Ayşe Sayın, Ankara
BBC Türkçe
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, Pazartesi akşamı toplumsal medya hesabından “geçmişte yanlışları olduğunu” söylediği başörtüsü konusunda “yasal güvence” çıkışının akabinde siyaset gündemi, yıllar sonra bir defa daha “başörtüsü” tartışmasına kilitlendi.
İktidar kanadında “seçimlere dönük taktik hamle” olarak yorumlanan Kılıçdaroğlu’nun bu çıkışı, birçok parti yöneticisi ve milletvekili için de sürpriz oldu.
CHP önderinin bu bahiste atacağı adımı parti yetkili organlarında da paylaşmadığı; çok yakın kurmaylarıyla iki aydır üzerinde çalıştığı öğrenildi.
Ancak partinin “ulusalcı” tabanında rahatsızlık yarabileceği ihtimali lisana getirilse de Kılıçdaroğlu’nun bu çıkışı, CHP’lilerden takviye buldu.
Kılıçdaroğlu’nun açıklamalarının akabinde yapılan birinci yorumlar, “Erdoğan, meydanlarda, ‘CHP iktidar olursa başörtüsü yasağını tekrar getirecek’ propagandası yapacak. Zati şimdiden bunun bildirilerini veriyor. Genel Lider bu çıkışıyla, hem muhafazakar seçmene teminat verdi, hem de Erdoğan’ın elinden çok kıymetli seçim gerecini aldı” yorumları yapılıyor.
CHP önderinin bu çıkışı, birçok partiliye nazaran sürpriz olsa da, 5-6 ay evvel birtakım hukukçu kurmaylarına “başörtüsü serbestisine yasal güvence” için neler yapılabileceği konusunda görüş sorduğu da kulislere yansıyan bilgilerden.
Altılı Masa’da yer alan Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu’nun ve Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun, seçmene AKP iktidarı periyodunda elde edilen başta başörtüsü olmak üzere muhafazakar kesitlerin kazanımlarının korunacağına ait bir teminat sunulması gerektiği tarafındaki görüşleri lisana getirdiği biliniyor.
O devirde CHP kurmayları Kılıçdaroğlu’nun bu bahiste bilgi istemesini, iki önderin vakit zaman görüşmelerde bu mevzuyu lisana getirmesi nedeniyle, “ne yapılabilir” arayışı olarak yorumladıklarını lisana getiriyorlar.
Kılıçdaroğlu’nun yasal düzenleme çıkışının kendileri için de sürpriz olduğunu belirten birtakım CHP’liler, “Genel Lider bu mevzuda ne yapılabilir diye sormuştu ancak bu açıklamanın zamanlaması ve nasıl bir düzenleme olacağı konusu büsbütün kendi tasarrufu” bilgisini paylaştı.
Bu nedenle de Kılıçdaroğlu’nun Salı günkü küme toplantısını yaptığı saatlerde, parti küme yöneticileri de ikisi yürütme olan üç unsurluk yasa teklifini hazırlamak için ağır bir mesai yaptı.
Erdoğan MYK toplantısında öğrendi, strateji belirledi
Kılıçaroğlu’nun toplumsal medya hesabından açıklama yaptığı saatlerde ise Erdoğan, partisinin Merkez İdare Heyeti (MYK) toplantısına başkanlık ediyordu. Toplantı sona ermek üzereyken gelen Kılıçdaroğlu’nun “başörtüsü çıkışı” üzerine Erdoğan kurmaylarını yine toplayarak strateji belirledi.
AKP kurmaylarına nazaran aslında Erdoğan, 1 Ekim’de TBMM’nin yeni yasama yılı açılışında 2023 seçimlerinden sonra tekrar iktidara geldiklerinde “sivil yeni anayasa” vaadini tekrarlarken, “Türkiye’yi vesayetin, darbelerin, baskıların, zulümlerin utancından; vatandaşlarımızı kökeni, inancı, mezhebi, meşrebi, kılık-kıyafet ve kültürü sebebiyle horlanmaktan bir arada kurtardık. Yeni Anayasa’yla, bu kazanımların ahdi temelini de olması gereken hale getirmek istiyoruz” kelamlarıyla bir manada başörtüsüne “anayasal güvence” maksadına de dikkat çekmişti.
MYK toplantısında yüklü görüş, başörtüsü serbestisinin önünde yasal pürüz olmadığı istikametinde olmakla birlikte, Kılıçdaroğlu’na karşı “el yükseltme” kararı alındı ve kulislere yeni yasama yılının birinci küme toplantısında Erdoğan’ın “anayasal güvence” çıkışı yapabileceği duyumu yayıldı.
