Domuzlar bir saattir laboratuvarda meyyit halde yatıyordu. Bedenlerinde kan dolaşmıyor, kalpleri atmıyor, beyin dalgaları ise düzdü. Lakin Yale Üniversitesi’nden bir küme bilim insanı, kalp-akciğer makinesine benzeri bir aygıtla meyyit domuzların bedenlerine, özel olarak üretilmiş bir solüsyon pompaladı. Sonrasında yaşananlar akıllara sakinlik veren cinstendi. Aslında kalp atmayı bıraktığında, beden oksijenden ve hayatta kalmak için gereksinim duyduğu besinlerden mahrum kalır. Organlar şişer, kan damarları çöker ve bedenin organlarının yapı taşları olan hücreler ölmeye başlar. Bu da hücresel vefat ve organ hasarına yol açar. Bu hücresel vefatın süratli ve kalıcı olduğu düşünülüyordu lakin araştırmacılar, bir saattir meyyit olan hayvanlardaki bu hasarın bir kısmını bilakis çevirdi.
“Bilim insanlarının OrganEx adını verdiği solüsyon, domuzların damarlarında ve atardamarlarında dolaşarak kalplerini attırmaya başladı. Kalp, karaciğer, böbrekler ve beyin dahil olmak üzere organlarındaki hücreler yine çalıştı. Daha evvel meyyit domuzlarda kimi beyin hücrelerini canlandıran araştırmacılar, süreci daha fazla organda tekrarlamayı başardı.”
Bilim insanlarının yaptığı ihtilal yaratan bu deney, tabir yerindeyse dünyayı ayağa kaldırdı. Bu gelişme sonrasında bilim dünyasında ‘tersine vefat mü geliyor, ölümsüzlük kapıda mı, organ naklinde çığır açılabilir mi?’ soruları gündeme geldi.
‘İLK KEZ DOKU GERİ DÖNDÜRÜLÜYOR’
Tıpta mevt gerçekleştikten sonra “geri dönümsüz” diye bir kavram olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ömer Özkan, “Bilim insanları, ölmeden evvel yapılacak kimi uygulamalarla mevt anında beyni, karaciğeri, kalbi korumak ismine birtakım araştırmalarda bulunuyor. Lakin öldükten sonra geri dönüş olur mu, dirilme yaşanır mı diye çok sayıda görüş var. Bunun da en büyük desteği organ nakli. Organ nakli yaparken dokuları transfer için biraz daha uzun yaşatmak ya da beyin vefatı olduktan sonra organları kullanabilir miyiz biçiminde kavramlar var. Beyin vefatından sonra birtakım perfüzyon olayları mevcut. Bu bizim ülkemizde de yapılıyor. Bunlar daima durdurmak ya da yavaşlatmak için atılan adımlar. Geri döndürmek diye bir kavram şimdiye kadar yoktu. Bu çalışmada anlatılanlara nazaran, birtakım dokularda mevt olduktan sonra dokuların geri döndürüldüğü gösterilmiş. Bu açıdan çok önemli” dedi.
Prof. Dr. Ömer Özkan, ölümsüzlük kapıda mı sorusunu, “Bu çok ağır bir soru. Yanıtı da çok argümanlı olur. Orta Çağ’da herkes ölümsüzlüğü aramış. Sonunda da hepsi pes etmiş. Ölümsüzlük imkansız demişler. Ondan sonra bakmışsınız ki insan ömrünü uzatmak için bir sürü gelişme yaşanmış. Yaratılırken bizim kodlarımız yapılmış. Bu benim şahsî görüşüm, insanın kodunda ne kadar yıl yaşayacağı muhakkak. İnsan yaratılırken o kod belirlenmiş durumda. Her şey olumlu gitse bile belirlenen koddan fazla yaşamıyorsunuz. Ölümsüzlük olsaydı dünyanın en varlıklı insanı kaç tane kalp ve karaciğer nakli ile zati yaşardı. Bu çalışmalar insanları uzun yaşatmak için yapılacak. Buradaki maksat, mevtten uzun müddet sonra nakil için canlı organ elde etmek” diyerek cevapladı.
‘ÖLÜM KRİTERLERİNDE DÜZGÜNLEŞME GÖRÜLÜYOR’
Her çalışmanın çok pahalı olduğunu, bir çalışma üzerinden yaşanan gelişmenin organ naklinde çığır açacağını söylemenin çok mümkün olmadığını aktaran Prof. Ömer Özkan, “Bunlar birer model. Bu bakılan hücreler organ naklinde bize gerekli olan canlılık için gerekli kriterleri karşılıyor mu onları tartışmak gerekir. Kelam konusu çalışma, bu fikrin kliniğe uygulanabilir olduğunu düşündürmesi açısından kıymet taşıyor. Muhtemelen yararı olacak. Birinci sefer geri dönüşüm ve ölmüş hücrenin iyileştirilmesinden bahsediliyor. Hücrenin kriterlerinde düzelme, canlılık yaşanıyor. Vefat kriterlerinde düzgünleşme görülüyor” diye konuştu.
‘ORGANLARIN CANLI TUTULMASI İÇİN DEĞERLİ BİR ÇALIŞMA’
Kadavralardan sağlanan organ naklinde mühletin çok kritik olduğuna vurgu yapan ODTÜ Biyolojik Bilimler Kısmı Tabip Öğretim Üyesi Ahmet Acar ise, “Organ naklinin öncü bir kesimi olan kadavradan alınacak organlarda vefatı takiben çok hudutlu bir müddet var. Zira organlar ölüyor. Araştırmada, kelam konusu süreyi uzatmaya ve organı canlı tutabilmeye konsantre olunmuş. Transplantasyonu gereken organların daha uzun mühlet canlı tutulabilmesi için olumlu bir çalışma olduğunu düşünüyorum. Fakat büsbütün ölümlülüğü sağlayabilir mi noktasında çok erken bir etap olduğunu söyleyebilirim. Ölümün altyapısının tam da anlaşıldığını düşünmüyorum. Yalnızca bir organ canlı tutulsa bile bu organın fizyolojik olarak öbür organlarla bağlantısı, bedenin istikrarı, işleyişi, tüm bunların sonucunda bütün organizmada canlılık olabilir. Tüm bu istikrarları sağlamak çok daha kompleks ve sıkıntı olabilir” diye konuştu.