AÇIK OKYANUSLARDA KARBON DÖNGÜSÜ BAĞIMSIZ ŞEKİLLENİYOR
2010’da yayımlanan bir bilimsel makaleye nazaran “İnsanlar ormanları keserek, ağaçları keresteye döndürerek ya da otlakları yok ederek karasal ekosistemdeki karbon seviyesini direkt etkiliyorlar. Açık okyanuslarda ise karbon döngüsü insan tesirinden büsbütün bağımsız şekilleniyor”.
BALİNALARIN NÜFUSU AZALDI
Ancak burada balina avcılığının ekosistemlere tesiri gözardı edilmiş. Beşerler yüz yıllardır balina avlıyor, balinaları yağından kemiğine ve etine dek tüketiyor. Tarihte birinci ticari balina avcılığının MÖ 1000 yılında yapıldığı sanılıyor. O tarihten bu yana da on milyonlarca balina avlandı ve uzmanlar balina nüfusunun yüzde 66 ila yüzde 90 oranında azalmış olabileceğini söylüyor.
ÖLÜ BALİNALARDAKİ KARBON DENİZE KARIŞIYOR
Balinalar öldüklerinde okyanus yerine çöküyor ve bedenlerinde depolanan muazzam ölçüdeki karbon da yüzey sularından derin denizlere karışarak yüz yıllar boyunca burada varlığını sürdürüyor. 2010’da yapılan araştırma, endüstriyel balina avcılığı öncesinde yılda 190 bin ila 1,9 milyon ton karbonun balinalar aracılığıyla okyanus tabanına çöktüğünü ortaya koyuyor.
BALİNA AVCILIĞI ATMOSFERE KARBON OLARAK DÖNÜYOR
Bu her yıl 40 bin ila 410 bin arabanın trafikten men edilmesiyle ulaşılabilecek bir oran. Lakin balina avcılığı nedeniyle bu mümkün olamıyor ve balinalar öldürüldüğünde salınan karbon atmosfere karışıyor. Araştırmayı yürüten isimlerden Maine Üniversitesi’nden deniz bilimci Andrew Pershing, 20’inci yüzyıl boyunca yapılan balina avcılığı sonucunda 70 milyon ton karbondioksitin atmosfere salındığını söylüyor. Pershing, “Bu büyük bir oran, lakin bir yılda 15 milyon araba bu kadar karbon salıyor. Yalnızca ABD’de 236 milyon araba var,” diyor.
BALİNA DIŞKISI FOTOPLANKTONLAR İÇİN KUSURSUZ BİR BESİN
Ancak balinalar yalnızca öldüklerinde ekosisteme yararlı olmuyorlar. Dışkıları da iklim değişikliği açısından değerli bir rol oynuyor. Balinalar okyanusun derinliklerinde besleniyor, dışkılarını çıkarmak için de su yüzeyine dönüyor. Demir açısından son derece güçlü olan balina dışkısı, fotoplanktonların gelişimi açısından kusursuz bir ortam sunuyor. Fotoplanktonlar mikroskobik büyüklükte olabilirler, fakat hepsi bir bütün olarak ele alındığında gezegenin atmosferine harikulade bir tesirleri kelam konusu.
FOTOPLANKTONLAR AMAZON’DAN DÖRT KAT DAHA ETKİLİ
Dünya’da üretilen karbondioksitin yüzde 40’ını emebildikleri düşünülüyor. Bu Amazon ormanlarının emdiği oranın dört katından fazla.
BALİNA NÜFUSUNUN ARTMASININ NE ÜZERE YARARLARI VAR?
2019’da Memleketler arası Para Fonu IMF’nin yayımladığı bir rapor, okyanuslarda balina nüfusunu arttırmanın yararlarını ele aldı. Buna nazaran, bir balinanın ömrü boyunca emdiği karbonun pahası ekoturizm ve daha yeterli balıkçılığın getirdiği katmadeğerle de birleşince, ortalama bir büyük balina 2 milyon doların üzerinde bir bedel söz ediyor.
BÜTÇELERİNDEN BİR KISMINI BUNA AYIRMALARI ÖNERİLİYOR
Bu çalışmanın arkasındaki ekonomistler mevzuyu teoriden pratiğe taşıyarak dünya genelinde karbon salımına neden olan en önemli firmaların gelirlerinin bir kısmını balina nüfusunun korunmasına harcamasını öneriyor. Bu karmaşık bir plan, lakin imkansız değil. Çünkü birebir takım Afrika ormanlarında fillerin avlanmasına karşı da karbon piyasası temelli benzeri bir proje üzerinde çalışıyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE ÇABA İÇİN FAAL BİR YOL
Şili’de balinaların bulundukları noktaları akustik olarak tespit eden ve erken ikaz sistemiyle gemiler için alternatif rotalar oluşturan bir sistem de geliştiriliyor. IMF araştırması balinaları muhafazanın iklim değişikliğiyle çaba açısından esas önceliklerden biri haline gelmesi gerektiğini savunuyor. Araştırmanın müellifleri “Balinalar iklim değişikliğiyle gayrette eşsiz bir pozisyonda bulundukları için 2015’te imzalanan Paris Muahedesi’ni imzalamış olan 190 ülkede müdafaa kapsamına alınmaları gerekiyor,” yorumunda bulunuyor.
