Telefonlarını “he” diye açan, duygusallaştığını argüman edenlere “saçma sapan konuşma la” yanıtı veren, neredeyse tek toplumsal aktivitesi pavyona gitmek olan, hayalî tavşanlar besleyen, hödük ve romantik, hassas ve ilgisiz cinayet amirimiz nihayet döndü ve Behzat Ç., Blu Tv’de başladığı çevrimiçi seyahatine birkaç yıl ortanın akabinde devam etme kararı aldı. Dizinin takımında Harun başkomiseri ve yeni projelere atılmak için “kendini öldürmek” zorunda kalan “bir Türkiye sermaye sınıfı psikopatı” Ercüment Çözer’i saymazsak kıymetli bir eksik görünmüyor. Hayalet, Akbaba, Memduh Başgan ve Şule yeniden dizideler… Üstelik yeni isimler görmekteyiz. Takımın derinleştiğini söyleyebiliriz.
Elbette dizinin ana hikayesi, beslendiği kaynaklar, üslubu pek değişmese de Behzat Ç. bir vakte ayak uydurma gösterisi sunuyor. Yayınlandığı birinci periyot (2010-2013, Star TV) dahi televizyon seyircisine hitap etmediği sık sık vurgulanan, internette küfürlü sahneleri sansürsüz yayınlanan dizinin mühleti platforma geçtiğinde 45 dakikaya kadar kısalmış, bu koştur koştur durum ise hikayeden eski tadı almamızı engellemişti. Behzat’ın ülkü müddetinin kısa değil, tersine uzun daha doğrusu hikayenin muhtaçlığı doğrultusunda olması gerektiğini anlamıştık.
CHEVROLET, SONUNDA T VAR
Diziye geçmeden bu fani (dolayısıyla “teknik” biçiminde niteleyip hafife alabileceğimiz) değişikliklerin ve korunan ögelerin yanı sıra “köprünün altından akan o çok sular”a da değinmeli. Hırçın, oyunu kendi kurallarına nazaran oynamayı yeğleyen, idealizme ve pozitivizme aralığını koruyup vicdanlı, tahminen bu manada “yerli ve millî” bir cinayetçi olmaya çalışan amirimizin ve Ankara polisiyemizin yaratıcısı, bir öteki deyişle yapıtın sahibi Emrah Serbes dizi çevrimiçine geçtiği sıra cezaevinde yatıyordu, biliyorsunuzdur. Müellif geçtiğimiz yaz hür kaldı ve t’ye kavuştu.
Serbes, alkollü araç kullanırken bir kazaya karışmış, çarpıştığı araçta Özçelik ailesinin üç ferdi (anne baba ve kız çocukları) ömrünü yitirmişti. Bu kazada iki şeyin etrafa saçıldığını söyleyebiliriz: Serbes’in pek hasar almayan son model Camaro’su ve gözaltına alındığı sıra uzatılan mikrofonlara “benim adım Emrah Serbes, sonunda T yok,” deyişi. Kazadan sonra “acaba Behzat komiser bu cinayeti nasıl yorumlardı” diye düşünmüştüm; zira kaza acı yüklü olmasının yanı sıra ironikti de… Emrah Serbes, kurguladığı karakterin tanınan olmasıyla altına Chevrole(t) Camaro çekebilmişti. Bu kaza sonunda “T” olan güçlü Camaro ve elbette alınan yüksek ölçü alkolün de tesiriyle Clio’sunda kendi hâlinde seyretmekte olan bir aileyi yok etmişti. Yani kurgu dünyasının cinayet amiri Behzat (dilin kemiği, teşbihin zevali yok) faniler dünyasında “cinayete” azmettirmişti. Behzat lisana gelse, storyboardlardan fırlayıp konuşsa ne sıkıntısı? Yaratıcısının sözünü alsa o meşhur odada, şöyle başını yavaşça çevirip on beş derece eğerek “La olm bi s.iktir git” der miydi mesela? Devirir miydi gözlerini? Behzat amirin yaratıcısına ne diyeceğini, nasıl hesaplaşacağını/hesaplaştığını muhtemelen hiç öğrenemeyeceğiz. Biz güzeli mi uzunluğumuzu aşan yerden dönüp hayatın acımasızlığı karşısında boynumuzu eğe eğe diziyi değerlendirelim.
