Türkiye’de çeltik üretimi, verilen takviye ve güzelleştirmelerle her geçen yıl artıyor. 28 vilayette üretilen çeltik, en fazla üretimin yüzde 70,2’sini karşılayan Marmara Bölgesi’nde bulunuyor. 2002 yılında 60 bin hektar alanda 360 bin ton üretim yapılırken, 2021’de 129 bin 490 hektarda 1 milyon tona çıktı. En fazla çeltik üretimi, 2021 yılı prestijiyle yüzde 70,2 ile Marmara Bölgesi’nde gerçekleştiriliyor. Bu bölgeyi yüzde 19,4 ile Karadeniz, yüzde 8,6 ile İç Anadolu bölgeleri izliyor. Başka bölgelerin üretimi ise yüzde 1,8 seviyesinde. Toplam 28 vilayette yapılan çeltik üretiminde Edirne, yüzde 41,2 ile birinci sırada.
EKİMDEN HASADA MEKANİZASYON SAĞLANDI
Çeltik üretimindeki artışta 2000 yılından sonra başta Osmancık-97 çeşidi olmak üzere yüksek verimli çeşitlerin kullanılması, yetiştirme tekniklerinin uygunlaştırılması, üretimde lazer denetimli tesviye aleti üzere çağdaş tarım alet ve ekipmanı kullanılmasının yanı sıra ekimden hasada kadar mekanizasyonun sağlanması kıymetli rol oynadı. Osmancık-97 çeltik çeşidinin ıslahına 1982 yılında Trakya Ziraî Araştırma Enstitüsünde başlandı ve 1997 yılında tescil edildi. Osmancık-97 çeşidinin geliştirilmesi öncesi dekara 500 kilo olan ortalama çeltik randımanı, Osmancık-97’nin üretimde yer almasından sonra 800 kilonun üzerine çıkmıştı.
2011 yılı Besin Tarım Örgütü (FAO) bilgilerine nazaran 905 kilo ile çeltik randımanında Türkiye birinci sırada yer aldı. Çeltik yanıklık hastalığına dirençli ‘Aslı’, ‘Zeybek’, ‘Bereket’, ‘Hasat’, ‘Aliço’, ‘Yanmaz’, ‘TARI2020’ olmak üzere 7 çeltik çeşidi geliştirilip, tescil ettirildi. Ayrıyeten çeltik yanıklık hastalığına toleranslı olan bu çeşitlere, çeltik randımanını artırıcı genler de aktarıldı. Bu genler bitkilerin sap sağlamlığı, salkım uzunluğu ve salkımda tane sayısını artırarak, çeltik randımanını yükseltti. 2020 yılında Türkiye genelinde 9 bin 975 ton sertifikalı çeltik tohumluk üretimi gerçekleştirildi. Üretilen çeltik eserleri endüstride ağır kullanılıyor. Türkiye genelinde 111 aktif çeltik fabrikası bulunuyor.
İZİNSİZ ÇELTİK EKİMİNE CEZA
Çeltik ekimi yapmak isteyen üreticilere, tarım yapacağı arazinin tapu senedi, kira mukavelesi yahut kurul tarafından hazırlanan keşif raporuna dayanarak bakanlık tarafından ruhsat düzenleniyor. Çeltik ekimine müsaade verildiği takdirde üreticilerden ‘ruhsat ücreti’ ismi altında fiyat alınıyor. 2021 yılı için ruhsat fiyatı dekara ve bölgelere nazaran değişmekle birlikte 5-5,5 TL olarak uygulandı.
COĞRAFİ İŞARETLER PAHASINI ARTIRIYOR
Öte yandan tüketicilerin siyah pirince ilgisi de giderek artıyor. Edirne’de 120 dekar ve Samsun’da 60 dekar olmak üzere 180 dekar alanda siyah pirinç üretimi yapılıyor. Mahallî eserlerde ayrıcalık oluşturulmasında ve bu eserlerin kırsal iktisada katkısının yükselmesinde değerli yer tutan coğrafik işaretler pirinçte de eserin pahasını artırıyor. Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan Karacadağ pirinci, İpsala pirinci, Tosya pirinci, Bolu Kıbrıscık pirinci ve Konuralp pirinci için coğrafik işaret tescili alındı. Ayrıyeten İpsala pirinci için Avrupa Birliği coğrafik işaret başvurusu yapıldı. Terme pirinci, Gönen pirinci, Biga inci pirinci ve Yusufeli pirinci için coğrafik işaret tescili başvurusu bulunuyor.
ÇELTİĞE VERİLEN DESTEKLER
‘Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ’ kapsamında, 2021 yılında çeltikte fark ödemesi takviyesi kilogram başına 10 kuruş, yurt içi sertifikalı tohum kullanım takviyesi 16 TL, mazot takviyesi 68 TL, gübre dayanağı ise 8 TL olarak belirlendi. Organik tarım kapsamında üretimi yapılanan çeltik için takviye ölçüsü ferdi eser sertifikası için 40 TL, üretici kümesi üretim sertifikası için ise 20 TL; âlâ tarım uygulamaları dayanakları çeltik üretiminde ferdî yahut küme sertifikasyonu fark etmeksizin 10 TL olarak tespit edildi. Yurt içi sertifikalı tohumluk üretim takviyesi sertifikalı kademe kiloda 0,25 TL, yepyeni temel/üst kademe 0,35 TL olarak belirlendi. 2022 yılı sertifikalı tohum kullanım takviyesi çeltik için 24 TL olarak uygulanıyor.