Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Zonguldak Meslek Yüksekokulu Madencilik ve Maden Çıkarma Kısmı Lideri Prof. Dr. Kemal Barış, Türkiye’de teknik olarak havalandırmaya değer verilmediğini söyledi.
Amasra’da meydana gelen maden kazasının tüm taraflarıyla araştırılarak misal kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi maksadıyla kurulan TBMM Araştırma Komitesi, AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız başkanlığında toplandı.
Prof. Dr. Kemal Barış, Kurulda yaptığı sunumda, yer altı kömür ocaklarında iş güvenliği ve havalandırmanın ehemmiyetine değindi.
“TÜM OCAKLAR GRİZULU KABUL EDİLMELİ”
Yer altı ocaklarında havalandırmanın gereğince aktif olmaması halinde alınan öbür tedbirlerin çok fazla mana taşımayacağının altını çizen Barış şunları kaydetti:
“Tüm kömür ocakları grizulu olarak kabul edilmeli. Her vakit havalandırmaya bakmak gerekiyor. Gerçek havalandırma yapmazsanız gazı bir yerde biriktirir ve patlatırsınız. Metanla gayrette havanın ölçüsü kadar suratı da kıymetlidir. Metan havadan hafif bir gaz olduğu için katmanlaşma eğilimi gösteriyor. Şayet kâfi türbülans sağlayamazsanız o galeri içinde metan tavanda birikir. Bu noktada hava suratı dikkate alınması gereken bir parametredir.”
Barış, Türkiye’de teknik olarak havalandırmaya kıymet verilmediğini ileri sürerek “Türkiye’de 250 ocak gezdim, genelinde havalandırma sıkıntısını görmek mümkün. Havalandırma şayet faal değilse bir yerde, hiçbir şeyi konuşmanın da manası yok. Zira çalışamazsınız. Temel maksatlar doğrultusunda çalışma alanına kâfi ölçüde hava göndermeniz gerekiyor. İçeride gazlar, tozlar, buharlar üzere kirleticiler bulunuyor. Bu kirleticileri kesinlikle belli konsantrasyonların altında tutmak gerekiyor. Ocaklarda yalnızca havalandırmaya değer verilmeli.” diye konuştu.
Hacettepe Üniversitesi Maden Mühendisliği Kısmı Maden İşletme Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Bahtiyar Ünver, Kuruldaki sunumunda, Türkiye’de madencilik kesiminde yaşanan kazaların önlenmesi ve sürdürülebilir madencilik yapılmasının sağlanması için bilhassa Soma kazasından sonra ağır çalışmaların olduğunu anlattı.
“İÇ DENETLEME SİSTEMİ KURULMALI”
Maden alanlarında dıştan çok iç kontrolün değerli olduğunu ve bunun 24 saat temeline dayalı gerçekleştirilmesi gerektiğini vurgulayan Ünver, “Maden alanlarında her dakika, her gün şartlar değişebilir, birinci değerlendirmede bütün gaz pahaları sonlar içerisinde olabilir ancak bir saat sonra o bedelin belirlenen noktada kalacağını garanti edemezsiniz. Münasebetiyle madenlerde iç denetleme sisteminin kurulması gerekir. Temel denetleme unsuru milletlerarası standartlara uygun değilse burada zati inançlı ve verimli bir çalışma yapmak mümkün değildir.” dedi.
Ünver, denetleme açısından madenlerin düşük, orta ve yüksek risk kümelerine nazaran sınıflandırılması gerektiğini işaret ederek buna nazaran uzman denetçilerin görevlendirilmesinin kıymetine değindi.
Gelişmiş ülkelerdeki uygulamalarda, tüm risklerin denetim edilebilir derecede olduğunu vurgulayan Ünver kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Denetlemenin temel maksadı bir madene giderek ceza kesmek olmamalıdır. Doğal ki bir sorun varsa bunun bir yaptırımı olacak lakin denetçinin temel niyeti, oradaki işleyişin düzeltilmesine katkı sağlamak olmalıdır. Maden alanında güvenlik kadar verimlilik de kıymetlidir. Alınacak tedbirler yalnızca güvenlik için değil verimlilik için de kıymetlidir. Kontroller, neler yapılması gerektiğini ortaya koyacak ve kusurların, eksikliklerin yanı sıra bunun düzeltilmesi konusunda madenciye rehber olacak. Denetçi madenciyle karşı karşıya değil, omuz omuza olacak, tahlil ortağı olacak.”
Ünver, maden kazaları tahlilinin, mevzunun uzmanlarınca oluşturulacak grupla yapılması gerektiğini, aksi halde bu tıp kazaların konuşulmaya devam edeceğini kelamlarına ekledi.
İŞ KAZALARININ YARATTIĞI KAYIP
ODTÜ Maden Mühendisliği Kısmı Lider Yardımcısı Prof. Dr. Nuray Demirel de metanın renksiz, kokusuz, patlayıcı ve parlayıcı bir gaz olduğunu, özgül yükü nedeniyle tavanda toplandığını anlattı.
En düşük tutuşma sıcaklığının 510 santigrat derece olduğunu, oluşan gaz sıkışması nedeniyle yaşanan patlamalardaki ortam sıcaklığının 1850 ile 2650 santigrat dereceye ulaşabildiğini tabir eden Demirel şöyle bilgi verdi:
“Bu patlamalarda ortam zehirli ve boğucu gazlarla doluyor. Ortamda kömür tozu mevcutsa ve kömür tozuyla ilgili bir tedbir yoksa da ardından kömür tozu patlamalarını da tetikliyor. Alev suratı saniyede 300 fite kadar ulaşabiliyor; yaklaşık 329 kilometre/saat süratle alevler, alev dalgası süratle ileriye hakikat yayılıyor. Kömür toz denetimi de metan denetimi kadar değerlidir. Metan patlaması özelinde, kazaların en zirveden başlayarak sonuna kadar nedenlerinin ortaya çıkarılarak kök nedenlerin bulunması gerekiyor. Şayet bu kök nedenler bulunmaz ve kazalardan dersler alınmazsa bu kazalar yaşanmaya devam edecektir. O yüzden, bu kazadan ders olarak kök nedenlerin tespit edilip giderilmesi gerekiyor.”
Demirel, maden kazalarının, telafisi mümkün olmayan can kayıplarının yanında ekonomik kayıplara da yol açtığına dikkati çekti.
ILO datalarına nazaran, her yıl gayrisafi ulusal hasılanın yüzde 4 ila 16’sının, iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle kaybolduğunu anlatan Demirel, “Ülkemizde 2021 yılı gayrisafi ulusal hasıla 815,3 milyar dolar olarak kaydedilmiş. Optimist bir kestirimle bunu yüzde 10 olarak kabul edersek her yıl iş kazaları ve meslek hastalıkları için kaybolan bütçeyi 81,5 milyar dolar yıllık kayıp olduğunu söyleyebiliriz. Şayet bu parayla iş sıhhati güvenliğinin standartlarının uygunlaştırılması için yatırımlar yapılmış olsaydı tahminen bu kazaları bugün yaşamamış olacaktık.” tabirini kullandı.
Konya Teknik Üniversitesi Maden Mühendisliği Kısmı Maden Mekanizasyon ve Teknolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Niyazi Bilim ise grizu patlamasının merkezine uzak olan bireylerin, merkezde bulunanlardan daha fazla patlamadan etkilendiklerini söyledi.