Dünyanın en büyük hayvanları karbondioksitin atmosferden emilmesi konusunda son derece yetenekliler.
Bu balinalar yalnızca okyanusun derinliklerini değil gezegenin ısısını da belirliyor.
2010’da yayımlanan bir bilimsel makaleye nazaran “İnsanlar ormanları keserek, ağaçları keresteye döndürerek ya da otlakları yok ederek karasal ekosistemdeki karbon seviyesini direkt etkiliyorlar. Açık okyanuslarda ise karbon döngüsü insan tesirinden büsbütün bağımsız şekilleniyor”.
Ancak burada balina avcılığının ekosistemlere tesiri gözardı edilmiş.
İnsanlar yüz yıllardır balina avlıyor, balinaları yağından kemiğine ve etine dek tüketiyor.
- Japonya balina avcılığına neden hâlâ devam ediyor?
- Balinaların jenerasyonunun tükenmesi tehlikesi ‘gerçek ve yakın’
Tarihte birinci ticari balina avcılığının MÖ 1000 yılında yapıldığı sanılıyor.
O tarihten bu yana da on milyonlarca balina avlandı ve uzmanlar balina nüfusunun yüzde 66 ila yüzde 90 oranında azalmış olabileceğini söylüyor.
Balinalar öldüklerinde okyanus yerine çöküyor ve bedenlerinde depolanan muazzam ölçüdeki karbon da yüzey sularından derin denizlere karışarak yüz yıllar boyunca burada varlığını sürdürüyor.
Balina dışkısı okyanustaki fotoplanktonlar için güçlü bir gübre
2010’da yapılan araştırma, endüstriyel balina avcılığı öncesinde yılda 190 bin ila 1,9 milyon ton karbonun balinalar aracılığıyla okyanus tabanına çöktüğünü ortaya koyuyor.
Bu her yıl 40 bin ila 410 bin arabanın trafikten men edilmesiyle ulaşılabilecek bir oran.
Ancak balina avcılığı nedeniyle bu mümkün olamıyor ve balinalar öldürüldüğünde salınan karbon atmosfere karışıyor.
Araştırmayı yürüten isimlerden Maine Üniversitesi’nden deniz bilimci Andrew Pershing, 20’inci yüzyıl boyunca yapılan balina avcılığı sonucunda 70 milyon ton karbondioksitin atmosfere salındığını söylüyor.
“Bu büyük bir oran, fakat bir yılda 15 milyon araba bu kadar karbon salıyor. Yalnızca ABD’de 236 milyon araba var,” diyor.
Ancak balinalar yalnızca öldüklerinde ekosisteme yararlı olmuyorlar. Dışkıları da iklim değişikliği açısından değerli bir rol oynuyor.
Balinalar okyanusun derinliklerinde besleniyor, dışkılarını çıkarmak için de su yüzeyine dönüyor.
Demir açısından son derece varlıklı olan balina dışkısı, fotoplanktonların gelişimi açısından kusursuz bir ortam sunuyor.
Fotoplanktonlar mikroskobik büyüklükte olabilirler, lakin hepsi bir bütün olarak ele alındığında gezegenin atmosferine harikulade bir tesirleri kelam konusu.
Dünya’da üretilen karbondioksitin yüzde 40’ını emebildikleri düşünülüyor.
Bu Amazon ormanlarının emdiği oranın dört katından fazla.
Karbon salan firmalar balinaları koruyabilir mi?
2019’da Memleketler arası Para Fonu IMF’nin yayımladığı bir rapor, okyanuslarda balina nüfusunu arttırmanın yararlarını ele aldı.
Buna nazaran, bir balinanın ömrü boyunca emdiği karbonun kıymeti ekoturizm ve daha yeterli balıkçılığın getirdiği katmadeğerle de birleşince, ortalama bir büyük balina 2 milyon doların üzerinde bir kıymet söz ediyor.
Bu çalışmanın gerisindeki ekonomistler mevzuyu teoriden pratiğe taşıyarak dünya genelinde karbon salımına neden olan en önemli firmaların gelirlerinin bir kısmını balina nüfusunun korunmasına harcamasını öneriyor.
Bu karmaşık bir plan, fakat imkansız değil. Çünkü birebir takım Afrika ormanlarında fillerin avlanmasına karşı da karbon piyasası temelli emsal bir proje üzerinde çalışıyor.
Şili’de balinaların bulundukları noktaları akustik olarak tespit eden ve erken ikaz sistemiyle gemiler için alternatif rotalar oluşturan bir sistem de geliştiriliyor.
IMF araştırması balinaları müdafaanın iklim değişikliğiyle uğraş açısından esas önceliklerden biri haline gelmesi gerektiğini savunuyor.
Araştırmanın muharrirleri “Balinalar iklim değişikliğiyle uğraşta eşsiz bir pozisyonda bulundukları için 2015’te imzalanan Paris Muahedesi’ni imzalamış olan 190 ülkede müdafaa kapsamına alınmaları gerekiyor,” yorumunda bulunuyor.