KURUMUŞ KANLARDAN, TOZ KALDIRAN FIRTINALARDAN BİR SEZON
Behzat 2019’da platforma geçtiğinde ‘içeri’den bir meseleyle başlamıştı. Tahsin müdür vurulmuş, Behzat da vakit yitirmeksizin kolları sıvayıp hatalıların peşine düşmüştü. Ne var ki bu dönemde hatalılar namına Ercüment Çözer ile Memduh Başgan öne çıkıyor, Behzat’a pek bir tabir alanı kalmıyordu.
Seneler sonra yeni bir kıssa, Çekiç ve Gül ile döndü polisiye dizi. Üstelik bir defa daha içeriden bir sıkıntıyla başlıyor. Cinayet’in kedisi Gaspi zehirleniyor. Amir bir sefer daha işe koyuluyor. Kuşkulu muhakkak ancak bu sefer işler biraz karışık.
Bize Çekiç ve Gül’ü Akbaba özetliyor aslında. “Kıyamet koptu da biz hâlâ buralardayız” hissini paylaşarak. Ankara yeni bir savaşa hazırlanıyor. Bir yanda gözü ve kalbi kara kötüler… Demirdelen Holding’in cani oğlu Yücel ve işleri sıkıntısız, kansız halletmeye çalışan kızı Engin… Elbette bâtın ortakları; dağlarda yılan, kentlerde rüşvet yiye yiye şişmiş eski komando Memduh Başgan. Başgan Ankara’da hangi taşı kaldırsan ce diyen; devlete sızmayıp da devleti âdeta kendine sızdırmış, bildiği iş olan silah kaçakçılığından ise hiç şaşmamış bir kontr-siyasetçi. Bir yanda Ankara cinayet ve organize… Behzat’ın eski arkadaşı Bekir müdür işte bu aileyi soruşturmak için Ankara’ya geliyor. Tek gelen o değil olağan. Cinayetin yeni bir Harun’u var: Osman Harun (Evliya Aykan). Yeniden ofiste Melike komiseri (Derin Beşikçioğlu) görüyoruz. Atarlı masraflı yeni bir savcı ile tanışıyoruz. Şule bir gence gönlünü kaptırmış, Behzat’ın ağabeyi Şevket, Demirdelen Holding’e ortak olmuş. Değişim rüzgârı Ankara bozkırında eserken kurumuş bir gölden kaldırılan cesetler yeni dönemin da nasıl kanlı ve kumlu geçeceğini gözler önüne sermekte…
BİR ANGARA FANTEZİSİ
Behzat Ç. Çekiç ve Gül müstakil bir hikaye, konusuna dair yorum yapmak lazım ancak öncelikle Ankara problemine kısaca değinmek istiyorum. Behzat Ç. bir Ankara polisiyesi. Bu vurgu dahi başlı başına isyan taşıyor aslında: İstanbul’a isyan. Zannediyorum hiçbir polisiyemiz geçtiği kentle isimlendirilmemiş, böylesine özdeşleştirilmemişti. İstanbul’da geçen birçok başarılı polisiyemiz var, özellikle Ahmet Ümit’ten uyarlanan Karanlıkta Koşanlar (2001) ve Şeytan Detayda Zımnidir (2004) başkomiser Nevzat’ın hikayelerini anlatırken kentle de bağ kuruyor orta sokaklarında geziniyor. Zati başkomiser Nevzat da bir bağlamda çöp tenekeleri üzerine tünemiş kedilerle, sokak köpekleriyle, her meslekten uğurlu ve uğursuzlarla içli dışlı bir karakter. İstanbul’da durum kısaca bu. Her açıdan varlıklı ve kalabalık, cümbüş dünyası bir ucundan başkasına bir gecede gezilmeyecek kentin polisiyeleri de biraz kendine benziyor: ağdalı, sürprizli, kentine (kendine) âşık.
Behzat Ç. ise Ankara polisiyesinde Ankara’ya bu türlü bir mana yüklememişti… Kent öne çıkıyordu fakat metin daha mesafeliydi, orta sokaklarından belayı ve hoşluğu tıpkı anda keşfetmiyordu. Vakitle kent o kadar tanıtıldı ki ister istemez bir güzellemenin de adresi hâline geldi ve ayazına katlanmak koşuluyla yaşanacak bir yer oldu.
