Prof. Dr. Derya Uludüz, bilhassa hafıza bölgesinde bariz olan, unutkanlık ve davranış meselelerine yol açan beyin küçülmesiyle ilgili merak edilenleri açıkladı.
BEYİN küçülmesi beyin dokusunun hasara uğraması sonucu fonksiyonunu yitirmesi manasına geliyor. Dışarıdan gelen ziyana karşı yahut oksijenlenme kan akımı azlığında hafıza bölgeleri önemli oranda etkilenebiliyor. Fonksiyonunu yitiren beyin dokusu da kullanılmadığı için bir müddet sonra küçülmeye başlıyor. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, beyin küçülmesinin nedenlerini, işaretlerini, tedavi ve korunma yollarını şöyle anlattı…
Prof. Dr. Derya Uludüz
Bölgesi ve şiddeti önemli
Yıllar ilerledikçe nasıl bedenimiz yaşlanıyorsa beynimiz de doğal olarak yaşlanır. İlerleyen yaşla beyinde küçülme de yaşanabilir. Bu durum beyin hacminde azalma, beyin hudut hücre kontakları olan bölgelerde küçülme, hudut hücreleri ortası irtibatların kaybolması, beyin ve öbür organlar ortasında bilgi irtibatı yapan nörotransmitter dediğimiz iletici hususların ölçüsünde değişiklik biçiminde ortaya çıkar. Bu değişikliklerin her biri de yaşla bağlı olabilen hafıza, düşünme hüneri ve mantıklı karar verme üzere bilişsel yeteneklerin etkilenmesine yol açabilir. Fakat vakit zaman ortaya çıkan bu yakınmalar bariz bir hastalık belirtisi değildir. Herkesin beyni tıpkı oranda yaşlanmaz. Temel sorun yaşla birlikte beyinde küçülme olabilse de bunun hangi bölgede olduğu ve şiddetinin olağan hudutlarda olup olmadığıdır. Şayet beyinde küçülme olağan yaşlanma sürecine oranla daha fazla ise buna yol açan nedenleri ortaya koymak gerekir.
Nasıl anlaşılır?
Beyin küçülmesiyle birlikte öğrenme güçlüğü, konsantrasyon eksikliği, sözleri aklına getirmede zorlanma, bağlantı marifetinde azalma, hafıza sorunları, beden ile beyinde inflamasyonun artması ve beyin hücreleri ortasındaki irtibatın azalması sebebiyle düşünme suratında yavaşlama görülebilir. Bu yakınmaları olanlarda beyin küçülmesi görülme ihtimali yüksektir. Natürel bunu net anlamak için bir tabibe başvurulmalıdır. Doktor muayenesinde kişinin istikrar, göz hareketi, konuşma, bilişsel yetenek ve sorun çözme hünerleri kıymetlendirilir. Kesin teşhiste ise radyolojik olarak görüntüleme tekniklerinden beyin MR incelemesi ve son yıllarda ön plana çıkan beyin PET BT görüntülemesi kullanılır.
Sebepleri nelerdir?
Beynin sağlıklı ve genç kalabilmesi için birtakım muhtaçlıkları vardır. Kan damarlarının sağlıklı olup, beyni kâfi ölçüde beslemesi, beynin gereğince oksijenlenmesi ve beynin güzel dinlenmesi çok değerlidir. Klinik olarak yakınmalara yol açabilecek beyin küçülmesi için ise riski artıran birçok neden var. Bunlar şöyle sıralanabilir:
■ 80 yaş üzerinde olmak
■ Alzheimer, Parkinson, Serebral Palsi, Multiple Skleroz üzere hastalıklar
■ Alkol ve sigara bağımlılığı
■ Stres
■ Çok kilo
■ Beyin felci
■ Beyinde küçük boyutlu damarların hasar görmesi
■ Beyin dokusunda enfeksiyon
■ Baş travması
■ AIDS üzere bulaşıcı hastalıklar
■ Covid 19 (Hastalığı geçirenlerin, geçirmemiş olanlarla karşılaştırıldığında beynin genel boyutlarında küçülme oranlarının daha fazla olduğu ve bilhassa de hafıza bölgelerinde gri husus kalınlığının azaldığı gözlenmiştir)
Tedavisi mümkün mü?
Tedavi çoklukla şikayetlere yöneliktir. Bahsedilen şikayetlere nazaran ilaç tedavileri ve takviye vitaminler verilebilir. Bunun yanında fizik tedavi ve iş uğraş terapileri beynin tekrar canlandırılması için başvurulan yollardandır. Lisan ve konuşma terapisi de yapılabilir. Bunlara karşın aslında beyin küçüldüğünde artık iş işten biraz da geçmiş olur. Doğal yeni bilgilerimizin ışığında nöroplastisite yani yeni hudut hücresi oluşumu bilhassa hafıza sıkıntıları olan olgularda işe yarayabilir.
Önlenebilir mi?
Küçülmeye başlamadan tedbir almak beyin sıhhati için en hakikat yoldur. İşte dikkat edilmesi gereken noktalar:
■ Beyin sıhhati için her gün fizikî aktivite yapılmalıdır. Hareket bütün bedenin kan akımını artırır, gerilimi azaltır, depresyonu önler ve hafızayı güçlendirir.
■ Akdeniz tipi bir beslenme düzeninin beyin küçülmesine karşı esirgeyici rolü var. Beynin muhtaçlık duyduğu enerjiyi hakikat kaynaklardan elde etmek hafızayı güçlü meblağ.
■ Vaktinde ve kâfi müddette uyumak, gerilimle baş etme formüllerini öğrenmek, yüksek tansiyon, kolesterol ve diyabeti denetim altında tutmak beyin küçülmesine karşı önleyicidir.
■ Mental olarak daima etkin olmak; kitap okumak, söz oyunları oynamak, yeni bir hobi edinmek, yeni bir müzik aleti çalmayı öğrenmek üzere zihni daima faal halde tutmak beyni güçlendirir.
■ Arkadaşlarla ve aileyle birlikte vakit geçirmek hem depresyonu hem gerilimi azaltır. Bu da beyin sıhhatine ilaç üzere gelir.
■ B vitamini beyindeki nörotransmitter dediğimiz irtibatı güçlendiren hususların üretiminde artış sağlar. B vitamini eksik ise yetişkinlerde beyin küçülmesi ve hafıza problemleri çok ciddi sorun yaratabilir. Bu nedenle B vitamini içeren besinler tertipli tüketilmeli. Gerektiğinde tabip tavsiyesiyle B1, B2, B6 ve B12 vitamini destekleri kullanılmalıdır.