TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde, Bakan Nebati’yi protesto eden milletvekilleri, “Nebati 28 Aralık’ta diyor ki, ‘Enflasyon Ocak 2022’de tepe yapacak sonra düşecek’. 3 Şubat’ta diyor ki, ‘Enflasyon Nisan 2022’de tepe yapacak sonra düşecek’ 4 Kasım’da diyor ki, ‘Enflasyon aralık ayından itibaren düşecek” ve “Trafoya kedi, Hazine’ye art kapıdan fare dadandı” yazılı dövizlerle bakan Nebati’yi karşıladı.
TBMM Plan ve Bütçe Komitesi, AK Parti Bingöl Milletvekili Cevdet Yılmaz başkanlığında toplandı.
HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, metoda ait kelam alarak, yasa teklifi görüşmeleri sırasında Merkez Bankası temsilcisinin kur garantili mevduat sisteminin maliyetini açıklamadığını, bugün bütçe görüşmeleri öncesi bunun açıklanması gerektiğini söyledi. AKP Giresun Milletvekili Cemal Öztürk, Merkez Bankası’nın bağımsız bir kurum olduğunu ve Plan ve Bütçe Kuruluna bilgilendirmelerde bulunduğunu anımsatarak, bu hususun, bütçe görüşmeleri sırasında gündeme alınmasının metoda karşıt olduğunu belirtti.
“Karanlık bir yolda fenersiz gidiyoruz”
HDP Mersin Milletvekili Rıdvan Turan, “Koskoca bir bütçeyi, bu sistemin Merkez Bankasına maliyetini bilmeden geçirmiş olacağız. Karanlık bir yolda fenersiz gidiyoruz” kelamlarını sarf etti.
Başkan Yılmaz, Merkez Bankası yetkililerinin, 2 Aralık’ta TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’ne gelerek sunum yapacaklarını bildirdi.
“Türkiye iktisadı güçlü biçimde büyümeye devam ederken, büyümenin kompozisyonu da istikrarlı bir görünüm sergilemektedir”
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde, bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının 2023 yılı bütçesinin sunumunu yaptı. Zorlu global koşulların yaşandığı ve global konjonktürün süratli değiştiği bir periyotta, makroekonomik ve finansal istikrar ile fiyat istikrarını eş vakitli olarak sağlamak, yüksek katma kıymetli üretimi teşvik etmek, tedarik zincirlerindeki değişimi fırsata çevirmek ve cari süreçler açığı sıkıntısını kalıcı olarak çözmek emeliyle ‘Türkiye İktisat Modeli’ni devreye aldıklarını belirten Nebati, modelin amaçlarıyla uyumlu olarak; endüstrinin ulusal gelir içindeki hissesinin artış eğilimine girdiğini, turizm kesiminin dünyadan aldığı hissenin arttığını söz etti.
Nebati, güç dışı cari süreçler istikrarında kıymetli bir güzelleşme kaydedildiğini, yatırım, istihdam, üretim ve ihracatta değerli kazanımlar elde edildiğini lisana getirerek, şunları söyledi:
“Gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke için resesyon riskinin arttığı bu periyotta, modelimiz sayesinde Türkiye iktisadı güçlü biçimde büyümeye devam ederken, büyümenin kompozisyonu da istikrarlı bir görünüm sergilemektedir. Türkiye, 2021 yılında yüzde 11,4 oranındaki GSYH büyümesi ile G20 içinde en süratli büyüyen ülke olmuş ve son 50 yılın en yüksek büyüme oranını kaydetmiştir. Bu büyümenin 6,6 puanı yurt içi talepten, 4,8 puanı ise net dış talepten gelmektedir. Belirtmek isterim ki net dış talebin büyümeye olan bu katkısı, 2001’den sonra ulaşılan en yüksek sayı olmuştur.
“Yılın birinci yarısında ekonomimiz, sürdürülebilir ve sağlıklı büyüme gayemiz doğrultusunda istikrarlı görünümünü korumuştur”
Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşın neden olduğu belirsizlik ortamına ve zayıflayan global iktisada karşın, gayrisafi yurtiçi hasılamız gerçek olarak 2022 yılı birinci yarısında yüzde 7,5 büyüme kaydetmiştir. İkinci çeyrek prestijiyle yüzde 7,6 büyüme oranıyla Türkiye OECD’de en süratli büyüyen ülkeler ortasında yer almıştır. Yılın birinci yarısında ekonomimiz, sürdürülebilir ve sağlıklı büyüme maksadımız doğrultusunda istikrarlı görünümünü korumuştur. Büyümeye net dış talebin katkısı birinci çeyrekte 3 puan, ikinci çeyrekte ise 2,7 puan olmuştur.”
