduğunu sorduklarında “düz birşey” karşılığını verir. Daha sonra inek aynanın ne olduğunu sorar. Kedi de aynanın duvardaki bir delik olduğunu söyler. Anlattıkları yetersiz geldiği için başta eşek olmak üzere hayvanların merakı artar. En sonunda eşeği o deliği görüp kendilerine anlatması için gönderirler. Eşek “kedi palavra söylüyor. O delikte yalnızca bir eşek görünüyor” der. Bu da kâfi olmaz. Gerçeğe ulaşmak için sırasıyla ayı, inek, kaplan, aslan, leopar, deve masraf, dönünce de birebir formda aynayı yansıdıkları kendi imajlarıyla tanımlarlar. En sonunda hayvanların efendileri olan Hathi ismindeki fil öfkelenerek gerçeği anlamak için sarfiyat. Uzağı göremeyen bir aptal (kedi) dışında herkesin aynaya baktığında bir filden öteki bir şey göremeyeceğini söyler döndüğünde.
Bu masalı okurken aptallık tartışması aklıma geldi ister istemez. Masal bütün aptallık üzerine yapılan tartışmalara adeta ayna tutuyor. Ayna varken bile gerçeği göstermek bu kadar sıkıntı iken siz bir de ayna olmadığında gerçeğe ulaşmanın zorluğunu düşünün.