Bisiklet ya da tanınan olmayan eski ismiyle velespit, motorsuz yahut elektrik motorlu, iki yahut üç tekerlekli, pedallı, (bazen elektrik motor destekli) insan gücü ile ilerleyen bir ulaşım aracıdır.
19. yüzyıl sonlarında bisiklet manasında Arapça derrâce sözcüğünün kullanıldığı da belirtilmektedir. Halk lisanında bisiklet manasında demirat, teker, yelatı üzere sözcüklerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Bisikletin eş manalısı olarak ise çiftteker ve çalınga sözcükleri bulunmaktadır.
BİSİKLET TÜRLERİ
Ulaşım ve cümbüşün yanı sıra bisiklet sporunda da kullanılır. BMX, Dağ bisikleti, kent (hibrit) bisikleti, tandem (çift kişilik bisiklet), cins bisikleti, yol bisikleti üzere çeşitleri vardır. Vitesli ve vitessiz cinsleri bulunmaktadır.
BİSİKLET NE VAKİT VE KİM TARAFINDAN İCAT EDİLDİ?
Bisikletin icadı konusunda tarihçiler ortasında tam bir fikir birliği yoktur ve ileri sürülen tarihler tartışmalıdır. Bisiklet, tek bir mucit tarafından icat edilmemiş, tarih içerisindeki pek çok farklı uğraşın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. ,
Leonardo da Vinci’ye ilişkin olduğu ileri sürülen 1492 tarihli bir bisiklet karalamasının 1960’larda Codex Atlanticus’a eklenmiş uydurma bir çizim olduğu anlaşılmıştır. 1790’larda icat edilen vélocifère yahut célérifère isimli süratli at arabası aracı, bisikletin atalarından biri olarak kabul edilmez.
Binicisi tarafından itme gücü sağlanan iki tekerlekli ve delilleri tartışmalı olmayan birinci taşıt, Alman Baron Karl von Drais de Sauerbrun tarafından icat edilmiştir. Drais, 1817 yılında aracı 14 km boyunca kullandı ve 1818 yılında Paris’te sergiledi.
Von Drais, aracını Laufmaschine (koşu makinesi) olarak isimlendirdi, zira tahtadan yapılmış aracın sabit bir gidonu vardı, ama hareketi sağlamak için pedalları yoktu. Binici, ayakları ile yerden güç alıyor, bir istikrar tahtası binicinin kollarını destekliyordu. Vakitle bu isim yerine draisienne ve velosipede isimleri daha tanınan hâle geldi.
Draisienne günümüzde birçok lisanda tren rayları üzerinde ray uzunluğu kas gücüyle hareket eden aletler için kullanılır. Von Drais aracının patentini aldı, lakin kısa müddette kopyaları Avusturya, Birleşik Krallık, İtalya ve Amerika Birleşik Devletleri üzere pek çok ülkede türedi.
Londralı Denis Johnson, von Drais’in koşu makinesinden bir adet satın aldı ve İngiltere’de patentini alarak geliştirdi. 300 adet üretip “yaya at arabası” ismiyle piyasaya sürdüğü araç, “hobi atı” ismiyle ünlendi. Karikatüristler, bu aracı “züppe atı” olarak tanımlıyor ve yoldan geçenler, binicilerle alay ediyorlardı.
Hobi atının yalnızca düzgün yollarda rahatça kullanılabilmesi, emniyet telaşlarını gündeme getirdi ve araç, altı ay içerisinde gözden düştü. Drais ve Johnson’ın eforları, iki tekerlekli bisikletin hareket hâlinde iken istikrarda kalabileceğini ispatlasa da sonraki 40 yıl boyunca çalışmalar üç ve dört tekerlekli bisikletler üzerinde ağırlaştı.
İlk büyük oranda seri bisiklet üretimi “Michaux Company” tarafından yapılmıştır. Şirket, yılda yüzkırk bisiklet üretiyordu. Bisikletin ilgi görmesi, periyodun devletlerinin de dikkatini çekmiştir. 1800’lerin ikinci yarısında Fransa Savunma Bakanlığı bisiklet üretimini dayanak vermiş ve 1871’de imal edilen bisikletler, Almanya ile o vakit yapılan savaşta kullanılmıştır.
Trufaut, içi boş kauçuk lastiğini bulmuş, bunu İskoçya’da eşit çapta tekerlekleri olan tam takımlı, bilyalı ve ulusal bisikletlerin yapılması takip etmiş, akabinde da ortadan katlanan portatif bisikletler piyasaya çıkmıştır.
İrlanda’da 1888 yılında havalı plastik bisikletler piyasaya sürülmüştür. Bu durum bisiklet sanayisini geliştirmiştir. Bisiklet üretiminde kullanılan gerecin fiyatının yüksekliği, personellik maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle halka inememiştir.
1800’lerin sonundan fabrikaların artması ve seri üretimin hızlanmasıyla maliyetlerde yaşanan düşüş, bisikletin geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Bilhassa Belçika, Fransa, İngiltere, İtalya ve İspanya’daki bisiklet fabrikaları, bisikletin bu ülkelerde yaygınlaşmasına ve bisiklet sporunun gelişmesine önayak olmuştur.
II. Dünya Savaşı’nda Avrupa ülkeleri, bisikleti ordu hızının artırılması için askerî gayeyle kullanmışlardır.