Mine Özdemir – Okullar 12 Eylül’de açılacak. Fakat okul öncesi ve ilkokul birinci sınıflar, ahenk eğitimleri kapsamında 5 Eylül’de sınıflarda olacaklar. Okulla birinci tanışma, milyonlarca aile ve çocuk için hem heyecan verici hem de sancılı bir süreç demek. Çocuğun okula yanlışsız yaşta gitmesi ve eğitimleri almaya hazır olması bu sürecin meselesiz tamamlanmasında en değerli etkenler. Pekala çocuğun okula memnun bir başlangıç yapabilmesi için ailelere düşen vazifeler neler? Okula ahenk sürecine dair merak edilen soruları Dünya Danışmanlık Merkezi Çocuk-Ergen Ünitesi Süpervizörü, Aile Danışmanı, Uzman Klinik Psikolog Begüm Altunel’e yönelttik.
Sosyal hünere dikkat
Okula başlama yaşı kaç olmalı?
Okul öncesine başlangıç için 2 yaş sonrasında oyun kümelerini, 3-6 yaş periyodu için ise anaokulları ile çocukları yaşama hazırlamak çok kıymetli. Okul öncesi kurumlarda, çocukların toplumsal maharetler dediğimiz; sohbeti başlatma-sürdürme, duruma uygun cevap verme ve sorun çözme üzere hayatın temelini oluşturan marifetleri kazanması hedefleniyor. Toplumsal maharet eksikliği yaşayan çocuklar girdikleri toplumsal ortamlarda telaşlı, heyecanlı ya da çok öfkeli davranabilirler. Toplumsal maharet yetersizliği kısa ve uzun vadede okula ahenkte zorluk, okulu olumsuz algılama, başarısızlık, okulu reddetme ve zayıf benlik algısı üzere birçok sonuca götürebilir. Oyun terapisi ile ailelere bu bahisle ilgili de takviye sağlıyoruz.
Okula başlangıç için öncelikle çocuğun sağlıklı bir gelişim seyrinde olması beklenir. Gelişimde desteklememiz gereken bir alan varsa bunu aileyle paylaşıyoruz. Ebeveynlerin okul öncesi devirde çocuklarıyla ilgili gözlemleri çok değerli.
Okula erken ya da geç başlamanın ne üzere olumsuz yanları var?
Uzmanlar tarafından okul öncesine başlangıç için bir yaş aralığı verilse de her çocuğu ve aileyi kendi şartlarıyla pahalandırmak gerekir. Örneğin; bir ailenin kent değişikliği-taşınma planı olduğunu düşünelim. Öbür kentte çocuğun 3 buçuk yaşında okula başlaması daha uygun olabilir. Kısa bir periyot içinde birçok değişiklik yaşaması yerine okula biraz geç başlaması daha yeterli bir seçenek olabilir. Burada çocuğun faydasına karar alınmalı. Lakin ilkokul birinci sınıf başlangıcı için 72 ay hududundan bahsedebiliriz. Örneğin 68 aylık bir çocuk bilişsel hünerleri hayli yeterli olarak değerlendirilmiş diyelim. Şayet küme etkileşimi ve hislere yönelik marifetlerde zorlanıyorsa okul ömründe zorlanması mümkündür. Ebeveynlere çocuklarını bu mevzuda destekledikten sonra okul sürecini yine değerlendirmelerini öneririm.
Ayrılık telaşı yaşanıyor
Çocuğun okula hazır olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Yaşam tecrübesi için evin konforu sonrası, okulun kuralları kimi çocuklar için zorlanmayı beraberinde getirir. Okul öncesi periyotta çocuk birinci kere ebeveynlerinin olmadığı bir ortamda isteklerini lisana getirmeye başlar. “Paylaşmak güzeldir” cümlesiyle tanışır. Evde odasında istediği oyuncağı istediği vakit oynayabilirken, arkadaşı sınıfta onun çok istediği bir oyuncakla oynarken beklemek ve uygun yolla lisana getirmek konusunda kazanımlar edinir. Akranlarıyla paylaştığı en ufak an bile çocuğun duygusal dünyasına ömür tecrübesi olarak eklenir. Kişilik gelişiminin de süratli devam ettiği bu devir, konfor alanının dışında okul üzere bir ortamda şekillenir. Pandemi sonrası oyun terapisi seanslarında sık çalıştığımız hususlardan biri de ayrılık telaşı dediğimiz durumu yaşayan aileler oldu.
Bazı çocuklar ebeveynlerinden ayrılamıyorlar. Anne-babaların çocuktan ayrılmaya hazır olmaması da bu sorunun sebebi olabilir mi?
Son periyotta ebeveynlerin: “Çocuğum doğduğundan beri ondan ayrılamıyorum. Kendime hiçbir vaktim yok. Bu sebepten ötürü çok yorgunum” üzere cümlelerine çokça rastlamaya başladık. Aşırılık kavramı ile bunu açıklayabiliriz. Bazen de ebeveynin çocuğunu yetiştirirken, kendi çocukluğunda yapamadıklarına dair bir telafi etme sistemi üzere işlediğini düşünüyorum. Her anını çocuğa vermek, tüm kuralları o daha talep dahi etmeden sunmak üzere. Çocuğun başka odada uyuyamaması, yalnız başına hiç oynayamaması, çocuğu işe başlamasını istemediği için annenin mesleğinden vazgeçmesi ebeveynin ayrışamadığını gösteren sinyaller… Annenin kendi korku seviyesini fark etmesi, sağlıklı ayrışma sürecinin desteklenmesi ve çocukla oyun terapisi seanslarının gerçekleştirilmesi sorunun tahliline giden yollardan birkaçı.
Uyum süreci 4 haftayı geçerse dayanak alınmalı
Okulların açılmasına kalan bir haftada, hazırlık için neler yapılmalı?
Çocuğun ağlaması direkt bir “travma” yaşaması demek değildir. Çocuğun okul öncesinde okuldaki birinci gün kucaktan alınıp, ebeveynden koparılması bir süreç idaresi olmadığını gösterir. Bu travmatik denebilecek bir tecrübe. Ailenin ve okulun iş birliği içinde ilerlemesini, sakin bağlantı kurmasını öneririm. İlkokul başlangıcında ise bir hafta evvel okula gitmek, okulla ilgili konuşmak ahenk sürecini başlatır. Bir mühlet sonra çocuk bu yeni tanıdığı alanı, konut üzere inançlı bir alan olarak görüp aidiyeti kurmaya başlar. 4 hafta sonrası okula ahenk süreci tamamlanmadıysa, çocuk için ebeveynden ayrılmak zorlayıcı oluyorsa aile kesinlikle takviye almalı.
YARIN: Okul fobisi nasıl yenilir?