İlk kısımları 2010’da yayınlanan dizinin öne çıkmasında şu iki ögenin rol oynadığını söyleyebiliriz. Birinci olarak Behzat Ç. seyirciye “yurdum insanı” diye aktarıldı ki tam manasıyla değildi, sonraki dönemlerde gördük. Babadan asker, anadan gizemli ve nüfuzlu burjuvaya bağlandı lakin bunların ötesinde düz adamlığı aşan bir hassasiyeti de vardı. Bu hassasiyeti, düzlüğe kaçarak dengeliyordu güya. Behzat burada farklı bir tartışma açarak “bir komiser Nevzat mı olmalı, Behzat mı” sorusunu da gündeme getirdi ve yanıtını diyaloga açık halk adamından yana verdi. Seyirci bu polisi çok sevdi. Yansılarını kendinden buldu. Vicdanını benimsedi, sorgu odasındaki astığım astık kestiğim kestik haline hayran kaldı. Behzat, zorbalığını sokakta değil kendine ayrılan alanda yapıyor ve bir bakıma sokağa taşmış derin anlayışın da dışına çıkıyordu. Yüreklere kaygı salmayan zira yalnızca “işini yapan” bir polisti Behzat.
Diziyi öne çıkaran başka öge ise elbet Ankara’da geçiyor olmasıydı. İstanbul’dan sıkılan seyirci için ilaç olmuştu dizi. Görülmedik yerler, kuşbakışı seyirler (Atakule, Botanik park vb.), farklı gettolar (Kale) ile Behzat Ç. görsel bir zenginlik de sunuyordu. Tüm bunlarla birlikte Ankara’nın özgün yapısına eğilmek gerekiyor. Dışarıdan bakanlar için oldukça özgün hani biraz da üzgün bir kent Ankara. Sevgili Çiğdem’in (Sanlav) deyişiyle “devlet-şehvet düzleminde bayındırlaşmış”; bir devlet kurumunu, bir pavyonun, onu bir sendika yahut bir dernek genel başkanlığının, onu diğer bir gece kulübünün izlediği, çatışık yerlerin yan yana dizildiği bir kent Ankara. Hem devlet olmuş hem cümbüşe vakit kalmamış üzere ya da toplumsal hayatı mesai ile tam olarak ayırmış; çalışma saatleri dışında bu cümbüş yerlerine kaçılan, bazen utangaçça sığınılıp bazen göğüsler kabara kabara ön masaları rezerve edilen bir kent.
Behzat komiserin her akşam pavyona gitmesi birçok seyirciye tahminen abartı gelmiş olabilir lakin bu durumun abartı yahut karaktere dönük bir tesadüf olmadığını maalesef acı bir olayla deneyim ettik. Kısa bir mühlet evvel Ankara’da bir cümbüş yerinde, çeşitli devlet kurumlarında çalıştıkları öğrenilen birkaç kişi olay çıkarmış ve istek parçayı çalmadığı gerekçesiyle müzisyen Onur Şen’i katletmişti.
Ankara bu tuhaf ikilemin ortasında, bir de denizsizlikle baş etmek zorunda. Bir göl kâfi mi koca şehire? Bu denizsizlik hâli, bu göle talim, “coğrafya kaderdir” genellemesine bağlanıyor ve Ankara her ne kadar büyük kent olsa da devlet ile şehvetin kesişim kümesinde kültürel bir İç Anadoluluk, hafif bir bozkır ruhu hissediliyor. Kara toprağı, gri betonu ve tutku sarısını buluşturan bu şehirde…
KÖTÜLERLE ÇABADA YENİ FASIL: ÇEKİÇ VE GÜL
Behzat amir yeni dönemde yeni bir fasıl açarken değişen modüller ve natıra üzere “değişmeyenler”le birlikte yeni bir toplu mezar olayını eşeliyor. Bir polisiye için olmasa olmazların başında seri cinayetler ya da yıllar evvel işlenmiş cinayetlerin bulunan cesetler vasıtasıyla gündeme taşınması gelir. Çekiç ve Gül siyasi bir belgeyi “devlet-beton-Memduh Başgan” evrakını açmak için toplu mezar bulduruyor Akbaba’ya. Kedileri Gaspi’yi göl sandıkları bir yere gömüp sızan takım kurumuş bir göl görünümüne uyanıyorlar. Akbaba bu, cesetlerin kokusunu alıyor!
