Recep Nas
Yeşim Rüzgâr’ın ‘Beat Pazarı’ isimli birinci romanı, Öteki Yayınevi tarafından yayımlandı. Rüzgâr romanında, Beat Nesli romancılarının Amerikan toplumunun konformist hayat anlayışına bir itiraz olarak ortaya koydukları sanat olayını, ‘beat’ sözcüğüyle değişmeceli ve ironik bir biçemde başlığa çıkartarak toplumsal çürümüşlüğü ucuzlamış bağlantılar, arızalı karakterler, pazarın alınıp satılan metasına dönüştürülmüş bireyler bağlamında ele alıyor.
Roman, yirmi yedi kısımdan oluşuyor. ‘Ressam’ başlığı verilen birinci kısımda müellif, şiir sanatının bilgilerini kullanarak şiirsel bir tablo koyuyor okurun önüne. Roman kahramanının minimal bir hayat hasretini harfler, sözcükler, tümceler bağlamında lisanlandırma araçları; kalem, kâğıt ve sol eldir. Sol el vurgusu, hayata soldan bakan, mahrumluk ve yoksulluğu bile isteye ömrünün merkezine oturtan roman kahramanının kendince geliştirdiği ütopik dünyada yalnızca bir vurgu olarak kalıyor. Bu ütopik dünyanın yerine koyduğu şey, bohem bir hayat hasreti ve arayışıdır.
Yazar, birinci kişi anlatıcı tekniğini kullanarak yazdığı otobiyografi tipinin özelliğini taşıyan romanında, Virginia Woolf ve Sylvia Plath üzere 20. yüzyılın, Jane Austin üzere 18. yüzyılın değerli bayan müelliflerine göndermede bulunuyor; kelam konusu çağlara ilişkin bayan savaşına kendi hayat anlayışı bağlamında kısaca değiniyor. Onların mücadeleci geçmişlerinden uzanan elleriyle, boynuna tırnaklarını geçirip soluğu kesilinceye dek sıkarak (sf.10) verdikleri uğraşa çağırmaları karşısında, roman kahramanının bu çabayı göze alıp alamayacağını birinci sayfalarda kestirmek güç fakat onun yitik bir bayan olma rolünü ta baştan benimsediğini görebiliyoruz. Okur, karakterin bu çabayı göze alamayışını temellendirmesini fazla beklemiyor. Kahramanımız daha birinci sayfalarda düşünü kurduğu dünyanın ipuçlarını veriyor bize… O, bir yer altı kaçağıdır, kanalizasyon borusunda pullu bir süs balığı (sf.20), bir taban dünyanın (sf.24) üyesidir. Büyüme korkusu içinde çocukluğun sıcak sığınağını özlemektedir. Salt çocukların yaşadığı, çocukların yönettiği bir öte dünya ülkesini düşlemektedir. Sahip olmak ya da olmamak ikileminde kalındığında sahip olmamayı seçen, kayıplarıyla övünen, hatta bu durumdan haz duyan (sf.12) insanların var olduğu bir ülkedir istediği onun.
Sürekli bir arayış içinde olan kahramanımız, cinsellikten uzak, çocuksu bir sevginin arkasında koşmaktadır. Romanın kıymetli karakterlerinden Ressam’ı “Pembe Adam” olarak tanımlaması, düşlediği o sekssiz dünyada cinsiyetsiz varlıklarla birlikte kuracağı komün yaşama ilişkin olma arayışının dışavurumudur. Bir yere ilişkin olamama, aidiyetini benzerleri ortasında arama eforu, hayalini kurduğu ya da enikonu dizaynını yaptığı düşsel ülkeye ulaşma savaşımıyla birlikte ağır bir düşünsel imtihandan geçmektedir. Bu düşsel ülke, çocukluğudur. ‘Yurtsuz’ başlığı verilen kısımda, odada kimsenin olmadığı bir saatte yurda dönüp kendisini yavaşça ranzasına bırakarak cenin pozisyonunda kıvrılıp yatması ve sol elinin başparmağını emmesi, onun dış dünyaya karşı taşıdığı güvensizliğin ya da yetersizliğinin dışavurumu üzeredir. Güvensizlik sorunu yaşıyor olmasının ipuçlarını cenin durumunda yatmasına bağlayabileceğimiz üzere, en yakın arkadaşının isminin Cenin olmasından da çıkarsayabiliriz. Samuel Beckett’in ünlü tiyatro yapıtı ‘Godot’yu Beklerken’in ana izleklerinden birinin ‘ana rahmine dönüş arzusu’ olması üzere, roman boyunca okur buna benzeri bir dileğin izlerini sürebilir romanda.