“İşsizlik oranı tek haneye düşmüştür”
Nureddin Nebati, 2022 yılının ikinci yarısına ait öncü göstergelerin, global yavaşlamanın da tesiriyle ölçülü büyümeye işaret ettiğini vurgulayarak, “Yıl geneli için yüzde 5 oranında bir büyümenin gerçekleşmesini öngörüyoruz. 2023 yılında da istikrarlı görünümünü müdafaası beklenen ekonomik büyümenin yüzde 5 olması hedeflenmektedir” dedi.
Toplam istihdamın salgın öncesi devrin üzerine çıkarak tarihi yüksek düzeylere ulaştığının altını çizen Nebati, “Böylece, işsizlik oranı tek haneye düşmüştür. Geride bıraktığımız son 20 yıllık devirde Türkiye iktisadı bir yandan üretirken bunun karşılığında istihdam sağlayabilen bir yapıya bürünmüştür” tabirlerini kullandı.
Nebati, Orta Vadeli Program çerçevesinde, güçlü istihdam artışının devamı ve işsizlik oranının düşüş eğilimini sürdürmesinin öngörüldüğünü söyledi.
“Orta Vadeli Program periyodu sonunda ihracatın 305 milyar dolara ulaşmasını hedefliyoruz”
İhracatın tarihi rekorlar kırmaya devam ettiğini vurgulayan Nureddin Nebati, Türkiye İktisat Modeli kapsamında atılan adımlarla ihracatçıların global tedarik zincirindeki aksaklıkları fırsata çevirmeyi başardığını ve ihracatı büyümenin lokomotifi haline getirdiğini belirtti. Nebati, “İhracatımız 2022 yılının her ayında rekor kırmış ve ekim ayında yıllıklandırılmış 253 milyar doları aşarak Cumhuriyet tarihinin en yüksek düzeyine ulaşmıştır. Bugün Türkiye, 228 ülke ve bölgeye ihracat yapan ve dünya ihracatından aldığı hissesi yüzde 1’in üzerine çıkaran güçlü bir iktisat pozisyonundadır. Orta Vadeli Program periyodu sonunda ihracatın 305 milyar dolara ulaşmasını hedefliyoruz” diye konuştu.
“Enerji faturası geçen yılın tıpkı düzeyinde kalsaydı şu an cari süreçler açığını konuşmuyor olacaktık”
Nebati, artan global güç fiyatlarına bağlı olarak yüksek seyreden güç ithalatı ile toplam ithalatın da yükseldiğini lisana getirdi.
Bakan Nebati, “Cari süreçler istikrarı güç ithalatı kaynaklı açık verirken güç hariç cari istikrar fazla verme eğilimini sürdürmektedir. Ayrıyeten vurgulamak isterim ki güç faturası geçen yılın birebir düzeyinde kalsaydı şu an cari süreçler açığını konuşmuyor olacaktık” dedi.
Nebati, uygulanan siyasetlerle cari süreçler istikrarını orta ve uzun vadede kalıcı olarak uygunlaştırmayı amaçladıklarını tabir etti. Nebati, öteki yandan, 2023 başında Karadeniz’deki doğal gaz çalışmalarının tamamlanması ve yeni rezervlerin keşfi ile güçte dışa bağımlılığı azaltmayı ve cari süreçler istikrarı ile dış finansman muhtaçlığı üzerindeki baskıyı daha da aşağı çekmeyi hedeflediklerini söyledi.
“İnsan odaklı bir yaklaşımla, kalıcı fiyat istikrarını sağlamayı hedefliyoruz”
Nebati, dış finansman üzerindeki baskıyı azaltmayı amaçlayan yaklaşımlarının da gerçek dalın döviz konumuna olumlu yansıdığını lisana getirdi. Uluslararası rezerv durumunu güçlü tutmanın öncelikleri ortasında yer aldığını aktaran Nebati, “TCMB brüt rezervleri yılbaşına nazaran 3 milyar doların üzerinde artarak 28 Ekim prestijiyle 114,2 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır” bilgisini verdi.
