Yüksek enflasyon ve her geçen gün düşen alım gücünden en çok etkilenen dallardan birisi yayıncılık bölümü oldu. Bu yılın temmuz ayında basılan kitap sayısı geçen yıla kıyasla yaklaşık yüzde 40 azaldı. Yayıncılar acil tedbir daveti yapıyor.
Türkiye ağır bir ekonomik krizle boğuşurken, krizden en çok etkilenen kültür-sanat bölümünde ‘alarm zilleri’ çalmaya başladı. Alım gücünün düşmesiyle birlikte temel gereksinim masraflarını bile karşılamak da zorlanan beşerler, bütçeden birinci kesintiyi kültür- sanat harcamalarından yaptı.
Kağıda gelen artırımlar, boya, kalıp üzere maliyetler nedeniyle kitap fiyatları bir yılda yüzde yüzün üzerinde artarken dükkanların kira ve elektrik masraflarını dahi çıkartmakta zahmet çeken kitapçılar bir bir kapanmaya başladı.
Diken’den Ece Piroğlu’nun haberine nazaran, Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği’nin (YAYBİR) son paylaştığı bilgilere nazaran; 2022 yılı temmuz ayında basılan kitap ölçüsü, 2021 yılı temmuz ayına oranla yüzde 39 azaldı. 2022 yılının temmuz ayında basılan 29 milyon 216 bin 732 adet kitap, son sekiz yılın en düşük temmuz ayı sayısı olarak kayıtlara geçti.
Okurlar formül değiştirdi
Yayıncılar, maliyetlerden ötürü yeni kitap basamayacak noktaya geldiklerini belirtiyor ve acil bir halde maliyetleri sübvanse edecek tedbirlerin alınması gerektiğini vurguluyor. Okurlar ise kitabın artık ‘lüks tüketim’ haline dönüştüğünü, buna bağlı olarak kitaba ulaşmakta zorlandıklarını ve metot değiştirdiklerini söylüyor.
Okurlar, yayıncılar ve kesimde çalışanlar, artırımlardan nasıl etkilendiklerini, okuma alışkanlıklarının nasıl evrildiğini ve tahlil tekliflerini aktardı…
“Kitap al(a)madan çıkıyorum”
Hilal Çelik-Okur:
‘Ben birkaç yıl öncesine kadar kitapçıları tek tek, saatlerce dolaşır o denli alırdım kitaplarımı. Bu bana bir terapi üzere gelirdi. Kitaplara dokunmak, bilhassa eski kitapların kokularını içime çekmek tanım edilemez bir şey benim için. Şu devirde orta sıra kitapçılara gidip dolaşsam da birden fazla vakit fiyatlardan ötürü kitap al(a)madan çıkıyorum. Mesela iki hafta evvel beğendiğim bir kitabı bırakıp internet üzerinden toplu sipariş vermek için beklettim. İnternet üzerinden kitap almak şu an çok daha uygun oluyor. Bu formda farklı kampanyalardan yararlanabiliyoruz. Kitaplardaki bu fiyat artışı maalesef benim kitap alışverişimde çok sevdiğim bir alışkanlığımı yavaş yavaş yitirmeme sebep oluyor.’
“Altı ay sonrasını bile öngöremiyorum”
Yazar-çevirmen Anıl Alacalıoğlu:
‘Kitap fiyatlarındaki kaçınılmaz artış, zati gereğince güçlü olmayan yayıncılık dalını uygunca zayıflattı. Yayınevleri yeni kitaplar basmakta, okurlar kitap almakta gittikçe daha fazla zorlanıyor. Basımı ertelenen hatta iptal edilen birçok kitap var, bu da başta özgür çalışan mütercimler ve editörler olmak üzere yayıncılık kesiminde çalışan herkesin iş ve gelir kaybına uğraması demek. Son beş yıldır yalnızca kitap çevirisiyle meşgul olan bir mütercim olarak söyleyebilirim ki bu işten sağlanan yararla geçinmek mümkün değil, hatta kitap çevirisine ayırdığım her gün kendimi biraz daha zora sokuyorum. Kitap çevirmenliği tahminen hiçbir vakit gereğince kazandıran bir meslek olmadı lakin hiç bu kadar yetersiz kaldığını da sanmıyorum. Bu işi sevdiğim ve önemsediğim için gösterebileceğim özveri hududunu zorluyorum ancak altı ay sonrasını bile öngöremiyorum.