Caption Romanın ‘Eve Dönüş’ başlıklı kısmında kahramanımızın geçmişinde (çocukluğunda) temel duygusal yaşanmışlıklar açısından eksikli bir yaşantı geçirdiğinin ipuçlarına rastlıyoruz. Kahramanımızın, küçük krallığını (sf. 100) ilan eden, kendi koyduğu değiştirilemez maddelerle aile bireylerini yöneten bir babayla, gününün birçoklarını mutfakta geçiren ilkokul mezunu bir annenin artık dayanamadığı bir evliliği sürdürmeye çalıştığı bir ailede, arbede gürültü içinde süren bir alakanın ortasında yetiştiğini anlıyoruz. Otuz yıllık bir karı koca münasebetine, tam da kopma noktasına geldiği sırada şahit oluyoruz. Krallığını ilan edecek, yasalar koyacak ve üstelik bir de bu maddelere bütün aile bireylerini boyun eğdirecek baskın bir yapıda betimlenen babanın, karısının ayrılma kararını bağrış çağrış içinde duyurması ve saldırganlaşması karşısındaki tavrı, karakter yapılanmasına tam aksi taraftadır. Karısının konutu, münasebetiyle onu terk etmemesi için pasif bir yapıda olduğunu duyuran bir yığın lisan döker. Hatta ağlar. Meğer adamın bu tavrı, karşısında bayanın sergilediği davranış biçimi, onun bir krallığın boyun eğdiren maddelerini hiçbir biçimde ciddiye almadığını sezdirmektedir. Bu alakanın geldiği evreyi yorumlamak okura bırakılmıştır. Temel dinamikleri verilmeyen, otuz yıl süren problemli bir bağlantının kopma kademesine geldiği o patlama anıyla ansızın karşılaşan okur için bu durum, romanın en problemli tarafıdır. Müellifin, böylesi sıkıntılı bir alakadan çıkardıkları ortasında tahminen de birinci başta gelen, aile içi şiddetin çocuğun cinselliğe yaklaşımında açtığı derin yaralar olduğunu okura aktarmaktır. Bunun yanı sıra müellif, güvensizlik ve aidiyet hissinin doyurulmasının dış dünyada bir yerlerde aranması, bu uğurda verilen savaşın, yaşanan hayal kırıklıkları, ana rahmine dönüş hasreti vb. üzere pek çok olguyu kattığı anlatısında, romanın temel izlekleri olarak roman sanatının teknik datalarını kullanarak ve yer yer şiirselliğe dayandırarak aktarmayı başarıyor.
Kahramanımızın cinselliğe olumsuzlayarak bakması ve cinselliği hard porno bağlamında değerlendirmesi ayrıyeten incelenmesi gereken psişik bir sıkıntıya karşılık geliyor. ‘Kulübe’ başlığındaki sekizinci kısımda Pembe Tesir ve Cenin’le birlikte ucuz, bayat bir viskiyi (sf.51) içerek özgürlüğü yudumladıkları Roma Parkı’ndan çıkıp kulübeye döndükleri gece, Pembe Etki’yle Cenin’in hard pornoyu andıran sevişmelerine şahit olması, onu tam bir hayal kırıklığına uğratır: “Cenin, tabularla örtülmüş bakir tabiatımı paramparça etti.” (sf.53) Cinsellik, tabu, bekâret… Yaşadığı düşünsel karmaşaya duygusal bir çıkışsızlık da ekleyerek söyleyelim: Çıkış, düşlediği bohem dünyadır. Onu hem Pembe Etki’yle hem de Cenin’le ortak bir dünyanın (komün yaşam) hayallerini kurmaya yönelten şey, onların da kendisi üzere bir gerçekliği yaşadıklarına dair varsayıma dayalı yanılsamasıdır.
Ruhun isterleriyle vücudun istekleri ortasındaki gidiş gelişlerde arayışını sürdüren roman kahramanı, yabancılaşmanın tesirini o denli derinden duyuyor ki, üstte da değinilen bağlamla söylersek; Beckett’in Godot’sundaki karakter üzere, bir an evvel ana rahmine dönme isteğiyle yanıp tutuşmaktadır. Pek çok başka toplumsal çürümüşlüğün yanında cinsellikten mazoşistçe bir haz almanın peşinde koşanların da bu yabancılaşmadaki tesirini roman boyunca yaşayan ve okura geçiren karakterimiz, anlatısını birçok yerde, “Erkekler etçildir” savsözüne dayandırıyor. Yalnız başınayken hayalinde kurguladığı o düş ülkesine seyahatlere çıkan kahramanımız, Cenin’le birlikteyken birden “ruhu çiçek çocuğu olmaya dayanılmaz bir istek duyan, protest müzikler söyleyerek dünyayı değiştirebileceğine inanan” (sf.26) bir ‘tutunamayana’ dönüşmektedir.
“Yaşadığı hayatla, yaşamak istediği hayatın” (sf.134) ortasına kurduğu salıncakta çocukluğunun düşleri ve bohem bir hayatın hasretiyle arayışını sürdüren kahramanımıza bizi, kâh hüzünlü bir acıma hissiyle, kâh duygudaşlıkla yaklaşmaya yönelten bir romanla karşı karşıyayız. ‘Beat Pazarı’, bir arayışın, bir arayıştan vazgeçmemenin, direnmenin romanı. Standart normlarla işleyen materyalist bir dünyanın ve giderek kapitalist sistemlerin ruhu çürüten dayatmalarının sorgulanması bağlamında Beat Nesli romanlarına da uzaktan göz kırpan roman, sıkıntısı olan bir müellifin kaleminden çıkmış; ruhsal, sosyolojik ve felsefi alt manalarıyla okurun önüne yeni düşünsel alanlar açan bir roman…