“Hedefimiz, ülkemizi güçlü bir üretim iktisadı haline getirmektir. Böylelikle sakinlik, yüksek işsizlik ve istikrarsızlık meselelerini yaşamak yerine, insan odaklı bir yaklaşımla, kalıcı fiyat istikrarını sağlamayı hedefliyoruz” diyen Nebati, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de artan hayat pahalılığı nedeniyle vatandaşlarımızın karşılaştığı kahırların elbette farkındayız. Alım güçlerinde gerçekleşen kaybın önüne geçmek için hükümet olarak üzerimize düşen hiçbir sorumluluktan kaçmıyoruz. Vatandaşlarımızı, çalışanlarımızı, emeklilerimizi, esnaf ve çiftçilerimizi enflasyona karşı ezdirmemek için gelir ve harcama siyasetlerini faal bir biçimde kullanıyoruz.”
“Türk Lirası’na olan itimat artmıştır”
Döviz kuru oynaklıklarının önüne geçerek finansal istikrarı tahkim etmek hedefiyle Kur Muhafazalı TL Mevduat ve Katılma Hesapları (KKM) uygulamasını devreye aldıklarını anımsatan Nebati, uygulamaya ait şu bilgileri verdi:
“Vatandaşlarımızın KKM’ye dayanak ve teveccühleri sayesinde ulusal para ünitemizde istikrar güçlendirilmiş ve TL’ye olan inanç artmıştır. 9 Kasım prestijiyle 2,3 milyon mudinin yaklaşık 1,5 trilyon TL’lik tasarrufu bu hesaplarda kıymetlenmektedir. Hazine tarafından desteklenen KKM hesaplarına bugüne kadar yaklaşık 91,6 milyar TL dayanak ödemesi gerçekleştirilmiştir. Hazine dayanaklı hesaplarda yenileme oranı yaklaşık yüzde 70 düzeyindedir. KKM hesaplarının toplam vadeli mevduatlar içindeki hissesi ise yüzde 27’dir.
KKM uygulaması olumsuz jeopolitik gelişmeler, global finansal şartlardaki sıkılaşma, avro-dolar paritesindeki gelişmeler ve arz güvenliğine ait yaşanan tüm problemlere karşın finansal istikrarın sürdürülmesinde aktif rol oynamıştır. KKM uygulamasıyla birlikte TL mevduatın ortalama vadesi 2 katına yükselmiş, dalın en kıymetli risklerinden olan vade uyumsuzluğunda değerli düzgünleşme sağlanmıştır. Ayrıyeten döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduatlardaki hissesi yaklaşık 17 puan düşüş göstererek yüzde 52,3″e gerilemiştir.”
“Ülkemizin üretim kapasitesini ve ihracat potansiyelini artırmak için ihracatçılara ve turizm dalına uygun faizli, uzun vadeli toplam 150 milyar TL’lik kredi imkanı sunduk”
Bakan Nebati, finansal istikrarın güçlendirilmesinin yanı sıra Türkiye İktisat Modeli’nin önceliklerini yerine getirmede gerçek kesimin finansmana kesintisiz ve problemsiz bir biçimde erişiminin epeyce elzem olduğunu vurguladı. Bu bağlamda, kredilerin tüketim yerine üretken alanlara yönlendirilmesi ve gayesine uygun halde iktisadi faaliyetle buluşmasının selektif kredi siyasetinin odağını oluşturduğunu tabir eden Nebati, şöyle konuştu:
“2022 yılında yaklaşık 7 bin ticari işletmemize 54 bin kredi süreci ile 71 milyar TL kredi ve 61 milyar TL’lik kefalet kullandırdık. Ek olarak, ülkemizin üretim kapasitesini ve ihracat potansiyelini artırmak için ihracatçılara ve turizm kesimine uygun faizli, uzun vadeli toplam 150 milyar TL’lik kredi imkanı sunduk.
Selektif kredi yaklaşımımızın katkısıyla bankacılık bölümü toplam kredi hacminde 2022 yılında gerçekleşen yaklaşık 2 trilyon TL’lik artışta, imalat sanayi öncülüğünde kullandırılan ticari nitelikli krediler belirleyici olmuştur.
