Günümüzde ebeveynler “Nasıl daha keyifli bir çocuk yetiştiririm?” telaşıyla birtakım yeni yollara başvuruyor. Buna verilebilecek örneklerden biri de ‘elimination communication’ yani Türkçe ismiyle ‘tuvalet iletişimi’ uygulaması. Kısaca anlatmak gerekirse tuvalet bağlantısı, ebeveynlerin çocuğun tuvaleti geldiği anı dikkatlice gözlemlemesi ve anlayabilmesi sonucunda onu tuvalete götürme süreci olarak tanımlanıyor. Çocuğunu yeterli bir formda gözlemleyen anne-bana birtakım sinyaller aldığında ona çeşitli kartlar göstererek verdiği reaksiyon sonucunda tuvaletinin geldiğini anlıyor.
KIZINI BEZLEMEDİ, TUVALETE GÖTÜRDÜ
ABD’nin Kaliforniya eyaletinde ‘tuvalet iletişim’ formülünü deneyen bir anne de adım adım tüm süreçleri anlattı. 26 yaşındaki Alexis Abdelaziz kızını kucağına almaya sayılı günler kala toplumsal medyada tuvalet eğitimiyle ilgili bir paylaşım gördü. Paylaşıma nazaran olağanda 18 ila 24 ay ortasında tuvalet eğitimine başlanan bebeklerin daha erken yaşta tuvalet eğitimi almaları mümkündü. Alexis bu tekniği doğacak kızı için kullanmaya karar verdi. Kızları dünyaya gelen Abdelaziz ailesi şimdi 8 haftalık olan Aya bebeğin tuvalet eğitimine başladı. Alexis evvel kızı Aya’yı kucağına alarak onunla birlikte tuvalete oturdu. İlerleyen günlerde kızına çeşitli kartlar göstererek kartlara vereceği cevaptan tuvaletinin gelip gelmediğini anladı.
Bu yolda bebekten çok ebeveynlere sorumluluk düşüyordu. Abdelaziz ailesi prosedürü uygulama konusunda epeyce kararlı olduğundan büyük bir sabırla kızlarının şimdi konuşmayı öğrenmeden tuvalet muhtaçlığının gelip gelmediğini bir formda belirtebileceğine inandılar, o denli de oldu. Minik Aya, şu anda tam 5 aylık ve annesine nazaran Aya birinci kere annesi ona tuvaletinin gelip gelmediğini öğrenmek için kart göstermeden kendi verdiği işaretle, mimikleriyle tuvaletinin geldiğini annesine anlatabiliyor.
‘BEZ KULLANAN BEBEKLER ÇOK MUTSUZ’
Aya’nın şimdi konuşamadığını lakin karşısındakini manaya marifetinin çok yüksek olduğunu söyleyen Alexis, etrafındakilerin uyguladığı tekniği ziyadesiyle sorguladığını söyledi. Genç anne kullandığı bu sistemle bebeğinin memnun olmasını amaçladığını belirtti. Bebek bezi kullanan bebeklerin daha fazla ağladıklarını, bağırdıklarını hatta mutsuz olduklarını aktaran Alexis, kızı Aya’nın tam aksine tuvalete gittiğinde keyifli olduğunu ve işi bittikten sonra öteki bebeklere kıyasla çok daha sakin olduğunu, hiç ağlamadığını lisana getirdi. Bebeğinin memnunluğu ve sıhhati için işaret kartlarını ve bebeğinin oturması için tuvalet aparatını gittikleri her yerde yanında götüren Alexis, kızının sağlıklı bir birey olması için gereken ihtimamı ziyadesiyle gösterdiğinin de altını çizdi.
Aya bebeğin bu süreci muvaffakiyetle sonuçlandırması elbette ‘tuvalet iletişimi’ formülünün yüzde yüz yanlışsız bir usul olduğu manasına da gelmiyor. Tuvalet alışkanlığını yanlış metotlarla kazanmış çocukların erişkin yaşta birçok ruhsal ve fizyolojik sıkıntıyla karşı karşıya kalması da epey mümkün. Pekala uzmanlar bu hususta ne diyor?
