Hırvatistan’ın son periyottaki Bosna Hersek ve Sırbistan’a karşı tavrı bu ülkeleri bir kere daha karşı karşıya getirdi. Bölgede Slovenya’dan sonra Avrupa Birliği (AB) üyesi olan Hırvatistan, Bosna Hersek’in bir manada içişlerine karışması ve Sırbistan’ın Rus petrolünü ithal etmesine mahzur olmasının yanı sıra Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic ve Başbakan Andrej Plenkovic’in kelamlı atışmalarıyla da son periyotta dikkatleri üzerine çekti.
Hırvatistan, birinci olarak, Bosna Hersek’te temmuzdan bu yana tartışmalara neden olan seçim maddesine ait Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi Christian Schmidt ile “gizliden kapalıya aylarca görüştüğünü” itiraf etti.
Bosna Hersek’te uzun tartışmalara ve siyasi krize neden olan seçim maddesine ait Schmidt ile direkt görüştüklerine dair itirafın akabinde Plenkovic, 2 Ekim’de yapılan seçimden evvel, Boşnak seçmenlere Hırvat aday için oy kullanmamaları davetinde bulunarak, bu durumu “sahtekarlık” olarak değerlendirdiklerini söyledi.
Bu itiraftan birkaç gün sonra Schmidt, seçim akşamı, Bosna Hersek’teki Hırvat milliyetçilerin elini güçlendirdiği tabir edilen seçim yasasını “dayattığını” açıkladı.
Bosna Hersek’te yasa belirsizliği
Bosna Hersek 2 Ekim’de yapılan seçimin akşamında, tam da sandıkların açıldığı bir vakitte Schmidt’in “işlevsellik” paketi ismi altında “dayattığı” seçim maddesiyle şaşkına döndü.
Ülkedeki tüm siyasi aktörlerin seçim sonuçlarına odaklandığı bir vakitte açıklanan yasa o anda herkesin ilgisini çekmese de karara ait ayrıntıların paylaşılmasıyla bilhassa Boşnaklar tarafından reaksiyonla karşılandı.
Schmidt’in “dayattığı” yasaya nazaran, Bosna Hersek Federasyonu’nu Halklar Meclisi’ndeki kurucu halkların (Boşnak, Hırvat, Sırp) delege sayısı 17’den 23’e çıkartılırken, Federasyon’daki 10 kantonda çoğunlukla Hırvatların yaşadığı bölgelerden temsil sayısı artmış oldu.
Bosna Hersek’teki HDZ’nin lehine olduğu savunulan bu kararın, pratikte ne halde uygulanacağı fakat gelecek günlerde oluşturulacak meclis dağılımında muhakkak olacak.
Zor günler bekliyor
Ülkedeki temel sorun Hırvatların, devletin en üst mevkisi olan Devlet Başkanlığı Kurulu üyelerinden Hırvat olanının tekrar o halktan seçilmesini talep etmelerinden kaynaklanıyor, çünkü kurulun Boşnak ve Hırvat üyeleri Bosna Hersek’in iki entitesinden biri olan Bosna Hersek Federasyonu’ndaki (FBIH) oylarla belirleniyor.
Dolayısıyla Hırvatistan’ın da dayanağıyla Bosna Hersek’teki milliyetçi Hırvatlar pozisyonlarını güçlendirmeye çalışırken, bu kapsamda ülke daima yeni bir siyasi krize sürükleniyor.
Bosna Hersek’te 1992-1995’te yaşanan savaşı sonlandıran Dayton Barış Antlaşması’nın beraberinde getirdiği karmaşık siyasi yapı gereği de ülkede uyuşmazlıklar yaşanırken, kurulun Hırvat üyesi ölçülü siyasetçi Zeljko Komsic, Schmidt’in “dayattığı” maddeyi Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Bundan sonraki süreçte Bosna Hersek’i siyasi manada güç günlerin beklediği tabir ediliyor.
Hırvatistan ve Sırbistan gerginliği
Hırvatistan Bosna Hersek’in akabinde Sırbistan’a karşı hareket ederek, Rusya’ya yönelik yeni yaptırım paketi görüşmelerinde Rus petrolü sonlandırmasına ait kısma Sırbistan’ın da eklenmesine yol açtı. Sırbistan’ın düşük fiyatlı petrol almasını hakikat bulmadığını söyleyen Hırvatistan, bu hareketiyle tekrar bölgedeki okları üzerine çevirdi.
AB’nin onayladığı paket kapsamında Sırbistan 1 Kasım’dan itibaren Hırvatistan üzerinden Rus petrolü alamayacak duruma gelirken Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic‘in müdahalesiyle tarih 1 Aralık’a ertelendi.
Vucic, Rusya’nın, AB dışındaki üçüncü ülkelere ihraç ettiği petrol fiyatının sonlandırılmasına ait karardan muaf tutulmayı beklerken, Hırvatistan’ın hareketini “çelme atmak” olarak kıymetlendirdi.
Ülkeye girişi yasaklandı
Hırvatistan, daha evvel de İkinci Dünya Savaşı’nda ülkedeki en büyük toplama kampı olan Jasenovac’ı temmuzda ziyaret etmeyi planlayan Vucic’in ülkeye girişini yasakladı.
Aleksandar Vucic, savaş kurbanlarını ziyaret etmeyi amaçladığını söylerken, Hırvatistan tarafı ziyaretin “siyasi” olduğunu savundu. Hırvatistan Dışişleri Bakanı Gordan Grlic Radman, Vucic’in diplomatik alaka protokollerini ihlal ettiğini ve ziyarete ait bilgileri resmi olmayan yollar üzerinden öğrendiğini söyleyerek, ülkeye girmesine mahzur oldu.
Sırbistan ve Bosna Hersek ile gerilen Hırvatistan, sessizliğini müdafaaya devam ederken, art planda yaşananları ise gelecek günlerdeki gelişmeler gösterecek.
Bosna Hersek, Sırbistan ve Hırvatistan’ın savaş yıllarından bu yana devam eden uyuşmazlıkları, periyot dönem siyasi kriz olarak yüzeye çıkmaya devam ediyor. Hem Bosna Hersek hem de Sırbistan’a karşı tavır sergileyen Hırvatistan’daki Milanovic-Plenkovic atışması ise ülkedeki siyasi krizin su yüzüne çıkmasına neden oldu.