Ülkemizin büyümesi ve kalkınmasında kıymetli bir rol üstlenen KOBİ’lerin bankacılık dalından kullandıkları kredi hacmi ekim ayı prestijiyle 1,7 trilyon TL’yi aşmıştır. KOBİ kredilerinin tarihî ortalamasının üç katı üzerinde büyümüş olması modelimizin çıktılarıyla uyumludur. KOBİ kredisi kullanan müşteri sayısı eylül ayı prestijiyle 4,3 milyon adedi geçmiştir.
Yakın periyotta devreye aldığımız ek makro ihtiyati önlemlerin olumlu yansımalarını son periyotta kayda kıymet biçimde azalış gösteren siyaset faizi ile kredi faizi makasında görüyoruz. İlerleyen vakitlerde da kredi siyasetimizde selektif yaklaşımımızı sürdürerek yatırım, istihdam, üretim ve ihracat odaklı kredi kullandırımını önceliklendirmeye devam edeceğiz.”
“Bütçe disiplininden asla taviz vermedik, vermiyoruz, vermeyeceğiz”
Bütçe disiplinini kalıcı hale getirirken elde ettikleri kazanımları vatandaşların hizmetine sunduklarını söz eden Nebati, “Küresel ekonomik krizlerin, jeopolitik gerginliklerin ve salgın şartlarının yaşandığı harikulâde durumlarda vatandaşlarımıza ve iktisada sağladığımız teşvik ve dayanaklara karşın bütçe disiplininden asla taviz vermedik, vermiyoruz, vermeyeceğiz” diye konuştu.
Bakan Nebati, vatandaşları, esnafı, çiftçiyi ve gereksinim duyulan tüm alanları desteklediklerini vurgulayarak, bu yıl taban fiyata kadar olan meblağları tüm çalışanlar için vergi dışı bırakarak 90,6 milyar liralık vergi gelirinden vazgeçtiklerini kaydetti. Bu süreçte atılan vergisel adımları anlatan Nebati, “Enflasyonla gayret kapsamında bu yıl 276,8 milyar lira vergi gelirinden vazgeçmiş oluyoruz” dedi.
“Topladığımız verginin her lirasının vatandaşlarımıza tekrar hizmet olarak dönmesini sağlamak için çaba ediyoruz”
Nureddin Nebati, taban fiyat, kamu vazifelileri ile emeklilere yönelik maaş düzenlemelerine de değinerek, “Topladığımız verginin her lirasının vatandaşlarımıza tekrar hizmet olarak dönmesini sağlamak ve alın terinin karşılığını verebilmek için işlerimizi yapmaya uğraş ediyoruz” tabirini kullandı. Nebati, yatırıma, istihdama, üretime ve ihracata yönelik büyüme odaklı vergisel dayanakları de güçlü bir biçimde sunmaya devam ettiklerini söyledi.
Kayıt dışı iktisatla gayrete yönelik atılan adımlar hakkında da bilgi veren Nebati, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Vergi incelemelerinde sektörel ve işlevsel uzmanlaşma modeline geçerek yenilikçi kontrol teknikleriyle mükellef haklarını önceleyen bir yaklaşımla kontrollerimizi sürdürüyoruz. 2023-2025 periyodunu kapsayan Kayıt Dışı İktisatla Gayret Hareket Planı’nı hayata geçireceğiz. RADAR sisteminin de katkısıyla kayıt dışı iktisatla gayrette aktifliği artırıyoruz. Bütünleşik Kamu Mali İdare Bilişim Sistemiyle, tüm süreçleri elektronik ortamda yürütüyoruz. Kağıt evrak kullanımını büsbütün ortadan kaldırmayı hedefliyor ve bu hususta adımlarımızı sıkılaştırıyoruz. Kamu harcamalarında tasarruf sağlanması ve kamu alımlarının rasyonel bir temelde gerçekleştirilmesi bir öteki amacımız olmuştur.”
Stratejik ölçütlere dayalı ve makroekonomik istikrarları gözeten bir borçlanma programı uygulandığını da aktaran Nebati, 2020 yılı sonunda 34 ay, 2021 yılı sonunda ise 54 ay olan iç borçlanmanın ortalama vadesinin bu yılın ekim ayı prestijiyle 69 aya kadar yükseldiğini bildirdi. Nebati, yıl başında yüzde 24,6 olan sabit getirili Türk lirası cinsi iç borçlanmanın ortalama maliyetinin ekim ayında yüzde 10,9’a gerilediğine dikkati çekerek, “Borç stokunun faiz oranlarına karşı hassaslığını azaltmak emeliyle sabit faizli borçlanma araçları tercih edilerek değişken faizli borçların hissesi azaltılmıştır. 2019-2021 devrinde toplam iç borçlanmanın yüzde 38’i sabit getirili Türk lirası cinsi senetler ile sağlanmışken bu yılın ocak-ekim periyodunda sabit getirili Türk lirası cinsi senetlerin hissesi yüzde 58’e yükselmiştir” diye konuştu.
