Özcan Yazıcı [email protected]
Teknolojik değişim baş döndüren bir süratle insan ömrünü her istikametiyle sarıp sarmalamaya devam ediyor. Günlük ömrümüzün merkezine artık dijital teknolojiler yerleşmiş vaziyette. İnternet kontağımız koptuğu an dünyadan dışlanmış üzere oluyoruz.
Çok uzak olmayan bir gelecekte özel olarak “internet” sözcüğünü kullanmayı da bırakacağız. Keza internete bağlanmak diye bir gereksinim olmayacak, zira aslında her şey zarurî olarak birbirine bağlı olacağı ve kesintisiz bir sürecin kesimi olacağımız için “internete bağlanmak” üzere bir gereksinim oluşmayacak.
“Matrix” dünyası hâlâ fantastik gözükebilir, lakin beliren alâmetler gelecekte sinema senaryolarını “gerçeküstü” olmaktan çıkartıp hayatımızın bir kesimi haline getirebilir. Ne de olsa 40 yaş üstü jenerasyonun Jetgiller’inin uçan otomobillerinin hayal olmaktan çıkmasına ramak kaldı.
“Kara Şimşek” ise yollarda turlamaya başlayalı oldukça oldu. Neyse ki, Kaptan Kirk’ün “Işınla beni Scotty” hayaline epeyce uzaktayız. Fakat “Black Mirror” dizinin distopik kısımlarına ve yapay zekâ temelli sanal bir varlık olan ve yalnızca bir sesten ibaret olan “Her” sinemasının Samantha’sına aralık hayli kısalmış üzere.
“Fiziksel dünya” ile “sanal dünya” ortasındaki keskin sonlar giderek belirsizleşiyor. İnsanın vücudunu de kapsayacak kadar bir derinliğe ulaşmış olan teknolojik ve dijital değişim sürecinin ilerleyen safhalarında varlığımızın ne kadarının fizikî dünyayı içereceğini, ne kadarının “dijital, sanal dünyaya” göç edeceğini bugünden kestirmek sahiden çok sıkıntı.
Ama o denli ya da bu türlü trans-hümanizm çağına güzel geldiniz!
Teknolojinin yarattığı bu kıssada duruşunuz ütopik ya da distopik tarafta olabilir. Lakin ne fark eder ki, siz dayanaklar ya da karşı çıkarken, gelecek zati çoktan gelmiş olacak!
Dijital teknolojinin gelişim ve değişim suratı, o teknolojinin yarattığı etkiyi “anlamaya” imkân bulamadan Üsküdar’ı geçmiş oluyor!
İnsanoğlunun tartışmaya ve bir durum tespiti bile yapmaya fırsatı olmadan oldukça yol aldığı açık. Bu seyahatte kritik eşiklerden birisinin son iki yıldır hayatımıza giren “metaverse” ile birlikte aşılacağı anlaşılıyor.
Özellikle Facebook’un şirket ismini “Meta” olarak değiştirmesi ve iş odağına “metaverse”ü yerleştirmesiyle bir anda tanınan hale gelen bu kavram birçok kişi için hâlâ gizemli bir sözcük olmaya devam ediyor. Lakin teknoloji dünyasının dev markaları için gizem çoktan çözüldü ve yaklaşmakta olan bu yeni teknoloji çağına adım attılar bile.
NEDİR BU METAVERSE?
Devam etmeden evvel yeni duyanlar için anımsatalım… Metaverse, yani Türkçe tabiriyle “sanal cihan, kurgusal evren”, klâsik şahsî bilgisayarların yanı sıra sanal ve artırılmış gerçeklik aygıtları aracılığıyla kalıcı çevrimiçi 3 boyutlu sanal ortamları destekleyen, internetin varsayımsal bir yinelemesinden ibaret.
Aynı vakitte “evren ötesi” ya da “öte evren” olarak da isimlendirilen metaverse, bilgisayarlar, android aygıtlar, VR lensler ve çeşitli 3D kullanıcı orta yüzleri sayesinde içinde bulunulan vakit ve yer boyutundan uzaklaşılarak, fizikî olarak içinde bulunulan kainatın ötesine geçme potansiyeli olarak da tanımlanabilir.
Geçen yıl tanınan hale gelmeye başlayınca birçok uyanık teşebbüsçü Metaverse emlakını parsel parsel satmaya başlamış, bültenlerin en ilgi çeken haberleri ortasında yer almıştı. Kripto para, bilhassa de Bitcoin furyasını kaçırdığı için hayıflananların bol olduğu bir ortamda açıkçası metaverse yerlerinin süratle ilgi çekmesi, hatta alınıp satılmaya başlaması da şaşırtan olmadı. Geriye ise bir sefer daha hüsran kaldı!
Ülkemizde metaverse kripto para muamelesiyle karşılansa da küçük büyük birçok global şirket “kurgusal evrende” konumlanabilmek için teknoloji geliştirmeye başladılar bile. Aklınıza gelebilecek her dalda, her alanda metaverse teknolojileri, araçları, eserleri, hizmetleri geliştiriliyor.
