*Gülseren Onanç
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği olarak “Altılı Masa”nın “Altı Erkek” temsilcisi ile bayan hareketinin temsilcilerini, akademisyen, gazeteci ve aktivistleri çevrimiçi bir toplantıda bir ortaya getirdik.
Bu toplantıyı uzun müddettir devam eden “Türkiye’nin demokrasi inşasında bayanlar nasıl yer alacak?” sorusu üzerine yaptığımız çalışmalar kapsamında düzenledik.
Cinsiyet uçurumu büyürken somut ve eşitlikçi bayan siyasetleri üretilmiyor
Biz SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği olarak bayan liderliğinin dünyayı daha yaşanılır bir yer yapacağına inanıyoruz. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın beşinci unsuru olan “cinsiyet cşitliğini sağlamak” hususunun başka hususların yaşama geçmesi tarafında kaldıraç tesiri olduğuna inanıyoruz. Fakat gelin görün ki bu amaçtan giderek daha da uzaklaşıyoruz. Dünyada ve Türkiye’de yükselen sağ siyasetin tesiri, pandemi ve sonrasındaki ekonomik kriz ile birlikte cinsiyet eşitliği uçurumu arttı. Dünya Ekonomik Forumu endeksine nazaran dünyada cinsiyet eşitliğinin sağlanması için 136 yıla gereksinim var.
Türkiye’de durum daha vahim; Cumhurbaşkanı’nın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının yanı sıra, bayan haklarının korunması ve cinsiyet eşitliğinin uygulanması bahislerinde önemli oranda geri gidiş yaşanıyor. Gerici eril zihniyet yargıya, emniyete, Diyanet’e, devlet kurumlarına o denli nüfus etti ki, bayan hak savunucuları olarak buna karşı çaba etmek giderek daha da zorlaşıyor. Üstelik, bu güçler karşısında alanda tesirli olarak çaba veren, Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu üzere bayan örgütlerine yönelik kapatma davaları açılıyor.
Kadın hareketi özgüveni yüksek, örgütlenme hüneri gelişmiş, akademi ile güçlü bağları olan özgür, bağımsız ve yavuz bir hareket. Bayan hareketi, devlet kurumlarını da yanına alan bu eril zihniyet karşısında verdiği gayrette yanında kâfi bir siyasi takviye göremiyor.
Muhalefet partilerinin İstanbul Sözleşmesi’ne geri döneceğini söylemenin dışında somut bayan siyasetleri yok. Bayanın siyasette eksik temsilini nasıl çözeceğini kimse söylemiyor. Bayan yoksulluğuna nasıl bir deva bulunacağını, bayana yönelik şiddet ile nasıl çaba edileceğini, bayan istihdamının nasıl arttırılacağına ait somut bir siyaset teklifi duymuyoruz. “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” önerisi ile iktidar ve sistem alternatifi olarak bir ortaya gelen “Altılı Masa” nın yaklaşımı da “iktidar değişikliğini bekleyin” biçiminde.
Altılı Masa’dan beklentilerimiz var
Oysa biz bayanların iştiraki olmadan ve eşitlikçi siyasetler yaşama geçmeden demokrasinin inşa edilemeyeceğini düşünüyoruz. Bu nedenle feminist bayan örgütlerinin demokrasi inşasında faal rol oynaması gerektiğini savunuyoruz. Bayanların siyasal partilerin karar alma sistemlerinde ve siyaset yapma süreçlerine faal olarak nasıl katılabileceğini sorguluyoruz. Altılı Masa’dan beklentilerimiz var: Somut, inandırıcı adımlar görmek ve bu sürece faal katılmak istiyoruz.
İşte bütün bu nedenlerden ötürü, Altılı Masa temsilcilerini bayan hareketinin temsilcileri ile buluşturduk. Başımızdaki soruları direkt kendilerine yöneltmek istedik.
Altılı Masa temsilcilerinin tamamının erkek olması çok reaksiyon çekti
Altılı Masa’nın yürümesinden sorumlu altı parti temsilcisinin hepsi erkek. Toplumsal medyadan toplantı duyurusunu yaptığımızda duyuru fotoğrafımıza gelen yansılardan artık toplumun geniş bir bölümünün siyasetteki bayanları dışlayan erkek tablosundan rahatsız olduğunu gördük. Ben Seçerim Derneği’nin Konda araştırma şirketi ile yaptığı araştırmada “Siyasette daha fazla bayanın olmasını gerekli görüyor musunuz?” sorusuna Türkiye’nin yüzde 65’i “evet görüyorum” demiş. Bu oran kendilerini çağdaş olarak tanımlayanlarda yüzde 81, klâsik muhafazakarlarda yüzde 60 dindar muhafazakârlarda yüzde 52.