Bir okur olarak da eskisi üzere kitap alışverişi yapamıyorum. Çok değil, 2021 sonuna kadar hakkında çok bilgi sahibi olmadığım fakat bir halde ilgimi çeken kitapları alır, okumaya başlar, umduğum üzere çıkmazsa çok da kaygı etmeden birine ikram ederdim, artık çok daha az kitap alabildiğim için nokta atışı tercihler yapmaya çalışıyorum.’
“Birçok yayıncı üretimi neredeyse durdurmuş vaziyette”
Yayıncılar Kooperatifi İdare Heyeti Lideri ve Tekin Yayınevi sahibi Elif Akkaya:
‘Hem okur, hem yayıncı, hem kitabevleri olmak üzere buna aracılık eden herkes güç durumda. Dal olarak bugüne kadar oluşmuş tüm birikimle birlikte kurulan zincir neredeyse kopmak üzere. Artan maliyetler yayıncıların kitap üretme ve bilhassa de yayın programına sadık kalmasını ne yazık ki engelledi. Ayda altı kitap yayınlayan yayınevleri vardı. Artık elimizde birinci kere basılacak olan birçok evrak var bekletiyoruz. 200 sayfalık bir kitabı 80-90 liraya birincisi satamıyoruz, ikincisi yayınlasak büyük bir finansman maliyetini üstlenmiş oluyoruz. Yayıncı o açıdan yeni yapıtı yayınlamaktan geri duruyor, baskısı tükenenleri daha çok yayınlamaya çalışıyor. Bu noktada da okurların yayıncıyı anlaması gerekiyor zira artan maliyetlerle bu alanda çeşitliliği sağlamak nitekim imkansız. Birçok yayıncı ve kitabevleri bu üretim sürecini neredeyse durdurmuş vaziyette. Günde 20 kitap satan yerler bugün dört-beş kitap satabiliyor.
‘Kriz daha da derinleşecek’
Yayınevleri, kitabevleri, dağıtım kesimi ve müelliflerden başlayarak okura uzanan bu birliktelik zedeleniyor, gün geçtikçe yara almaya devam ediyor. Yayıncılar Kooperatifi olarak biz, birinci kurlar fırladığı devirde bundan dört-beş ay evvel çok acil bilhassa de kitap ve basılı gereçlerin maliyetleriyle ilgili döviz kurlarının sabitlenmesi ve Kültür Bakanlığı’nın yayınevlerini sübvanse etmesi gerektiğini söylemiştik. Lakin bizim üzere ülkelerde ne yazık ki desteklenmeyen dallar her vakit tıpkı aşikâr kültürel alanlar oluyor. Bu açıdan da önermiş olduğumuz tahlillerin hepsi boşta kaldı. Bir kez Kültür Bakanlığı’nın kütüphanelere çok sık kitap alımlarıyla yayıncıyı ayakta tutması gerekiyor. Ayrım gözetmeksizin bütün yayıncılardan kitap alması gerekiyor. En kıymetlilerinden birisi de bu.’
Üretim maliyetleri sabitlendikten sonra yayıncı asla bu mevzuda üretmeyeyim demeyecek. Yayıncı daha fazla eser üretecek, çeşitlilik artacak. O yüzden tekrarlıyoruz: Çok acil tedbir alınması gerekiyor. Gerek Kültür Bakanlığı’nın gerek öbür kurumların bu alanı ayakta tutmak üzere bir kederleri varsa bir an evvel müdahale etmeleri gerekiyor. Artık son noktasındayız. Önümüzdeki günlerde bu krizin daha da derinleşeceğini görüyorum. Birçok yayınevinin üretime orta vereceğini düşünüyorum. Kitabevlerinin ayakta kalması imkansız neredeyse.