Nureddin Nebati, borç stokunun yapısını düzgünleştirmek için yurt içi borçlanmada döviz cinsi senetlerin hissesinin azaltıldığını lisana getirerek, bu çerçevede, 2022 yılında yurt içi döviz cinsi borçlanmaların azaltıldığını, Türk lirası cinsi borçlanmaya yük verildiğini söyledi.
Piyasa şartlarına bağlı olmakla birlikte, önümüzdeki yıl da yurt içinde döviz cinsi borçlanmanın hissesini azaltmaya devam edeceklerini aktaran Nebati, “Hazine ve Maliye Bakanlığı olarak gerek direkt gerek garanti sağlayarak uygun şartlarda dış finansman imkanlarını da kıymetlendiriyoruz. Ekim ayı prestijiyle Hazine geri ödeme garantisi altında 1,2 milyar dolar ve 1 milyar doları tahsisli olmak üzere, proje finansmanı hedefiyle toplam 2,2 milyar dolar fiyatında dış finansman sağladık. Sağlanan finansman sıhhat, tarım ve güç dallarındaki projelerin desteklenmesi hedefiyle kullandırılmaktadır” diye konuştu.
“Tek Hazine Kurumlar Hesabı Uygulaması’yla Hazine nakit rezervinin güçlendirildi”
Tek Hazine Kurumlar Hesabı Uygulaması’yla Hazine nakit rezervinin güçlendirildiğini ve bütçeye katkı sağlandığını belirten Nebati, “Uygulama sayesinde toplamda 50 milyar lirayı aşan bir kaynak büyüklüğüne rastgele bir maliyet olmaksızın ulaşılmış ve 12 milyar lirayı aşan nema geliriyle merkezi idare bütçesine katkı sağlanmıştır” tabirini kullandı.
Bakan Nebati, Sayıştay tarafından Meclis’e sunulan bakanlığının kontrol raporuna yönelik de bilgi verirken, raporda yer alan bulgulara ait gereken adımların atıldığını söyledi. Nebati, birtakım bulgular konusunda ise yapılan süreçlerin halihazırda mevcut mevzuata uygun olarak yürütüldüğünün değerlendirildiğini ve bu konuları Sayıştay ile bir ortaya gelerek sonuçlandıracaklarını aktardı.
Bakanlığın 2023 yılı toplam bütçe teklifinin 2,2 trilyon lira
Bakanlığının 2023 yılı toplam bütçe teklifinin 2,2 trilyon lira olduğunu aktaran Nebati, şunları kaydetti:
“Faiz hariç tutulduğunda bütçe teklifi 1,6 trilyon lira olmaktadır. Bu teklifin yaklaşık yüzde 1’ine tekabül eden 15,5 milyar lira Bakanlığımız hizmetleri için kullanılacaktır. Bakanlığımızın bütçesinin faiz hariç yaklaşık yüzde 99’luk kısmı olan 1,6 trilyon lirası ise öbür kamu yönetimlerinin hizmetlerinin finansmanı için ayrılmıştır. Bu kapsamda, Toplumsal Güvenlik Kurumuna 405 milyar lira, mahalli yönetimlere verilen hisselere 375,4 milyar lira, fon hisselerine 117,4 milyar lira, yükseköğretim kurumlarına 127,9 milyar lira, kaldırılan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün devredilen çalışanının fiyatları ile köylerin altyapısının desteklenmesi maksadıyla vilayet özel yönetimlerine 6,2 milyar lira, su, kanalizasyon ve altyapı dayanaklarına yönelik 1,5 milyar lira, KİT’lere ve öbür kamu sermayeli kuruluşlara 489,9 milyar lira, ferdi emeklilik sistemi devlet katkısı ödemelerine 13,6 milyar lira, Kredi Garanti Fonuna 7 milyar lira, öteki masraflara 85 milyar lira aktarılarak kullanılacaktır. Faiz harcamaları için ayrılan kaynak meblağı ise 565,6 milyar liradır.”