NUMAN AYTAŞ
Mısır’da doğmuş ve 1212-1296 yılları ortasında yaşamış, İmam Muhammed Bûsîrî’nin yazdığı Kaside-i Bürde ile İslam medeniyetinin her bölümünde gönüllere taht kurmuş ve bu yapıtıyla sürekli anıla gelmiştir. Eser Peygamber Efendimiz (sav) için kaleme alınmış; şair 161 beyitlik şiirine el-Kevâkibü’d-dürriyye fî medhi hayri’l-beriyye yani Türkçesiyle söyleyecek olursak “Yaratılmışların En İyisinin Medhi Hakkında İnci Üzere Yıldızlar” ismini vermiş lakin sonraları Kasîdetü’l-Bürde ismiyle üne kavuşmuştur. Mutasavvıf bir kişiliğe sahip Bûsîrî’nin Şâzelî tarikatının kurucusu Ebü’l-Hasan eş-Şâzelî’ye intisap ettiği, ünlü mutasavvıflardan Atâullah el-İskenderî ile birlikte pirin en beğenilen müridi olduğu bilinmektedir. Hayatının sonlarına gerçek felç olan Bûsîrî, rivayete nazaran Peygamberimiz için yazdığı bu kaside sayesinde hastalıktan kurtulmuş ve uzunca bir ömürden sonra sekseni aşkın yaşlarda İskenderiye’de vefat etmiştir. Bûsîrî’nin tek şiiri bu değildir. Peygamberimiz için kaleme aldığı birçok şiiri de mevcuttur lakin en öne geçeni ve anılanı bu şiiri olmuştur. Kaside-i Bürde İslam Medeniyeti’nin her periyodunda çeşitli âlim, mutasavvıf, mütefekkirler tarafından çeviri edilmiş ve şiirin kimi kısımları tasavvuf erbabının virdleri ortasında yer almıştır.
19 ÇEVİRİSİ 500. KİTAPTA
Bu eşsiz şiirin yaklaşık 500 yıl içinde yapılan 19 çevirisi ve bir şerhinin bir ortaya geldiği eser Kaside-i Bürde Şerhleri başlığıyla Büyüyenay’ın 500. kitabı olarak yayımlandı. Aşikâr ki yayınevi 500. kitabı olarak bu türlü bir yapıtı tercih etmiş ve bu yayını “Üstad Sezai Karakoç’un Aziz Hatırasına” ithaf etmiştir. Kitap Sezai Karakoç’un bu şiirle ilgili değerlendirmesi ve çevirisiyle başlıyor. Akabinde tekrar eskiye gerçek çevirilere tarih sırası gözetilerek yer verilmiş. Sırasıyla Sezai Karakoç, Kenan Rifâî, Diyarbekirli Mehmed Said Paşa, Kudsîzâde Kadrî, Abdürrahim Üskübî, Ahmed Sûzî, İsmail Müfîd İstanbûlî, Abdullah Salâhî Uşşâkî, Abdullah Hulvî, Mehmed Süleyman Nahîfî, Abdülhay Celvetî, Amasyalı Seyyid Hüseyin, Paşasaraylı Fazlî, Şemseddîn Sivâsî, Leâlî Ahmed Saruhânî, Aslı, Ahmed Rıdvan, Kemalpaşazâde Şemseddin Ahmed, Abdürrahim Karahisârî’nin çevirilerinden sonra Leâlî Ahmed Saruhânî’nin bu şiire dair şerhi yer almakta. Birçok nitelikli yapıtı kültür dünyamıza kazandıran Fatih Yıldız’ın yayına hazırladığı yapıtın en sonunda kusursuz bir sınır örneği olan Arapça özgün nüshanın tıpkıbasımı da yer almakta.
Sezai Karakoç’a nazaran İmam Bûsîrî, alım, üstün ahlaklı, takva eri bir Müslüman; şiir ve belagat sanatının eşsizlerinden biridir. Bu şiirin yazılış öyküsünü ondan dinleyelim: “Bir gün felç geçirir ve bedeninin yarısı tutmaz olur. Bu Kasideyi müellif ve Allah’tan Peygamber (sav)hatırı için şifa umar. Şiirin bittiği gece, İlm-i Ledün Sultanını hayalinde görür ve Kasideyi huzurunda okur. Uyandığında felcin geçtiğini şaşkınlıkla görür ve eli fiyat ve ayağı yürür. Felç, yok denecek kadar azalmıştır. Kaside ismini bu mucizeden almıştır. İmamın hayat öyküsünde, bu kasideye bağlı daha birçok mükemmelli olaylardan ve kerametlerden bahsedilir.”
SEZAİ KARAKOÇ’UN TERCÜMESİ
Şiiri 1964 yılında Bürüyen Kaside ismiyle çeviri eden Üstad Sezai Karakoç’un niye bu isimle çeviri ettiğini onun satırlarından okuyalım: “Bür’e, kurtuluş, kurtarış üzere manalara geldiği için, Bürde manasını da içinde taşıyan Bürüyen sözünü seçtik. Böylelikle hem günahları ve kabahatleri örten, hem insanı koruyan kurtaran, hem de şiirlilik noktasından da insanı bürüyen, bürüyerek diğer bir atmosfere götüren üzere çok manaları içinde bulunduran güçlü özlü bir söz ile birçok karşılıklar birden verilmek istenilmiş oldu. Bununla birlikte kasideye, Kurtuluş Kasidesi de denebilir, Şifa Kasidesi de.”
Sezai Karakoç’un bir şair olarak bu şiire dair değerlendirmelerini de okuyacak olursak: “Şiir, baştan sona, Peygamberi, O’na bakışı, Kur’an’ı, İslâm’ı, tam gerçeklik, samimilik, doğallık, niyet ve şiir üslûbuyla, en keskin çizgiler ve bir sevgi ve bir hürmet loşluğunda, daima en kıymetli gayelerden en kıymetli maksada yönelerek getiriyor bize. Yahut bizi alıp onlara götürüyor. Büyük entelektüelin şiiridir bu. Abstrenin şiiri. Bir insanın iç oluşu, tamiratı ve metamorfozu. Kasidenin başından bir his gecesine giren adam, biraz sonra ağaç hışırtılarını, sonra yolda geçenlerin seslerini işitir üzere oluyor. Daha sonra gölgelerini görür üzere. Daha sonra, güya fıstık ağaçlarının gerisinden bir ay çıkıyor. Göğün yakasında bir rozet üzere bir ay. Daha sonra Samanyolu. Şiirin sonuna yanlışsız yavaş yavaş ortalık ağarır üzere oluyor. Bir his şafağına ve sabahına çıkarken içimiz gülpembedir, gül kokulu bâd-ı sabâ ile ürpermektedir.
Gerçek. Gerçek. Gerçek… Şiir, sahiden gerçeğe dönüyor; yapmacıktan, süreksiz olandan daima uzaklaşıyor. Bir iç arınması oluyor. Peygamber, çağların önünde bir hakikat hükümdarı üzere görünüyor. Ve Kur’an, gerçeğin ve hoşun sonsuz prensipleri, solmaz gülü üzere açılıyor. İslâm Medeniyetinin orta noktasında, İslâm Tarihinin orta noktasında, İslâm Ülkelerinin orta noktasında, İslâm Kanısının ve İslâm Sanatının orta noktasında, İslâm’ın dış ve iç çizgilerinin orta noktasında, yüreğimizin orta noktasında, şiir, hakikatin merkez noktası etrafında dönüyor.”