Türkiye’deki göller ve sulak alanlara yönelik çalışmalar yapan TTKD bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Manisa’nın Salihli, Saruhanlı ve Gölmarmara ilçeleri sonlarındaki ‘ulusal ehemmiyete sahip sulak alan’ tescilli, ‘kuş cenneti’ olarak bilinen Marmara Gölü’ndeki son incelemelerle ilgili değerlendirmede bulundu.
Gölün kendi doğal canlısı, istikrar ve döngüsü ile hayatını sürdürürken, 1932-1953 yıllarındaki planlamalara dikkat çeken Kesici, “Doğal göl, daha çok tarım bakışı ve Gediz Havzası’na su vermek için Gediz Irmağı, Kum Çayı’ndan göle kanallar açıldı. Göl yüzey alanı da 44 kilometrekareden 70 kilometrekareye çıkarılarak, doğal göl su deposuna dönüştürüldü” dedi.
20 BİNDEN FAZLA SU KUŞU YAŞIYORDU
Su varken, sulak çayırlar ve sazlıklarla çevrili olan gölün, iklimi ve doğal zenginliğinin, kuş çeşitliliğine imkan veren doğal ortam oluşturduğunu lisana getiren Kesici, “Göl havzası, 150’ye yakın farklı kuş çeşidine 20 binden fazla su kuşuna, mevsimsel olarak yaşama, barınma, üreme alanı oluşturarak ulusal değere haiz sulak alan kriterlerini karşılamaktaydı. Göl havzasında balıkçıl, angut, sakarmeke, yeşilbaş, fiyu, sumru, doruklu pelikan ve küçük karabatak üzere kuşağı tehlikede olan kuş çeşitleri de dahil, çok sayıda su kuşunu barındırırdı” diye konuştu.
YILDA 300 TON BALIK AVLANIYORDU
Göl havzasında balıkçılığın kıymetli geçim kaynağı olduğunu da hatırlatan Kesici, “Göl etrafında yer alan kamışlık- sazlık alanlar insanların kullanım emelli kaynaklarıydı. Göl, doğal gölken, 400’den fazla balıkçı teknesiyle yılda yaklaşık (1963 yılı) 300 ton balık avlanmaktaydı. Göl olmaksızın bu insanların olağan hayatlarına devam etmesi neredeyse olanaksızdır. Göller, sağladığı çeşitli ekonomik etkinlikler yolu ile insanların günlük hayatlarına adeta damgasını vurmuş durumdadır. Gölü çevreleyen alüvyal topraklar çok verimliydi ve bölge, adeta bölgenin tarım merkeziydi” dedi.
Bölge iktisadı tarıma dayalı olan ilçede gölün başta üzüm, pamuk, tütün, lahana, karpuz, kavun, mısır, zeytin üretimi ve sebzecilik ve hayvancılığın yaygın olduğu en kıymetli su kaynağını oluşturduğunu da anlatan Kesici, şöyle konuştu:
“Son 30 yıl içinde, suları giderek azalan, bataklık alanı nemli alan haline dönüşerek, çok önemli meselelerle karşı karşıya kalan göle, dış kaynaklardan su taşınmışsa da bugün için bir damla su kalmadığı üzere ne bir balık ne bir kuş ne de göl varken yaşayan canlı gözlenememekte. Kuşların göç yolları için çok kıymetli bir kaybı oluşturan ekolojik yok oluş, gençlerin de bölgeden göç etmesine neden olmuştur. Gölün kurumasıyla toprağın giderek çoraklaşmasıyla bitme etabına gelen tarımda sulama, yer altı suyu çekim gayeli pompaj kuyularının giderek çoğalmasına neden olmuş ve yer altı suları da yetersiz kalıp, toprak giderek tuzlanmaktadır. Gölün suyunun bitmesiyle oluşan hidrolojik kuraklık, iklimsel ve ziraî kuraklığa neden olmuş ve sonuçta göl alanının paylaşılması ve suya ulaşımla ilgili arbedelere, can-mal kayıplarına yol açarken, toplumsal kuraklık da göçe neden olmuştur.”
GÖL NEDEN KURUDU?
Marmara Gölü’nün kurumasının nedenlerini sıralayan Kesici, “Doğal gölün doğal yapısına müdahale edilerek, adeta su deposuna dönüştürülmesi. Çok tarım, su çekimleri ve sınırsızca açılan kuyular sorgulanmalı. Gölde yapılan istilacı çeşitlerle ilgili balıklandırmalar sorgulanmalı. Gölün doğal biyolojik çeşitliliği ve ekosisteminin tahrip edilmesi gölün havuza dönüştürülmesi su kaynağının üretkenliğini yok etmiştir. Ziraî gayeyle suya talebin giderek artması, gölde su düzeyinin giderek azalmasıyla artan buharlaşma, nem azalmasına bağlı iklim değişimi” dedi.
Göle ‘can suyu’ denilen, öbür yerden su transfer etme üzere çok tehlikeli ve maliyetli su taşıma teşebbüslerinin tahlil olmadığını ve olmayacağını aktaran Kesici, “Havzanın bütünüyle korunması gerekir. Tahlil insanın elinde, gölün ve tabiatının doğal tertibini ve istikrarını korumakta. Tahlil, gölü besleyen derelerin önünü açmakta. Tahlil, bilimsel tarımda. Suyuna, iklimine nazaran geleceği düşünerek endüstrisi, yerleşimi ve tarımını düzenlemek ve planlamakta” diye konuştu.