Erdoğan stratejisini, her ne kadar “yanlışlarını kabul etse de, Kılıçdaroğlu ve CHP’nin samimi olmadığını” gösterecek bilgi ve evrakları kamuoyuna açıklamak üzerine kurdu.
“Başörtüsü diye bir problem kalmadı”
Erdoğan, yeni yasama yılının birinci küme konuşmasına epey hazırlıklı geldi. CHP ve Kılıçdaroğlu’nun 2008 Anayasa değişikliği dahil, başörtüsü tersi tavrına işaret ettiği ve “video görselleri” ile desteklediği konuşmasında Erdoğan, özel hayatı ve iktidarında başörtüsü yasağına karşı verdikleri çabayı anlattı. Kendi kızlarının da başörtüsü yasağı mağduru olduğunu belirten Erdoğan, Kılıçdaroğlu’nu artık “günah çıkarmakla” suçladı; Türkiye’nin artık başörtüsü sıkıntısı kalmadığını söyledi:
“Bugün Türkiye’nin gündeminde başörtüsü diye bir sıkıntı, verdiğimiz çaba sayesinde artık kalmamıştır. İşin temeline bakılacak olursa genelde kılık kıyafet, özelde de başörtüsü sorunu ne yasa ne de anayasa konusu olmaması gereken alışılmış bir haktır. Nasıl başı açık bir hanım kardeşimizin hayatın her alanında var olabilmesi için yasa ya da anayasa düzenlemesi gerekmiyorsa birebir durum başörtülü kardeşlerimiz için de geçerlidir.”
Aleviler için yeni adım
Erdoğan konuşmasında, Alevi yurttaşlar için de yeni bir adım atılacağının işaretini verdi:
“İnşallah Cuma günü Alevi kardeşlerimiz için yeni bir çalışmanın adımını atacağız. Bunların hastalıklı bir saplantı olan faşizmlerini her zamanda boyayarak yapmak istedikleri kendi zımnî iktidarlarını sürdürmektir. CHP faşizmi, yoksulluktan, geri kalmışlıktan beslenir. Senin üst seviye yöneticilerin üniversitelerde ikna odaları kurmadılar mı? Kılıçdaroğlu’nun son teklifini de bu manada bir taktik adım olarak görüyorum.”
El yükseltti, anayasal teminat istedi
Kılıçdaroğlu’nun “taktik hamle” yaptığını savunan Erdoğan, karşı atılımla ve bir manada el yükselterek “anayasal güvence” teklifiyle karşı atak yaptı:
“Şayet bu zat, temel bir insan hakkı olan başörtüsü sıkıntısını ülkenin gündeminden kati halde çıkarmakta samimiyse, şayet bu zat, gençlerimizin en büyük hassasiyetleri olan özgürlük alanlarından biri pozisyonundaki bu sorunun ahdi temelini güçlendirme kelamının arkasındaysa… Gelin tahlili yasa değil Anayasa seviyesinde sağlayalım.
“Üstelik bu bahiste elimizde, Cumhur İttifakı olarak başlattığımız teşebbüsle, Meclisimizin 2008 yılında ortaya koyduğu bir irade de mevcuttur. AK Parti ve MHP olarak o periyotta hazırladığımız 5735 sayılı Anayasa değişikliği teklifini, kamuda çalışmayı da kapsayacak formda, bu konuda aksi tarafta düzenleme yapılamayacağı, uygulamaya gidilemeyeceği açık kaydıyla birlikte yine çıkartalım. Zira bugün Meclis’te kolay çoğunlukla çıkan bir maddeyle verilen hakkın, yarın bir diğer Meclis denkleminde tıpkı biçimde alınabilmesi mümkündür. Sıkıntıyı Anayasa seviyesine taşıdığımızda ise süreç bu kadar kolay yürüyemeyeceği için nispeten daha kalıcı, daha sağlam, daha muhkem bir iş ortaya çıkmış olacaktır. Böylelikle CHP’ye, 14 yıl sonra, üzerindeki utanç lekelerinden en azından birini temizleme fırsatı vermiş de olacağız.
“Hatta bununla kalmayalım, bayanın ve erkeğin birlikteliğinden oluşan aile kurumumuzu da güçlendirerek, geleceğimize inançla bakmamızı sağlayacak ek değişiklikler de yapalım.”
Özel: Anayasayı çiğneyen anlayışla anayasa değiştirecek halimiz yok
Erdoğan’ın bu davetinin çabucak akabinde CHP Küme Başkanvekili Özgür Özel, toplumsal medya hesabından “Meclis’e sunduğumuz kanun teklifimiz AKP’de rahatsızlık yarattı. Desteklememek için Anayasa değişikliği önerip öbür değişiklikler için fırsat kolluyorlar. Her gün Anayasayı çiğneyen bir anlayışla anayasa değiştirecek halimiz yok. Yeni Anayasa, yeni Meclis’in işi olacak” açıklaması yaptı.