‘ANNE VE BEBEK ORTASINDAKİ BAĞLANTI ÇOK ÖNEMLİ’
Çocuk ve Genç Psikiyatristi, Psikoterapist Doç. Dr. Sevcan Karakoç Demirkaya, bebeklerin olağan yaş aralığının öncesinde tuvalet alışkanlığı kazasnmasının ileride obsesif kompülsif bozukluk, çok kaygılanma, şüphecilik, bağlanma sorunu üzere rahatsızlıklara yol açabileceğini, 0-1 yaş üzere erken bebeklik devrinde bebeğin çok denetimci ebeveynler tarafından bir öğrenme sürecine doğal tutulmasının çok yanlışsız olmadığını paylaştı.
Bebeğin doğduğu andan 1,5 yaşına kadar muhtaçlığı olan temel şeyin annesiyle yanlışsız ve sağlıklı bir irtibat kurmak olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Sevcan Demirkaya, bir bebeğin tuvalet bağlantısı kurabilmesi için en azından oturabilme yetisini kazandığı süreçte olmasının gerektiğini söz etti. Bu tekniğin bebeğin yanı sıra anneyi de olumsuz manada etkileyebileceğine dikkat çeken Demirkaya, kelamlarına şöyle devam etti:
“Eğer anne bu tekniği yanlışsız bir formda uygulamazsa kendi de gerilime girer. ‘Çocuğuma karşı yetersiz miyim?’ fikrine kapılır. Tuvalet eğitimi epeyce değerli lakin tüm bunlardan evvel anne ile bebek ortasındaki irtibatın sağlıklı bir formda olması çok daha kıymetli.”
‘HEM FİZİKÎ HEM DE RUHSAL OLARAK HAZIR OLMALI’
Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Lale Seren ise tuvalet alışkanlığının kazanıldığı periyodun 18 ila 24 ay aralığında olduğunu, kız çocuklarında bu sürecin en erken 12 ila 18 aylıkken olabildiğini söyledi. Çocuğuna tuvalet eğitimi vermek isteyen ebeveynlerin onlardan gelecek sinyalleri uygun okuması gerektiğini lisana getiren Uzm. Dr. Seren, tuvalet eğitimine başlayacak çocuğun duygusal dalgalanma yaşanan periyotta olmaması gerektiğinin de altını çizdi. Örneğin dadısı değişmiş, yeni kardeşi olmuş ya da odasının pozisyonu değişmiş çocuklarda yeni bir değişikliğin yaşanmasının sağlıklı olmadığını ileten Dr. Lale Seren çocukların bu periyoda hem ruhsal hem de fizikî olarak hazır olduklarına emin olmak gerektiğini vurguladı.
1,5 ila 2 yaş aralığında çocukların taklit hissinin çok gelişmiş olduğu bilgisini veren Uzm. Dr. Lale Seren, ebeveynlerin tuvaletteyken çocuklarının kendilerini izlemesine müsaade vermesi gerektiğini de tabir etti. Çocukların ne olursa olsun hiçbir alışkanlığı kazanmaları için zorlanmaması gerektiğini belirten Dr. Seren, şunları söyledi:
“Çocuklar, olgunlaştıktan sonra ağaçta duramayıp yere düşen bir meyve üzeredir. Nasıl olgunlaşmış bir meyveyi kısımda tutmak mümkün değilse bir alışkanlık kazanmak için gerekli olgunluğa erişmiş çocuklar da sinyal verecek ve tuvalet eğitimine başlayacaktır.”
Tuvalet eğitimine başlanılmadan evvel ebeveynlerin çocuklarıyla irtibat kurmaları gerektiğini, onların fikirlerini almanın çok kıymetli olduğunu söyleyen Seren, “Çocuklara tuvalet alışkanlığıyla ilgili hikaye kitapları alınmalı, çocuklar orada görecekleri karakterler sayesinde ya da tuvalet alışkanlığı kazanmış akranları sayesinde daha kolay adapte olabilirler” önerisinde bulundu. Bu süreçte çocuğun istekli olmasının çok değerli olduğunun bir defa daha üzerinde duran Uzm. Dr. Seren, çocuğa lazımlık alınacaksa bunun tipinin ve pozisyonunun kararının çocuğa bırakılması gerektiğini de ekledi. Son olarak ebeveynlerin bu süreçte sabırlı olmaları gerektiğini hatırlatan Seren, “Bazı çocuklar bir haftada bu alışkanlığı kazanabiliyorken, birtakım çocukların öğrenme süreci 6-8 aya kadar uzayabiliyor. Münasebetiyle ebeveynler bu sürecin süreksiz olduğuna ikna olmalı, inatçı değil esnek olmalılar. Unutulmamalı ki bugüne kadar tuvalet eğitimini başaramamış hiçbir çocuk yok” yorumunda bulundu.