Habertürk müellifi Murat Bardakçı, Atatürk’ün Padişah Vahdettin için ‘Kaçmaya teşebbüs ederse linç edilsin’ buyruğunu verdiğini yazdı. Bardakçı, yazılı buyruğun evrakını de paylaştı.
Habertürk muharriri Murat Bardakçı son Osmanlı Padişahı Vahdettin’in İngiliz savaş gemisiyle kaçışının 100. yıldönümünde tarihi bir doküman paylaştı.
Paylaşılan evraka nazaran, Sultan Vahdettin’in kaçış hazırlığı yaptığı istihbaratını alan Mustafa Kemal, ‘Kaçmaya teşebbüs ederse linç edilsin’ talimatını verdi. Bardakçı’nın yazısı şöyle:
“Bugün, tarihimizin en tatsız olaylarından birinin, Osmanlı İmparatorluğu’nun son padişahı Sultan Vahideddin’in bir İngiliz savaş gemisi ile Türkiye’den ayrılmasının yüzüncü yıldönümüdür.
Sultan Vahideddin, 16 Kasım 1922’de İstanbul’daki Müttefik İşgal Orduları Başkumandanı olan İngiliz Generali Charles Harington’a bir yazı göndererek “İstanbul’da hayatını tehlikede gördüğü” için ‘İngiliz Devleti’ne iltica ettiğini” söylemiş ve “başka bir yere götürülmesini” talep etmişti.
Padişah, 17 Kasım 1922 sabahının erken saatlerinde Yıldız Sarayı’nın art kapılarından birinin dışına yanaşan cankurtaran ile ve bir İngiliz müfrezesinin müdafaası altında Dolmabahçe Rıhtımı’na götürüldü, oradan bir istimbotla açıkta bekleyen İngiliz savaş gemisi Malaya’ya geçti ve memleketini terkederek sürgününün birinci durağı olan Malta’ya yanlışsız yola çıktı. Hükümdarın yanında oğlu Şehzade Ertuğrul Efendi ile maiyetinden sekiz kişi vardı…
Vahideddin’in memleketini terketmesi, gidişinin üzerinden geçen yüz yıldan buyana gündemi ortada bir hâlâ meşgul ediyor, Türkiye’den ayrılması konusunda “ihanet”ten başlayıp “hayatını kurtarması için gittiğine” kadar uzanan yorum üzerine yorumlar yapılıyor.
Burada, Cumhurbaşkanlığı Arşivi’nde 01013068-13 numarada bulunan, son padişahın memleketinden ayrılması konusunda büyük kıymet taşıyan lakin tam bir asır boyunca bilinmeyen kalan bir belgeyi, daha doğrusu bir “linç talimatını” yayınlıyorum…
Fevzi Paşa’nın Mustafa Kemal Paşa’ya Vahideddin’in bir yabancı memlekete firar edebileceği yolundaki yazısı ve yazının alt tarafında Mustafa Kemal Paşa’nın “Bunun gerçekleşmesi hâlinde halk vasıtası ile linç” talimatı. Metnin üzerinde kırmızı kalemle yapılmış olan değişiklikler, Mustafa Kemal Paşa’nın elyazısıdır (Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 01013068-13).
Kaçma teşebbüsüne karşı “linç” emri
Ankara’nın Erkân-ı Harbiye Reisi olan Fevzi Paşa, yani sonraki yılların Maraşal Fevzi Çakmak’ı, 2 Kasım’da Başkumandan Mustafa Kemal Paşa’ya 5466 numaralı ve “zâta mahsus” bir yazı göndererek Vahideddin’in “firar hazırlıklarında bulunduğu” yolunda haberler alındığını bildirdi. Fevzi Paşa’nın yazısı şöyle idi:
“Son vakitlerde İstanbul’dan aldığımız raporlarda Vahideddin’in memâlik-i ecnebîyeye (yabancı memlekete) firarından bahsolunuyor. Ezcümle (özellikle, meselâ) saray mahâfiliyle (çevreleri ile) temasta bulunan bir mutemet (güvenilir kişi) tarafından bu firar hazırlıklarında bulunulduğu ihbar edilmekle arz-ı keyfiyet olunur”.
