Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen zelzelelerin akabinde bilhassa eski binalarda yaşayan vatandaşların birden fazla, binasının sağlam olup olmadığını merak etmeye başladı. Başta İstanbul olmak üzere fay sınırları üzerinde bulunan Türkiye’nin birçok vilayetinde vatandaşlar zelzeleye karşı bina dayanıklılık testi yaptırmak için arayışlara girdi.
Binasının riskli olduğunu düşünen yahut zelzeleye karşı sağlam olup olmadığını öğrenmek isteyen vatandaşlar, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen kurum ve kuruluşlara başvurarak bu testi yaptırabiliyor.
Bakanlığın internet sitesinde, risk tespit raporu için başvurulabilecek belediyeler, meslek odaları, kamu kurumları, üniversiteler ile özel kuruluşlar ve firmalar yer alıyor.
Özellikle belediyeler tarafından ve yalnızca betondan numune alınarak yapılan tarama süreci sonrası risk tespit raporu kısa müddette çıkabiliyor. Lakin binanın farklı yerlerinden karotların alındığı, farklı süreçlerin yapıldığı ve numunelerin laboratuvarlarda incelendiği ayrıntılı tarama için daha uzun vakite gereksinim duyuluyor.
Riskli yapı tespitlerinin maliyetini kat malikleri öderken, kelam konusu testi yaptırmak için bina sakinlerinden bir kişinin başvurması kâfi oluyor. Karot raporu olarak da bilinen bina dayanıklılık testi sonrası binaların sarsıntıya karşı riskli olup olmadığı ortaya çıkıyor.
‘İlk iş olarak belediyeden bina projenizi alın’
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, ayrıntılı bir raporun ortaya konduğu ve başvuran bireye bir yol haritası niteliğinde raporun hazırlandığı bina dayanıklılık testinin nasıl yapıldığını anlattı.
Türkkan, Kahramanmaraş merkezli meydan gelen sarsıntılardan sonra İstanbul’da da riskin yükselmesinden ötürü vatandaşların panik halinde olduğunu belirterek, herkesin binasının durumunu merak ettiğini söyledi.
Türkkan, “Mevcut proje alındıktan sonra bununla ilgili binada çalışma yapıp mevcut proje ile binanın uyumlu olup olmadığının tespitini yapıyoruz. Bu çok değerli bir husus. Zira resmi projeler ile binalar ortasında uyumsuzluk da kelam konusu olabiliyor.” diye konuştu.
‘Mutlaka demir olmayan beton bölgeden karot alınmalı, demirler kesilmemeli’
Türkkan, projenin incelenmesinin akabinde teknik grupların binadaki kolonların ve kirişlerin mevcut projeye uyup uymadığı ile ilgili bir rölöve çalışması gerçekleştirdiklerini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu çalışma gerçekleştirildikten sonra binada karot çalışmaları yapıyoruz. Karot çalışması sırasında betondan numune alma süreci yapılırken kesinlikle daha öncesinde donatı tespitlerinin yapılması gerekir. Düşey ve yatay donatıları tespit edip demir olmayan beton bölgeden karot alınması gerekir.
Genelde burada profesyonel ve uzman olmayan birtakım takımlar kolonlardaki demirleri de keserek karot alıyor. Bu sahiden önemli sorunlara neden oluyor. Kolonlardaki donatılar tespit edildikten sonra boşluk kalan kısımda beton numuneler alarak bunları laboratuvarda kırdırıyoruz.
Binada kullanılmış betonun taşıma kapasitesini tespit ediyoruz. Daha sonra binadaki, kolonlardaki demir ölçülerini tespit ediyoruz. Bunlar bittikten sonra kırımlar yapıp donatıları da gözümüzle görüyoruz. Yani oradaki donatı nitekim projeye uygun mu, değil mi, düz donatı mı üzere konuları betondaki pas hisselerini kaldırarak tespit ediyoruz. Daha sonra taban etüdü yaptırıp bina ile ilgili statik tahlilleri gerçekleştiriyoruz.”