Özel’in bu iletisi, Meclis kulislerinde “CHP’nin anayasa değişikliğine kapıyı kapattığı” formunda yorumlandı. Fakat kulislerde konuştuğumuz birtakım CHP milletvekilleri, “sadece başörtüsü ile sonlu olmak üzere” bir anayasa değişikliğine takviye verilebileceğini lisana getirdi.
Kılıçdaroğlu şartlı kapı araladı: “Arkasından kurnaz bir ajanda çıkmazsa…”
CHP başkanı Kılıçdaroğlu da Özel’den çok kısa müddet sonra Twitter’dan yaptığı açıklamayla anayasa değişikliğine “koşullu” kapı araladı:
“Başörtülü bayanların hak ve özgürlüklerine kavuşması için önerdiğimiz bu yasal zırhı sen takviyeyle Erdoğan; şayet gerisinde tekrar kurnaz bir ajanda çıkmazsa natürel ki Alevi vatandaşlarımız dahil, hak ve özgürlükler konusunda getireceğiniz teklife her türlü takviyesi vermeye hazırız.”
Erdoğan’dan Bahçeli’ye ziyaret
Erdoğan’ın bu çıkışının akabinde gözler, dünkü küme toplantısında, başörtüsü probleminin 2008’de “414 milletvekilinin oyuyla çözüldüğünü” açıklayıp, yeni bir yasal yahut anayasal değişikliğine ihtiyaç olmadığını söyleyen MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’ye çevrildi.
Erdoğan, sürpriz bir atak daha yaparak, MHP Önderi Bahçeli’yi lokal saatle 16.00’da konutunda ziyaret etti ve yaklaşık 1 saat görüştü. Kulislerde Erdoğan’ın bu ziyareti, anayasa değişikliği için görüş alışverişi olarak yorumlandı.
MHP Küme Başkanvekili Levent Bülbül ise CHP’nin tavrını samimi bulmadıklarını, şu anda Türkiye’de bir başörtüsü sorunu olmadığını belirterek, Erdoğan’ın anayasa değişikliği teklifi karşısında CHP’nin “köşeye sıkıştığını” söyledi.
Özgür Özel’in, “anayasayı çiğneyenlerle anayasa değiştirecek halimiz yok” açıklamasını da eleştiren Bülbül, “Anayasayı çiğneyenlerle yasa çıkarmayı uygun görüyorsunuz da anayasa hususunda değişiklik yapmayı neden uygun görmüyorsunuz?” diye konuştu.
İYİ Parti kulisleri: Erdoğan’ın en uygun bildiği yerden polemiğe girmenin yararı yok
CHP’nin teklifine HDP ile Altılı Masa’da yer alan siyasi parti önderlerinin büyük kısmı dayanak verirken, YETERLİ Parti Genel Lideri Meral Akşener ve parti yöneticileri sessiz kaldı.
İYİ Parti kulislerinde ise Kılıçdaroğlu’nun bu çıkışı daha çok “seçim hamlesi” olarak yorumlanırken, birtakım partililer Erdoğan’ın “en güzel bildiği yerden polemiğe girmenin yararı olmayacağı” görüşü lisana getirildi.
2008’de nasıl bir değişiklik yapıldı?
Erdoğan’ın küme konuşmasında dikkat çektiği 2008’de, AKP ve MHP’nin verdiği teklifle, Anayasa’nın “Kanun önünde eşitlik” prensibini düzenleyen 10 ve “Eğitim ve Tahsil Hakkı ve Ödevi”ni düzenleyen 42. unsurunda değişiklik yapıldı.
10. hususa, “Devlet organları ve yönetim makamları, bütün süreçlerinde kanun önünde eşitlik unsuruna uygun olarak hareket etmek zorundadır” kararı eklenerek kılık kıyafet nedeniyle kamuda ayrımcılık yapılmaması hedeflendi.
42. hususa de “Kanunda açıkça yazılı olmayan rastgele bir sebeple kimse yüksek tahsil hakkını kullanmaktan yoksun edilemez. Bu hakkın kullanımının sonları kanunla belirlenir” ibaresi eklenerek, üniversitelerde başörtüsü serbestisinin yolu açıldı.
Ancak CHP’nin başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi, bu anayasa değişikliğini iptal etti. AKP hakkında açılan kapatma davasında da bu değişiklik parti aleyhine kanıt olarak kullanıldı.