Mustafa Kemal Paşa, Fevzi Paşa’nın yazısı üzerine iki gün sonra, o sırada işgal altındaki İstanbul’da Ankara’nın temsilcisi olarak bulunan ve sonraki yıllarda “Bele” soyadını alacak olan Refet Paşa’ya şifreli bir telgraf gönderdi, Telgrafın metni Fevzi Paşa’nın yazısının yeraldığı sahifenin alt tarafına yazılmıştı ve şöyle deniyordu:
“İstanbul’da sarayda memâlik-i ecnebîyeye (yabancı ülkeye) firar için hazırlıklarda bulunulduğu istihbar edilmiştir (haber alınmıştır). Tahakkuku halinde ahali vasıtasıyla muhalefet edilmesi, mecburiyet görüldüğü takdirde tıpkı vasıta ile linç tatbiki, daha şedîd (şiddetli) icraatta bulunulması, bu suretle firara hiçbir veçhile meydan verilmemesi lâzımdır”.
Mustafa Kemal Paşa, bu telgrafın metninde daha sonra kendi eliyle ve kırmızı bir kalemle şahsen değişiklik yapmış ve metnin altını tekrar tıpkı kalemle imzalamıştı. Refet Paşa’ya gönderilen talimatın son biçimi, şöyle idi:
“Dersaadet’te (İstanbul’da) Refet Paşa Hazretleri’ne, Vahideddin’in memâlik-i ecnebîyeye (yabancı memlekete) firar için hazırlıklarda bulunduğu istihbar edilmiştir (haber alınmıştır). Tahakkuku (gerçekleşmesi) halinde ahali vasıtasıyla linç tatbîki lâzımdır. Bunun temini mercûdur (rica olunur). Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi, Başkumandan Mustafa Kemal”.
“Talimattan haberdar olmuş olabilir”
Tam metni birinci kere bugün burada yayınlanan bu son derece değerli evrak, Sultan Vahideddin’in bir İngiliz savaş gemisi ile İstanbul’dan ayrılmasının sebebini de bir yerde aydınlığa çıkartmaktadır…
Millî Çaba yıllarında sarayın tavrı, çıkartılan idam fetvaları ve 30 Ağustos’taki büyük zafer münasebeti ile Vahideddin’in Ankara’yı bir türlü tebrik etmemesi üzere sebeplerle o günlerde yalnızca Ankara’da değil, İstanbul’da da Vahideddin’in aleyhinde bir hava hâkimdir. 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasının öncesinde ve sonrasında Meclis’te padişah hakkında ağır kelamlar sarfedilmekte, İstanbul’da da yeniden Vahideddin’in aleyhinde yer yer şovlar yapılmaktadır.
Sultan Vahideddin’in General Harington’a gönderdiği İngiltere’ye iltica mektubunda kullandığı “İstanbul’da hayatımı tehlikede gördüğümden…” sözünün sebebi bu gelişmelerdir ve padişah, memleketten ayrılacağının ortaya çıkması hâlinde linç edilmesi için verilen talimattan da bir biçimde haberdar olmuş olabilir. Üstelik, o günlerde meydana gelmiş benzeri bir kanlı bir hadise de vardır: Gazeteci Ali Kemal’in 6 Kasım 1922’de İzmit’te linç edilmiştir!
Tam metnini birinci kere burada üzerinde rastgele bir yorum yapmadan yayınladığım bu son derece değerli evrakın, Sultan Vahideddin’in bir İngiliz savaş gemisi ile İstanbul’dan ayrılması tartışmalarına bundan bu türlü farklı bir boyut getireceğine eminim.”