Uzmanlar, kovid-19 pandemisiyle artan aşı tersliği ve komplo teorisi tesirinin, yenidoğan taramalarında da ortaya çıktığını belirtti. Türkiye’de her yıl dünyaya gelen yaklaşık 1 milyon 300 bin bebeğin neredeyse tamamının, Sıhhat Bakanlığı’nın yürüttüğü ‘yenidoğan tarama’ programıyla, genetik doğumsal birçok hastalığın erken tespiti ve tedavisi için tarandığını belirten uzmanlar, son birkaç yıldır ailelerin, topuk kanı testi, K vitamini iğnesi üzere hayati kıymet taşıyan rutin uygulamaları, tüzel yollara başvurarak reddettiğini açıkladı.
Türk Neonatoloji (yenidoğan) Derneği İdare Şurası Üyesi ve Başakşehir Çam ve Sakura Kent Hastanesi Yenidoğan Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Merih Çetinkaya, zeka geriliği, fizikî engellilik, organ işlev bozuklukları, nörolojik hasarlar, cinsel gelişim bozukluğu, hatta vefata bile neden olabilen kimi doğumsal genetik hastalıkların birinci birkaç hafta içinde tespit edilebildiğini belirterek, bebeğin birinci haftalarında meydana gelebilecek ölümcül kanamaların önlenmesi ismine yapılan K vitamini iğnesi üzere rutin yenidoğan uygulamalarının, ileriki ömrü için hayati kıymet taşıdığını söyledi.
KOVİD-19 AŞI ZITLIĞI DA BU AKIMI TETİKLEDİ
Aşı zıtlığı tesirinin yenidoğan taramalarını da etkilediğini tabir eden Prof. Dr. Çetinkaya, “Ülkemizdeki yıllık 1 milyon 300 bin yeni doğumun büyük çoğunluğunda, bebeklere Hepatit B aşısı ve K vitamini iğnesi yapılıyor ve topuk kanı taraması yapıldıktan sonra bebekler taburcu ediliyordu. Ancak son 2-3 yıldır, bilhassa ailelerin toplumsal medya paylaşımları ve Kovid-19 periyodundaki aşı aksiliği niyetlerinin de tesiriyle bu oranlarda azalma olduğunu, ailelerin matbu kimi dilekçelerle bizlere başvurduğunu görüyoruz. Örneğin İstanbul’da geçtiğimiz yıl 200 binin üzerinde doğum gerçekleşti, 1000’e yakın aile ne yazık ki topuk kanlarının alınmasını reddetmiş” dedi.
DİLEKÇELERDE ÇILGINCA TALEPLER VAR
Ailelerin makul avukatlar tarafından hazırlanmış metinlerle hastanelere başvurduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Çetinkaya, “Bu metinlerde genel olarak bebeğin doğum formu, doğum sırasında hiçbir müdahale uygulanmaması, (doğumdan çabucak sonra) canlandırma süreci gerekecek olsa bile ailenin bilgisi ve onayı olmadan yapılmaması, bebeğe K vitamini iğnesi ile Hepatit B aşısı yapılması ve topuk kanlarının alınmaması üzere hususlar var. Aslında (doğumdan çabucak sonraki) o bir dakikalık, bizim ‘altın dakika’ dediğimiz esnada canlandırma sürecine başlamazsak bebeği kaybedebiliyoruz” dedi.
DOĞUMDAN ÇABUCAK SONRA 9 HASTALIĞA KARŞI TARAMA
Yenidoğan taramalarının asıl gayesinin, erken periyotta bulgu vermeyen, ileride ortaya çıktığı vakit ise kalıcı beyin hasarına ve organ bozukluklarına yol açabilecek hastalıkların evvelce tespiti olduğunu belirten Prof. Dr. Çetinkaya, şu bilgileri verdi: “Aslında bu bir kollayıcı sıhhat hizmetidir. 1993 yılında Sıhhat Bakanlığı tarafından birinci olarak fenilketonüri (genetik metabolizma hastalığı) ile başlanan tarama programına daha sonra doğumsal hipotiroidi, biyotinidaz eksikliği (körlük ve nörolojik hasarlara neden olabilen genetik bir hastalık), kistik fibrozis (solunum ve sindirim sisteminde ağır hasarla seyreden genetik ve önemli bir hastalık) 2022 yılında da konjenital adrenal hiperplazi (doğumsal cinsel gelişim bozukluğu) ile SMA eklendi. Bunlar, topuk kanıyla taranan hastalıklar. Bir de yenidoğan rutin tarama programının içinde yer alan işitme testi, göz muayenesi ve görme testi ile kalça çıkığı için ultrason taraması var. Sonuç olarak 9 hastalık açısından yenidoğan taraması yapılıyor.”
ZEKA GERİLİĞİNİN EN BÜYÜK NEDENİ VE ASLINDA ÖNLENEBİLİR
Fenilketonüri ve doğumsal hipotiroidinin çocukluk çağındaki zeka geriliğinin en değerli nedenleri ortasında yer aldığına dikkat çeken Prof. Dr. Çetinkaya, genetik taramalarda kullanılan kanın topuktan alınmasının ise büsbütün anatomik kolaylık ve bebeğin canının yanmaması için tercih edildiğini belirtti. Çetinkaya, “Bu hastalıklar ne kadar erken saptanır ve uygun tedaviye başlanırsa, çocukların zekası o derece olağan oluyor. Bir yenidoğan hastaneden taburcu olmadan evvel, bilhassa 48 ila 72 saat içerisinde lakin, ekseriyetle taburculuk anında topuktan bir ölçü kan örneği alınır. Bebeğin topuğu o esnada (havlu ve gibisi bir şeyle) hafif ısıtılır. Isıtılan bölgede kanın toplanması sağlanır. Çok ince bir iğne yardımıyla alınan birkaç damla kan da filtreler halindeki formlara emdirilir. Son derece kolay bir süreçtir. Toplam 1 dakikayı bile geçmez. Bebek için de bir ziyanı mutlaka yok” diye konuştu.
ÖLÜMCÜL KANAMALAR K VİTAMİNİ İĞNESİ İLE ENGELLENİYOR
K vitamini uygulamasının ise yenidoğanlarda birinci birkaç hafta içinde gerçekleşebilecek büyük kanamaları engellemek için yapıldığını vurgulayan Prof. Dr. Çetinkaya, kelamlarını şöyle sürdürdü: “K vitamini, bugün için kanamayı engelleyen en kıymetli vitaminlerden birisi. Yenidoğan periyodunda, sentezinde bir eksiklik olabileceği için kesinlikle doğumdan çabucak sonra, kas içi olarak yapılır. Bu sayede bilhassa başta beyin olmak üzere, pek çok organ sisteminde gelişebilecek kanamanın önüne geçilmeye çalışılır. Doğumda K vitamini uygulanmayan bebeklerde, ömrün iki ila üçüncü haftalarında gelişen ani beyin kanaması, nöbetler nedeniyle aileler bize başvuruyor. Bu durum da daha sonra, ne yazık ki bebeğin sekelli ve engelli bir birey olarak yaşama devam etmesine neden olabiliyor.” Topuk kanı taraması için alınan bütün örneklerin sav edildiği üzere yurt dışına gönderilmediğini ve Sıhhat Bakanlığı Halk Sıhhati Kurumu’nun laboratuvarlarında tarama testlerinin yapıldığını kaydeden Prof. Dr. Çetinkaya, sonuçların da ailelerle paylaşıldığını kaydetti.