Merkeze bağlı Yolüstü ile Uzunova köyleri sonları içinde yer alan Uluova Fay Zonu’nda 17 Şubat’ta meydana gelen 4,6 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde fay çizgisi üzerinde modüllü uzanan, yer yer 1 metre genişliğe sahip yarıklar oluşturan taban sıvılaşması, bölgede tekne avcılığı yapan balıkçılar tarafından fark edildi.
Daha evvel bölgede yer almayan yarıkların sarsıntı sonrası oluşan fay kırıkları olabileceğini varsayım eden balıkçı Emrah Bayram, Fırat Üniversitesi (FÜ) Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Aksoy ile irtibata geçerek alanda inceleme yapmasını istedi.
Bunun üzerine yarıkları inceleyen Aksoy, çamur çatlaklarıyla kaplı baraj alanında yaklaşık 20 kilometrelik fay çizgisinde kesimli olarak uzanan ve her iki yanı 3 metre genişliğinde ince kumla sıvanmış yarıkların zelzele sonrası yer sıvılaşması olduğunu tespit etti.
“ZEMİN SIVILAŞMASININ ÇOK HOŞ BİR ÖRNEĞİNİ BURADA GÖRÜYORUZ”
Aksoy, Uluova Fay Zonu’nun oluşturduğu 4,6 büyüklüğündeki zelzelenin tesiriyle meydana gelen yarıkların yer sıvılaşması olduğunu belirtti.
Keban Baraj Gölü alanında kuraklık nedeniyle suların çekildiği alanda doğu-batı doğrultusunda uzanan fay çizgisi üzerinde meydana gelen jeolojik olayın bilimsel açıdan değerli olduğunu söz eden Aksoy, şu değerlendirmede bulundu:
“İncelemeler sonucunda yarıkların taban sıvılaşmasıyla ilgili olduğunu gözlemledik. Müşahede yapılan nokta Uzunova köyü mevkisinde Keban Baraj Gölü sularının kuraklık nedeniyle çekildiği alan, yani suya doygun bir taban. Bir vakitler su altında olan bu fay sınırı suların çekilmesiyle üzerinde yürünebilir durumda lakin altında su olduğunu biliyoruz. Yani sıvılaşmaya uygun bir yer ve kum uzunluğu gereç var. Zelzele dalgaları taban içinde ilerlerken bilhassa p dalgaları yani primer (birincil) dalgalar yeri sıkıştırır ve genleştirir, bu formda bir yayılım sunarlar. İşte bu yeri sıkıştırmaları sırasında ünite hacimdeki boşluk suyu basıncındaki artışa bağlı olarak yerin taneleri ortasındaki irtibat bir an için kopar ve taban sıvılaşması ortaya çıkar. Münasebetiyle bu sıvılaşmaya bağlı olarak kum volkanları meydana gelebilir ya da bu örnekte gördüğümüz üzere muhakkak sınırlar boyunca sıvılaşan kısım yüzeye çıkar ve o kumlar yüzeye yayılır.”
“EN SON SARSINTILARDA DE TABAN SIVILAŞMASININ ÖRNEKLERİNİ GÖRDÜK”
Aksoy, fay çizgisinde görülen yer sıvılaşmasının bina inşa edilecek alanlarda taban etüdü yapılmasının ne kadar kıymetli olduğunu gözler önüne serdiğine dikkati çekti.
Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılar sonrası afetten etkilenen bölgelerde incelemelerde bulunduğunu, Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinde, Mimar Sinan Mahallesi’ndeki 5 katlı Kayı Apartmanı’nın yan yatmasının da zelzelenin oluşturduğu yer sıvılaşmasından kaynaklandığını gördüğünü belirten Aksoy, şunları kaydetti:
“Zemin sıvılaşması olayının sarsıntı sırasındaki en makûs örneği 1999 Marmara Depremi’nde ve 1998 Ceyhan Sarsıntısı sırasında yaşandı. Bu zelzelelerde binalar yıkılmadı lakin birkaç katı derine gerçek battı yahut bina sağlam olmasına karşın düşey durumundan saptı ve yan yattı. En son zelzelelerde de yer sıvılaşmasının örneklerini gördük. Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde bu yer sıvılaşmasına en yakın örnek Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesindeydi. Gölbaşı’nda, bir binada rastgele bir kolon kesmesi yahut yıkılma yok, sağlam yapılmış lakin buradaki sorun yer. Tabanda yer altı su düzeyi yüksek olduğu ve yer özelliğinden ötürü sıvılaşma olayı meydana gelmiş ve yapı yıkılmamasına karşın yan yatarak kullanılamaz duruma gelmiştir. Bunu önlemek için yapılacak iş taban etüdünün yeterli yapılması ve bu tip yerlerde tabana uygun yapı tipinin seçilmesi yahut tabanın düzgünleştirilmesidir.”
Yörede balıkçılık yapan Bayram ise baraj gölü alanındaki yarıkların zelzeleden sonra oluştuğunu fark ederek buranın incelenmesi ve bilimsel literatüre kazandırılması için Prof. Dr. Aksoy ile irtibata geçtiğini belirtti.
ZEMİN SIVILAŞMASI NEDİR?
Zemin sıvılaşması yeraltı su düzeyi altındaki katmanların süreksiz olarak dirençlerini kaybederek, katı yerine viskoz sıvı üzere davranmalarıdır. Sıvılaşma, zelzele üzere dinamik yüklemeler altında, gevşek taneli tabanlarda (kumlu-siltli zeminler) görülen bir olaydır.
Odatv.com