Hatta geçen hafta Tayvanlı teknoloji devi HTC, daha evvel duyurduğu üzere dünyanın birinci metaverse telefonunu piyasaya sürdü. Kullanıcılara meta verisine bağlı bir ağ geçidi sağlayacak olan HTC, bu özel aygıta cüzdan, avatar oluşturma ve NFT varlıklarını yönetme üzere özellikler de ekledi.
METAVERSE’E STANDART GELİYOR
Metaverse alanında birçok gelişme yaşanırken, şirketlerin önünde duran değerli bir mahzur vardı. Her şirket kendi metaverse teknolojisini geliştiriyor lakin birbirlerinin lisanından anlamadan, birbirlerinden bağımsız bir yapıda ilerliyorlardı. Lakin geçen hafta şimdi hak ettiği yankıyı yaratmamış olsa da değerli bir gelişme yaşandı.
Dünya’nın en büyük şirket ve tertipleri bir ortaya geldi ve metaverse standartları oluşturmak için iş birliğine gittiler ve “Metaverse Standarts Forum”u kurdular.
Bu forumun kurucu üyeleri ortasında Meta (eski Facebook), Microsoft, Google, Adobe, Epic Games, Huawei, HTC, Ikea, Nvidia, Alibaba, Qualcomm üzere çok sayıda şirket yer aldı. Dikkatinizi çabucak çekeceği üzere ABD, Çin, İsveç, Tayvan fark etmeksizin tüm ülkelerden şirketler bu forumda bir ortaya geldi.
Bu teşebbüs elbette birçok boyutuyla yorumlanacak, tahlil edilecek. Fakat teknolojiye taraf veren bu dev şirketlerin bir ortaya gelerek iş birliğine gitmesi bile tek başına metaverse’ün ne kadar kıymetli ve ciddiye alınması gereken bir husus olduğu göstermeye kâfi.
NEDEN BU TÜRLÜ BİR İŞ BİRLİĞİ DOĞDU?
Yanıtı aslında çok karmaşık değil. Meta (Facebook) da dahil birinci etapta her şirket metaverse alanında kendi platformunu geliştirmek için harekete geçti. Lakin çok kısa müddette bunun beyhude bir efor olduğu anlaşıldı; şayet yeni bir tahlil geliştirilmezse her şirket gereksiz yere vakit ve para kaybetmiş olacaktı. Tabi kullanıcıların yaşayacağı inanç kaybı onarılması daha sıkıntı bir yara açacaktı.
İşte “Metaverse Standarts Forum” ile şirketler “platformlar üstü bir metaverse teknolojisi pazarı” yaratabilmek için birbirlerinin lisanından anlayan ortak standartlar geliştirmek için düğmeye bastı. Bu forumun temel emeli baş karışıklıklarını gidermek, “açık kaynaklı” ortak çalışma alanları yaratarak, metaverse alanındaki teşebbüs ve teknolojilerin önünü açmak olacak. Böylelikle platformlar ortası çalışabilir sistemler inşa edilebilecek.
Örneğin, bu ortak standartların sağlayacağı imkânla Decentraland ismindeki metaverse cihanında kullanılan kripto para ünitesi Mana, Meta’nın Horizon Worlds cihanında de kullanılabilecek. Yeniden Ethereum’un tüm evrenlerde geçerli para ünitesi olması kolaylaşacak. Kısaca, metaverse cihanında yaratılan tüm varlıklar, metaverse’ün platformlar üstü teknoloji pazarının bir “varlığına, değerine” dönüşecek.
FORUM’A KİMLER KATILABİLİYOR?
“Açık Metaverse’ü inşa etmek için bize yardım edin” davetiyle kurulan foruma kâr gayesi güden şirketler, kâr maksadı gütmeyen kurum ve kuruluşlar, dernekler, vakıflar ve üniversiteler katılabiliyor. Forumda Ana Üye (Principal) ve İştirakçi Üye (Participant) olmak üzere iki düzey var. Ana Üyeler, forum projelerine fon sağlayan ve oyun kurucusu olan üyeler. İştirakçi üyeler ise sırf tertip kapsamındaki forum tartışmalarında ve projelerinde rol oynayabilecek.
Objektif bir biçimde standartların belirlenebilmesi için forumun idaresinde de hassas hareket ediliyor. 160 farklı şirketin üyesi olduğu 3 boyutlu grafik teknolojileri alanındaki standartları belirleyen Kronos Konsorsiyumu, forumun yöneticisi pozisyonunda olacak. Hasebiyle vakitle bu foruma üye olmak, kullanıcılar için prestij ve itimat sağlayan bir destek haline gelecek.
Resmi sitedeki açıklamalara nazaran forum, metaverse standartlarının test edilmesini ve benimsenmesini hızlandırmak için uygulama prototipleme, hackathon’lar, eklenti şenlikleri ve açık kaynak araçları üzere “pragmatik, harekete dayalı projelere” odaklanacak. Bunlar, fiyatsız olarak her kuruluşa açık olacak. Birebir vakitte “tutarlı terminoloji ve dağıtım yönergeleri” de geliştirilecek.
Hâsılı, temmuz ayı içerisinde birinci toplantılarına başlayacak olan Metaverse Standarts Forum’un yakında geliştireceği standartlar sayesinde kısa bir mühlet içerisinde Kaptan Kirk üzere “Işınla beni Scotty” diyemesek de avatarımızla “metaverse’e ışınlanabileceğiz.”