Küresel piyasalar, ABD’deki son 15 yılın en büyük bankacılık kriziyle çalkalanıyor. Ülkede iflas serisi 2016’dan itibaren kripto varlık ticaretine odaklanan Silvergate Bank’ın 9 Mart Perşembe günü batışıyla başladı. Fed’in agresif faiz artışları ve kripto para dünyasının en kıymetli platformları ortasında yer alan FTX’in 2022’nin kasım ayında yaşadığı çöküş, Silvergate Bank’ta kıymetli bir hasara yol açtı. 14 milyar dolara ulaşan mevduat büyüklüğüne sahip Silvergate Bank, kripto sanayisindeki problemlerin mali gücünü tüketmesi nedeniyle operasyonları durdurma ve tasfiye kararı aldı.
Bu krizi, 209 milyar dolar kıymetindeki varlıkları dikkate alındığında ABD’nin 16’ncı büyük finans kuruluşu Silikon Vadisi Bankası’nın (SVB) iflası takip etti. Kaliforniya merkezli SVB’nin, 21 milyar dolarlık tahvil konumunu yaklaşık 1,8 milyar dolar ziyanla kapatması ve 2 milyar doların üzerinde sermaye artırımına gideceğini duyurması sonrası pay fiyatı yüzde 60’ın üzerinde eridi. Teşebbüs sermayesi yatırımcılarının, şirketlere paralarını bankadan çekmelerini tavsiye etmesi krizi daha da derinleştirdi. ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC), Silikon Vadisi Bankası’na geçen hafta piyasalar kapandıktan sonra el koyarak kayyum atadı.
ABD ve Avrupa, İngiltere ve İsrail’deki teknoloji şirketlerinin finans kapısı pozisyonundaki SVB’nin akabinde New York merkezli Signature Bank’a da kayyum atandı. Evvelki gece el konulan Signature Bank’ın, yaklaşık 110,4 milyar dolarlık varlığı ve 88,6 milyar dolarlık mevduatı bulunuyordu. Republic National Bank of New York’un eski yöneticileri ve çalışanları tarafından 2001’de kurulan Signature Bank, genel olarak güçlü müşterilere hizmet veriyordu. 2010’dan sonra New York dışına da açılan banka, 2018’de kripto para süreçlerine yük verdi.
SVB’nin iflası, Goldman Sachs ve Bank of America üzere finans kuruluşları dahil olmak üzere bankacılık paylarını olumsuz etkiledi. ABD’de 5 günde 3 bankanın batması 2008’deki Lehman Brothers iflaslarını hatırlattı. Pandeminin tesirlerinden agresif para siyasetleri uygulayarak kurtulmayı hedefleyen ABD başta olmak üzere Batılı ülkelerin yeni bir krizin eşiğinde olabileceği tabir ediliyor.
ABD finans dalını sarsan iflasların temelinde; 30 yıl üzere uzun vadelerle yüzde 0,25-0,50 faizle kredi veren bankaların Fed’in son bir yılda yaptığı faiz artışlarının maliyetinin altında ezilmesi gerçeği var. Fed’in faizleri 4,75’e çıkarmasının akabinde ABD bankalarının yüksek faizle mevduat toplamaları, yüklerini artırdı. ABD idaresi, piyasaları sakinleştirmek için toplantı üstüne toplantı yapıyor. ABD Hazine Bakanlığı, Fed ve FDIC; Silikon Vadisi Bankası müşterilerinin mevduatlarına ulaşmasını sağlama karara aldı.
2008’deki “Büyük Durgunluk” dünya genelinde şirketlerin piyasa kıymetinden 14,5 trilyon doları sildi. Global piyasada yaşanan kayıp 20 trilyon dolara ulaştı. Finansal kriz nedeniyle, ABD’nin gayri safi yurt içi hasılasında yaklaşık 14 trilyon dolar, Amerikan mortgage piyasasında ise 10,5 trilyon dolarlık kayıp oluştu. Yalnızca ABD’de 9 milyon kişi işinden olurken, 8 milyon konuta bankalar tarafından icra yoluyla el konuldu. ABD hükümeti, bankalara 700 milyar dolar pahasında dayanak sağlanmasına müsaade verdi. Yardım paketi, uzmanlardan “Amerikan iktisadı ulusallaştırılıyor” damgası yedi.
ABD Lideri Joe Biden.
ABD Lideri Joe Biden, yaşanan bankacılık kriziyle ilgili konuştu. İnsanların bankaya atak etmesine gerek olmadığını belirten Biden, yaşanan zararın ABD’li vergi mükelleflerine yüklenmeyeceğini ve gerekli likiditenin sigorta fonlarından geleceğini kaydetti. ABD’li vatandaşların kendilerine güvenmeleri gerektiğini ve 2008’deki üzere bir krizin tekrarlanmaması için ellerinden geleni yapacaklarını söyleyen Joe Biden, Kongre ve düzenleyicilerden bankacılık bölümü regülasyonlarını sıkılaştırmalarını isteyeceğini vurguladı.
ABD Hazine Bakanı Janet Yellen.
Silikon Vadisi Bankası ile ilgili gelişmeleri görüşmek üzere finansal sistemi düzenleyici kurumların yetkilileriyle bir ortaya gelen ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, pazar günü bir televizyon kanalına verdiği röportajda da kurtarma paketine sıcak bakmadıklarını aktarmıştı. Durumun dalı korumak için banka kurtarma paketlerine yol açan yaklaşık 15 yıl evvelki finansal krizden çok farklı olduğunu vurgulayan Janet Yellen, “Bunu (kurtarma paketi) bir daha yapmayacağız. Fakat mevduat sahipleri konusunda kaygılıyız ve onların gereksinimlerini karşılamaya odaklandık” sözlerini kullanmıştı.
ABD’deki banka iflasları öteki ülkelerde de telaşa neden oldu. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, şirketlerin maruz kalabileceği potansiyel tesirleri sınırlamak için bir tahlil bulmaya çalıştıklarını belirtti. İngiltere Merkez Bankası da (BoE) ülkede bankacılık sisteminin inançta olduğunu açıkladı. Alman Merkez Bankası (Bundesbank), kriz grubunu toplayacağını ve Silicon Valley Bank’ın batmasının bulaşıcı tesirlerini tahlil edeceğini bildirdi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, yüksek teknoloji dünyasında oluşabilecek krize karşı şirketlere yardım edeceklerini duyurdu. IMF ise finansal istikrara yönelik mümkün riskleri yakından izlediğini vurgulandı.