Cinsiyet eşitliği için bayan erkek birlikte uğraş etmeli
Üstelik cinsiyet eşitliğinin bir bayan sorunu değil bir demokrasi ve gelişmişlik sorunu olduğuna ve bayanların ve erkeklerin bu eşitliği sağlamak istikametinde ortak çaba vermesi gereğine inanıyoruz. Cinsiyet eşitliği çabasında erkeklerin kenarda sessizce beklemek yerine bizimle birlikte etkin gayret etmesi gerektiğine inanıyoruz. Altılı Masa’nın altı erkek temsilcisine de cinsiyet eşitliğini sağlamak tarafında bayan hareketi ile birlikte gayret etme davetini yeniledik.
“Altılı Masa Bayan Hareketi ile Buluşuyor” toplantısına CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün, UYGUN Parti Genel Lider Yardımcısı Bahadır Erdem ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya konuşmacı olarak katıldılar. Bayan Hareketi temsilcileri, gazeteciler, akademisyenlerden oluşan 250 nin üstünde kişi toplantıyı izledi ve sorularını konuşmacılara yönelttiler.
Moderatörlüğünü benim yaptığım toplantıdan çıkardığım sonuçları birkaç başlıkta şöyle özetleyebilirim:
- Altılı masanın temsilcileri kendi içlerinde samimi bir ahenk içindeler. Kimse ötekinden rol çalmıyor, birlikteliğe ve ahenge itina gösteriyorlar.
- Kadın-erkek eşitliğine samimi bir formda değer verdiklerini ve eşit temsile mutabakat metninde yer verdiklerini söylüyorlar
- Altılı Masa’nın Anayasa komitesi olarak başlayan temel kümesinin tümünün erkek olmasını bir tesadüf olarak yorumluyorlar
- Daha çok bayanın siyasete girmesi gerektiğine inandıklarını fakat bayanların siyasete girmekte tereddüt ettiklerini söylüyor
- Seçim kazanılır ve Altılı Masa temsilcileri iktidar olursa kadın-erkek eşitsizliğini çözebileceklerine inanıyorlar. Tüm karar alma düzeneklerinde kadın-erkek eşitliğini sağlamanın bir devlet siyaseti olması gerektiğini savunuyorlar.
- Kadının siyasette, toplumsal hayatta ve istihdamdaki dezavantajlarını ortadan kaldırmaya dönük siyasetleri savunduklarını söylüyorlar.
- Cinsiyet eşitliğini sağlamak üzere eğitimin çok değerli olduğuna inanıyorlar. Sorunun kültürel olarak çok derinde yattığına ve bunun değişmesinin uzun süreceğini düşünüyorlar.
Toplantımıza katılan T24 müellifi Candan Yıldız, Altılı Masa’nın Kadın-Erkek Eşitliği İmtihanı: Yetmez Fakat Tam ‘Evet’ De Değil” diyor.
Cumhuriyet müellifi Özlam Yüzak, partilerin kendi iç siyasetlerinde bayan hakları meselesini içselleştirmemiş olmalarını eleştirdiği yazısında “Altılı Masa demokrasiyi bayanlar ile kurabilir mi” diye soruyor.
Katılımcılardan gelen soruları vakit zaman fazla eleştirel bulan Altılı Masa’nın temsilcilerinin sunumlarına ait benim yorumlarım şöyle:
Somut siyaset önerisi ve öz tenkit yok
- Cinsiyet eşitsizliğini iktidar tarafından dayatılan eşitsizliklerden biri olarak ortaya koyuyorlar. Türkiye’nin bu tablosundan kendi partileri ve onların yöneticilerini sorumlu tutmuyorlar. Öz tenkit yapmıyorlar.
- Kadınların somut problemlerine ait somut bir siyaset önerisi yapmıyorla: Konut içi emeği iktisadın içine dahil etmek, kreş sayısını arttırmak, çocuk yaşta evliliklerin önüne geçmek, eğitim siyasetlerinde kız çocuklarını desteklemek, Siyasi Partiler Kanunu’nu değiştirerek bayanların siyasette eşit temsilini sağlamak, eş başkanlık sistemi ile bayanları karar düzeneklerine ortak etmek üzere somut siyaset tekliflerinden hiçbirini duymadık
- Kadınların siyasete uzaklıklı olduğu efsanesine inanmayı tercih ediyorlar. Bayanları siyasete kazandırmak üzere kendilerinin neleri farklı yapmaları gerektiğini düşünmüyorlar. Partilerindeki erkek hükümran idarenin farkında değiller.
Daha çok bayan, daha çok siyaset önerisi, yeni bir siyaset
Bir eleştiriyi de kendimize yapmamız gerekiyor. Biz bayan aktivistler o kadar çok can yakıcı günlük meseleler ile meşgul ediliyoruz ki, büyük siyasetleri yapmayı erkeklerin idaresindeki siyasi partilere bırakıyoruz. Dünkü toplantıda bir defa daha gördüm ki siyaset üretme süreçlerinde daha faal yer almalıyız. Daha çok bayanı siyasette var etmenin örgütlü çabasını vermeliyiz.
Erkek hükümran siyasetin değişmesi için partinin idareleri ile diyaloglarımızı arttırıp politikalarımızı birlikte geliştirmeli, yeni bir siyaset lisanını ve siyaset yapma biçimini bayan erkek birlikte kurmalı, demokrasiyi birlikte inşa etmeliyiz.