Behzat Ç.’nin yeni döneminde daha dingin bir tempoda ilerleyip dönemi Demirdelen ailesiyle çabaya ayıracağını öne sürebiliriz. Demirdelen ailesi ise sembolik bir rol oynarken tıpkı vakitte siyasi bir portre sunmakta… Yeni Türkiye’den bir aile Demirdelenler; hatasız servet biriktirmemiş, binalar dikerek yükselmiş, zenginledikçe zenginlemiş, “Karanlık büyüyor” sloganını tamamlayan, ülkenin imanına çökmüş bir aile… Bugüne dek kurutulan göllere hatıra ormanları dikmeye çabalıyor, bağlanan taşların yanından gerinerek geçiyorlar.
Bu ailenin üyeleri ortasında psikopat hatalılar da var. Mehmet Ali Nuroğlu’nun canlandırdığı Yücel, inşaatın yanına karanlık işler de ekleyip şirketin portföyünü genişletmiş belirli ki. Burada bir noktaya dikkat çekmek istiyorum. Yücel’in diziye girişi, 2019 üretimi Behzat Ç’nin açılışını andırıyor. Bir azap seansına katılan Yücel sorgulanan bireyden istediğini alamayınca gırtlağını kesiyor. Çok kolay bir denklem kelam konusu. Dizilerde berbatlığın alameti boğaz kesmek oldu! Makûs ve psikopatı diziye sokan senaristler ona birinci iş boğaz kestiriyorlar. Yüzeysel ve karakterin gelişimini baltalayan bir yaklaşım bu… Üstelik Behzat Ç., Ercüment Çözer karakteri diziye dâhil olana kadar başkomiserin melankolisini tavaf eden, çok şiddet sahnelerine yer vermeyen bir diziydi. Ercüment ayarları bozdu ve diziye bir manada sadizm kattı. Behzat Ç.’nin stilize şiddet şovlarına tenezzül edip bu yoldan yürümesi pek akıl kârı olmaz. Taş yerinde ağırdır misali dizinin politik göndermeleri ve duygusal açılımlarıyla ilgi topladığını unutmamalıyız. Bu yeni fasılın gidişatını biraz da senaristlerin tercihi belirleyecek.
Senaristlerin tercihine/insafına kalmış bir başka mevzu ise her karakterin küfür etmesi ve birbirine daima çıkışması… Behzat komiseri ve takımını bu türlü tanıdık, amenna fakat bir süre sonra bıktırıyor. Diziye yeni katılan Osman Harun dahi şikâyet ediyor durumdan, hepinizin ağzı bozuk diyor. Kendi ağzı da bozuk, kendisi de gergin bir memur oysa… Sıkıntı cinayet ofisle hudutlu kalsa yeterli, herkes her an küfrediyor. Savcısı hudutlu, mafyası sonlu, psikopatı sinirli… Hâliyle diyaloglar seyirciye sağlıklı iletilmiyor. Bir karakter ağzını açtığında başkası küfür ederek ya da sertçe çıkışarak lafı ağzına tıkıyor. Bu üslup seyirciyi yoruyor, ilerleyen kısımlarda daha da yoracaktır.
* *
Behzat Ç. hakkında birçok kelam söylenebilir. Ankara-İstanbul ikiliği üzerine gidilebilir, başşehrin kendine has atmosferi derinleştirilebilir. Çekiç ve Gül de tahminen detaylarıyla yorumlanabilir, siyasi sınırın nerelere varıp nerelerde durulacağı irdelenebilir. Fakat yazıyı burada, -Behzat Ç.’nin bir dizi olduğunu akılda tutmak kaydıyla- unutulma ihtimallerine karşı artık ortamızda olmayan bir ailenin üyelerini anarak bitirmek istiyorum. Yattıkları yer incitmesin onları: Zeynep Özçelik, Ayhan Özçelik ve Nilgün Özçelik.