Dünyadaki en büyük yaratıklar ortasında sayılan balinaların, bilhassa de çubuklu balinalar ya da ispermeçet balinaları, okyanuslardaki varlıkları ekosistemi büyük oranda etkiliyor zira vücutları birer karbon deposu. Bu balinalar yalnızca okyanusun derinliklerini değil gezegenin ısısını da belirliyor.
İnsanlar yüz yıllardır balina avlıyor, balinaları yağından kemiğine ve etine dek tüketiyor. Tarihte birinci ticari balina avcılığının MÖ 1000 yılında yapıldığı sanılıyor. O tarihten bu yana da on milyonlarca balina avlandı ve uzmanlar balina nüfusunun yüzde 66 ila yüzde 90 oranında azalmış olabileceğini söylüyor.
Balinalar öldüklerinde okyanus yerine çöküyor ve bedenlerinde depolanan muazzam ölçüdeki karbon da yüzey sularından derin denizlere karışarak yüz yıllar boyunca burada varlığını sürdürüyor.
BALİNA AVLANDIĞINDA KARBON ATMOSFERE SALINIYOR
BBC Türkçe‘nin haberine nazaran, 2010’da yapılan bir bilimsel araştırma, endüstriyel balina avcılığı öncesinde yılda 190 bin ila 1,9 milyon ton karbonun balinalar aracılığıyla okyanus yerine çöktüğünü ortaya koyuyor. Bu her yıl 40 bin ila 410 bin arabanın trafikten men edilmesiyle ulaşılabilecek bir oran. Lakin balina avcılığı nedeniyle bu mümkün olamıyor ve balinalar öldürüldüğünde salınan karbon atmosfere karışıyor.
Araştırmayı yürüten isimlerden Maine Üniversitesi’nden deniz bilimci Andrew Pershing, 20’inci yüzyıl boyunca yapılan balina avcılığı sonucunda 70 milyon ton karbondioksitin atmosfere salındığını belirtti. Pershing “Bu büyük bir oran, lakin bir yılda 15 milyon araba bu kadar karbon salıyor. Yalnızca ABD’de 236 milyon araba var,” dedi.
Ancak balinalar yalnızca öldüklerinde ekosisteme yararlı olmuyorlar. Dışkıları da iklim değişikliği açısından kıymetli bir rol oynuyor. Balinalar okyanusun derinliklerinde besleniyor, dışkılarını çıkarmak için de su yüzeyine dönüyor. Demir açısından son derece varlıklı olan balina dışkısı, fotoplanktonların gelişimi açısından eksiksiz bir ortam sunuyor.
Fotoplanktonlar mikroskobik büyüklükte olabilirler, lakin hepsi bir bütün olarak ele alındığında gezegenin atmosferine fevkalade bir tesirleri kelam konusu. Dünya’da üretilen karbondioksitin yüzde 40’ını emebildikleri düşünülüyor. Bu Amazon ormanlarının emdiği oranın dört katından fazla.
BİR BALİNA 2 MİLYON DOLARIN ÜZERİNDE DEĞERDE
2019’da Memleketler arası Para Fonu IMF’nin yayımladığı bir rapor, okyanuslarda balina nüfusunu arttırmanın yararlarını ele aldı. Buna nazaran, bir balinanın hayatı boyunca emdiği karbonun kıymeti ekoturizm ve daha yeterli balıkçılığın getirdiği katmadeğerle de birleşince, ortalama bir büyük balina 2 milyon doların üzerinde bir kıymet tabir etti.
Bu çalışmanın gerisindeki ekonomistler mevzuyu teoriden pratiğe taşıyarak dünya genelinde karbon salımına neden olan en önemli firmaların gelirlerinin bir kısmını balina nüfusunun korunmasına harcamasını önerdi.
Aynı grup Afrika ormanlarında fillerin avlanmasına karşı da karbon piyasası temelli emsal bir proje üzerinde çalışıyor. Şili’de balinaların bulundukları noktaları akustik olarak tespit eden ve erken ikaz sistemiyle gemiler için alternatif rotalar oluşturan bir sistem de geliştiriliyor.
IMF araştırması balinaları müdafaanın iklim değişikliğiyle çaba açısından esas önceliklerden biri haline gelmesi gerektiğini savunuyor. Araştırmanın müellifleri “Balinalar iklim değişikliğiyle gayrette eşsiz bir pozisyonda bulundukları için 2015’te imzalanan Paris Mutabakatı’nı imzalamış olan 190 ülkede muhafaza kapsamına alınmaları gerekiyor,” yorumunda bulundu. (DIŞ HABERLER)