DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası’nın Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) Haziran 2022 devrine ilişkin Enflasyon ve Kira Artışları Raporu yayımladı. Raporda, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yıllık kira artış oranının yüzde 22,8’le yüzde 78,6’lık genel enflasyon oranının çok altında gerçekleştiği belirtilerek, kiralardaki fahiş artışlara karşın, kira kümesinin resmi enflasyonu aşağı çeken en değerli kalem olduğu belirtildi.
Raporda, TÜİK’İn enflasyon hesaplamasının kiralardaki artışa karşı son derece “duyarsız” olduğu tabir edildi.
“Gerçek kira enflasyonu yüzde 92,5”
Kiracıların, kira harcamalarının resmi datalar içindeki oranının yüzde 17 olduğu fakat kiranın genel yük içindeki yerinin yüzde 4,4 olduğunu belirten BİSAM raporunda şöyle denildi:
“Kiracıların enflasyonu tüketim harcama kalıbına ve TÜİK husus küme fiyatlarına nazaran yüzde 70 olarak görünüyor. Emlak endekslerine (Endeksa) nazaran ise kiralık konut fiyatları yüzde 155 oranında artmış durumda. Buna nazaran bu süreçte oturduğu konuttan çıkmak, yeni bir konuta taşınmak zorunda kalan, konut sahiplerinin tehditleri karşısında kirasını piyasa oranında artıranlar için ise enflasyon yüzde 92,5 seviyesinde.“
“Bazı eserler enflasyonu daima aşağı çekiyor”
Raporda enflasyon hesaplamasında tek bir biçim kullanıldığı ve toplumun geniş bölümlerinin harcama kalıplarının dikkate alınmadığı söz edildi.
Raporda “Fiyatları teknolojiye koşut olarak gerileyen cep telefonu görüşme fiyatı ve internet fiyatının toplam içindeki tartısı yüzde 2,62. Ekmeğin enflasyon sepetindeki yükü yüzde 2,54. Yani ekmek enflasyonu üst sürüklerken, cep telefonu görüşme fiyatı aşağıya çekiyor. Neredeyse ekmek artırımlarını, cep telefonu konuşma fiyatlarındaki düşüş götürüyor.
Bu örnekte görüldüğü üzere kimi eser kümeleri enflasyonu daima olarak aşağıya çekmektedir. TÜFE datalarına nazaran ekmek fiyatları 2003’ten bu yana enflasyondan yüzde 32 daha fazla artış kaydetmiştir. Bunun manası bu periyotta enflasyon oranında fiyat artışı alanların (enflasyona ezdirilmeyenlerin!) alım gücünü ekmekte üçte bir oranında yitirmesidir. Bu devirde cep telefonu ve internet fiyatları ise gerçek olarak dörtte bir oranına gerilemiştir. Bu hesaba nazaran yalnızca ekmek ve cep telefonu/internet fiyatlarından oluşturulan bir hesap olsaydı, ekmekteki kayba karşın enflasyon gerilemiş olacaktı.” denildi.
Tablo: BİSAM
“TÜİK emek örgütlerinin kontrolüne açılmalıdır”
Raporun teklifler kısmında ise şu sözler kullanıldı:
“-TÜİK Emek Örgütlerinin Kontrolüne Açılmalıdır
-Herkesin enflasyonu tıpkı değildir, TÜİK farklı gelir kümeleri ve bilhassa ücretliler için enflasyonu farklı başka açıklamalıdır.
-Enflasyonun toplumsal gerçekleri temsil eden bir metodoloji ile hesaplanmalıdır. Bu bağlamda TÜİK enflasyon hesaplama sistemini ve sepetini işçilerin sıkıntılarına hassas hale getirmelidir.
-Teknolojik gelişmeye koşut olarak fiyatı gerçek olarak gerileyen eser kümelerinin, hanehalklarının genelini ilgilendirmeyen ancak nicelik olarak yüke sahip olan (araç alım satımı gibi) eserler sepetten çıkartılmalıdır.
-Kurumsal birikimi ile tartışmasız bir ehemmiyete sahip olan, açıkladığı bilgilerle işçilerin ömür şartlarını belirleyen TÜİK, tarihi misyonuna ve değerine karşıt davranmamalı, data gizleme, daima metodoloji değişikliklerine giderek dataları etkileme üzere uygulamalardan vaz geçmeli, şeffaflığına ve saygınlığına ziyan verecek müdahalelere karşı durabilmelidir.
-Gerek toplu kontrat gerek minimum fiyat gerekse emekliler başta olmak üzere geniş kısımların fiyatları ve artırımlarının belirlenme sürecinde, resmi enflasyon bilgileri temel alınmaktadır. Enflasyon temelli artışlar ekonomik büyümeyi göz gerisi etmektedir. Bu manada enflasyon bilgilerine ek olarak ekonomik büyüme sayıları da bu artışlara ek edilmelidir.
-Hükümetin gündeme getirdiği kira artışlarına yapılan müdahale problemleri çözmekten uzak olarak görülmektedir. Bir unsur üzerinden tahlil üretmek mümkün değildir. Kapitalist iktisatta fiyat artışlarına müdahalenin en değerli aracı, kamu mülkiyetinde olan işletmeler ve devletin fiyatlarda karar verici olduğu eser kümeleridir. Kamunun yönlendirdiği fiyatları sonlandırmak yerine, yalnızca kiraları sonlandırmak anlaşılır değildir. Kiralar üzere fiyat denetimi devletin elinde olan elektrik, gaz, akaryakıt fiyatları da sabitlenmeli, vatandaşın birbiri ile karşı kaşıya getiren yaklaşımlara son verilmelidir.“