Atatürk Üniversitesi Kampüsü’nde Biyoçeşitlilik Uygulama Araştırma Merkezi’nde yaklaşık 5 bin metrekare kapalı alana sahip ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’nin suramı çalışmaları devam ediyor. Bünyesinde yaklaşık 10 bin cins ve 250 bin örnekten (bitki, böcek, kuş, balık, göğüslü hayvan ve fosil) oluşan koleksiyon bulunan müzede lantae (bitki) biyoçeşitlilik ve animalia (hayvan) biyoçeşitlilik laboratuvarlarında binlerce örnek yer alıyor. Bu laboratuvarlara araştırmacılar, idarenin belirlediği şifre ile girip çalışma yapabiliyor. 65 milyon yıl evvel yaşamış dinozor replika koleksiyonların yanı sıra milimetrenin 4’te 1’inden küçük, yalnızca mikroskopla görülebilen cinsler de bulunan müzede çalışmalar ‘Korumak için tanımak gerekir’ mottosuyla çeşit ve örnek açısından Türkiye’nin en varlıklı müzesi olma pozisyonundaki ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’nin tamamlanmasına yönelik çalışmalar süratle sürdürülüyor.
MODERN PROJE
Uluslararası standartlarda bir müze hazırladıklarını belirten Biyoçeşitlilik Uygulama Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Gültekin, şunları kaydetti:
“Atatürk Üniversitesi’nin bilimsel birikimini, bilimsel koleksiyonlarını bir ortaya getirerek araştırma merkezi ve müzenin birlikte işletileceği çağdaş bir proje gerçekleştirip, bilimin toplumla paylaşıldığı bir platform oluşturmak ana maksadımız. Müze bünyesinde Atatürk Üniversitesi’nin 65 yıllık geçmişine dayalı, bizim de özel çalışma ve uğraşlarımızla bir ortaya getirdiğimiz 10 bin cins ve 250 bin örnekten oluşan biyoçeşitlilik koleksiyonu mevcut. Türkiye’deki ulusal biyoçeşitlilik raporlarına baktığımızda yaklaşık 31 bin tipe tekabül etmekte. Biz şu anda Türkiye’nin ulusal biyoçeşitlilik koleksiyonunun üçte birine sahip durumdayız. Ana amacımız ülkemizin bu manadaki biyolojik varlıklarını ortaya çıkarıp, topluma tanıtıp ve korunması gerekliliğini göstermek. Müzemizin bir mottosu var, ‘Korumak için tanımak gerekir’ diye. Buradan yola çıkarak tiplerin tanımlanması, isimlendirilmesi, bilime ve topluma kazandırılarak korunması temel maksadımız.”
.
DİNAZOR İSKELET KOLEKSİYONLARI
Dinozor replika iskelet koleksiyonlarının da müzede yer almasıyla ilgili bilgi veren Gültekin, “Bu hayvanlar Anadolu coğrafyasında yaşamamış hasebiyle diğer kıtalara ilişkin örnekler, bunlar majör hayvanlar. 65 milyon yıl evvel jenerasyonları tükenmiş. 1 milimetrenin 4’te 1’inden küçük canlılar da var koleksiyonumuzda. Bunları elbette ki topluma, genç kuşaklara tabiat ve tipleri tanıtma manasında etkileyici olması açısından hazırlatmış durumdayız. Standımızda yüklü olarak böcek koleksiyonları yer almakta. Biyolojik bilimlerde atasözü üzere bir şey var; ‘Biyolojik bilimler hayal edilerek öğrenilmez’. Bunun görülmesi gerekir, siz bir şey yazarsınız, okursunuz öbür bir şey hayal edersiniz, lakin gerçek numune oburdur. Proje konseptimiz ‘Doğa Tarihi Müzesi’. Projemizin ismi ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’ fakat konsept olarak ‘Doğa Tarihi Müzesi’dir. Temel amacımız, ana sınıfından başlayarak toplumun her yaş düzeylerine kadar tabiat muhafaza şuuru oluşturma, bilgi aktarma ve genç kuşaklara araştırmacılık ruhunu aşılamak. Bunu batılı kullanmış biz neden yapmayalım. Bizim daha faal projeler üretiyor olmamız gerekir” dedi.
‘GENÇ TAKSONOMİSTLERİ YETİŞTİRMEK İSTİYORUZ’
Canlıları sınıflandırmanın teori ve uygulamaları olarak söz edilebilen cinslerin sahip olduğu özelliklere bağlı incelenip gruplandırılmasını içeren taksonomi bilimi konusunda da çalıştıklarını kaydeden Gültekin, kendisinin de taksonomist olduğunu söyledi. Gültekin, şöyle devam etti:
.
“Bir küme canlının, böcek familyasının ‘curculionidae’ Türkiye’de biyoçeşitliliğini ortaya çıkarmaya çalışıyorum. Bunların gerek Türkiye’de gerek dünyada kaç tane çeşidi var ekosistemdeki rolleri neler, bunların muhafaza statüleri neler? Bunu yapabilmek için dünyadaki, Türkiye’deki durumunu ortaya çıkarmak gerekir. Dünyada tanılanmamış çeşitlerle de karşılaşıyoruz. Ülkemiz bu manada çok güçlü. Yalnızca ben 50’den fazla bilim için yeni çeşit isimlendirmiş, literatüre kazandırmış durumdayım. Birçok hocamız var bu halde bu hususta araştırma yapan. Bunu daha da geliştirilerek bilim kültürü oluşturulması bu müzenin en kıymetli misyonlarından biri. Aslında genç taksonomistleri yetiştirmek için oluşturduğumuz bir araştırma merkezi. Kesin gayemiz bu manada Türkiye’nin biyoçeşitlilik ögelerini, çeşitlerini belirleyip muhafaza altına alıp genetik malzemeye sahip çıkmak. Zira bunlar çok süratli bir halde yok olmakta. Günümüzde şu unda tahminen de insanlık tarihinin en müthiş düzeyde tiplerin kaybı kelam konusu. Şu ana kadar dünyada tanımlanmış 2 milyon çeşit var. 8 milyon çeşidin daha var olabileceği kestirim edilmekte. Biz daha insanlık olarak bu işin başındayız. Türkiye’de bu hususlar biraz ihmal edilmiş, ulusal bir projeye gereksinim var. Rektörümüz Prof. Dr. Ömer Çomaklı’nın takviyesi bu projenin gerçekleşmesinde kilit rol oynamış durumda. Yaptığımız tüm çalışmalar Atatürk Üniversitesi’nin öz kaynaklarıyla geliştirilmiş. Tabi bunun ulusal boyuta taşınıp daha da geniş çerçevede geliştirilmesi kıymet arz etmektedir.”
Türleri araştırıp ne olduğuna karar vermenin uzun soluklu araştırma olduğunu kaydeden Gültekin, “Türkiye’de bir ‘Taksonomi Okulu’, ‘Taksonomi Enstitüsü’ kurma yolundayız. Son vakitlerde Sayın Cumhurbaşkanı’mızın da bu hususta biyoçeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliği hususlarına ihtimam gösterdiğini takip ediyoruz. Bizim projemizi de kendisine tanıtmayı, arz etmeyi, takviyelerini almayı çok dilek ederiz” dedi. (DHA)