‘Kapsamlı raporun çıkması bir ay sürebiliyor’
DEGÜDER Lideri Türkkan, sarsıntı dayanıklılık testinin evrelerini kısaca özetleyerek, sürecin binanın projesinin yanlışsız uygulanıp uygulanmadığının tespitiyle başladığını, kolonlardaki donatı tespitlerinin yapılması, betondan numune alınması, demirlerin pas hissesinin kaldırılarak düz yahut nervürlü olup olmadığına bakılmasıyla devam ettiğini, sonrasında taban etüdü yapılması gerektiğini, son olarak statik tahlil ve performans tahliliyle binada güçlendirme/dönüşüm yapılıp yapılamayacağı yahut güçlendirmenin nasıl yapılacağına karar verildiğini anlattı.
Tespitlerin yapılması, numunelerin alınması, laboratuvarlarda inceleme gerçekleştirilmesi ve taban etüdünün akabinde raporun çıktığını lisana getiren Türkkan, “Bir vatandaş 6-7 katlı, 20 daireli bir yer için müracaat ettiğinde sonuçların alınması, statik tahlil yapılması bir ay sürebilir” formunda konuştu.
Türkkan, kapsamlı bir bina dayanıklılık testinin meskenin büyüklüğüne nazaran değişebildiğini kaydederek, “Böyle bir raporu hazırlamak için binanın tamamını elden geçirmek gerekiyor. Fiyat binanın büyüklüğü ve süreçlerin kapsamına bağlı olmak kaydıyla değişebilir. Bina başına test maliyeti 20 bin liradan başlıyor” açıklamasında bulundu.
‘Binadan karot alınması rastgele bir ziyan oluşturmaz’
Türkkan, zelzele sonrası bilhassa toplumsal medyada bir bilgi kirliliği yaşandığını belirterek, alına karotların binaya ziyan verdiği ve bunun yaptırılmaması gerektiği halinde telaffuzun yayıldığını söyledi.
Türkkan, şu tabirleri kullandı: “Son günlerde toplumsal medyada yayılan mikrotromor sistemle binaların dışarıdan inceleme yapılarak ve üstte belirtilen çalışmalar yapılmadan sağlamlığının tespit edildiği söyleniyor. Bu katiyen gerçek bir bilgi değil. Alınan karotların binaya rastgele bir ziyanı olmaması için karot alındıktan sonra yüksek dirençli harçlarla bunların dolgularını yapıyoruz. Bundan ötürü binanızda rastgele bir hasar meydana gelmesi kelam konusu değil.”
‘Yeni binalar sarsıntıda hasar almaz’ fikri yanlış
Yeni yapılan yahut güçlendirilen bir zelzelede binanın hiç hasar almayacağına ait fikrin yaygın olduğunu fakat bunun gerçek olmadığını lisana getiren Türkkan, “Olası büyük zelzelelerde binalar hasar alabilir. Yapısal olmayan elemanlar yani duvarlar ve kolon ile kirişin olmadığı bölgeler hasar alabilir. Bu, binanızın riskli olduğunu göstermez. Kıymetli olan taşıyıcı sistemde hasarın meydana gelmemesidir. Güçlendirme yahut dönüşümle bunu sağlıyoruz” açıklamasında bulundu.
‘Bina riskliyse önünüze iki seçenek çıkıyor’
Türkkan, bina dayanıklılık testi çıktıktan sonra mesken sahibinin önüne iki seçenek geldiğini belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Binanızı yıkıp yine yapabilir ya da güçlendirebilirsiniz. Bu büsbütün vatandaşların kendisine bırakılıyor. Raporda güçlendirme kararı varsa güçlendirme yapılabiliyor. Raporda binanın nasıl hasar alacağı, nerelerin zayıf, nerelerin sağlam olduğu, binanın nelerden ötürü sorun yaşayacağı çok net olarak gösteriliyor.
Binanın kaç şiddetinde sarsıntıya dayanacağına ait bir bilgi vermek mümkün değil. Binanın kaç şiddetinde zelzeleye dayanacağı beklenti yerine, yapılan açıklamalarda sarsıntı hesapları binanın bulunduğu yere nazaran beklenen en yüksek sarsıntı kuvveti dikkate alınarak tahlil yapılmaktadır. Bu toplumsal medyada çıkan bir bahistir. Hiçbir bina için bu söylenmez.”