Ticaret Bakanı Mehmet Muş, ihracat pazarlarının çeşitlendirilmeye çalışıldığını belirterek, “Sadece Avrupa’ya değil Kuzey Amerika’ya oradan Latin Amerika’ya, Uzak Doğu’daki kimi ülkelere odaklanmak istiyoruz.” dedi. Muş 250 milyar dolarlık ihracat maksadı için ise “250 milyar dolardan sapmış değiliz. Bunu yakalayacağımızı düşünüyoruz” diye konuştu.
Muş, elektrik ve doğalgaza gelen artırımlara ait ise “Halen orada bir sübvansiyon kelam konusu ve bu artışlar artık bütçenin imkanlarını daha fazla el vermediğinden ötürü zaruretten ötürü yansıtmak zorunda kaldı” dedi.
Elektrik ve doğalgaza hangi ayda ne kadar artırım geldi?
Elektrik ve doğalgaza zam
Bakan Muş, Sabah Gazetesi tarafından Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri’nde düzenlenen Türkiye İhracat Seferberliği Tepesi’ne katıldı. Muş, moderatörlüğünü Sabah gazetesi Ankara temsilcisi ve köşe müellifi Okan Müderrisoğlu ile Sabah gazetesi iktisat müdürü ve köşe müellifi Dilek Güngör’ün yaptığı programda soruları yanıtladı.
Muş, endüstrideki elektrik ve doğal gaz artırımlarının akabinde üretimde düşüş beklenip beklenmediği istikametindeki bir soruyu şöyle yanıtladı:
“Arzu ettiğimiz satış yok fakat geçen yılın altına düşmüş değiliz”
“Öğleden sonra hem Sanayi Odası ile hem de Ticaret Odası ile bir toplantımız var. İhracat sayılarını açıklayacağız. Parite tesiri geçen sene 1,20 düzeyindeydi. Yani 1,20 dolar civarındaydı. Artık bilakis döndü. Parite çabucak teğe bir yahut çabucak altında kalıyor. Münasebetiyle geçen yılki pariteyle gitmiş olsaydık biz bu yılın birinci 8 ayında 8,5 milyar dolar daha fazla ihracat yazacaktık. Birinci 8 ayda yazacağımız ihracat fazlası olacaktı. Münasebetiyle o pariteden eksik bir biçimde bu sayılar şu an yazılıyor. Bunun bir sefer bilinmesini istiyorum. İkincisi Türkiye’nin ihracatının yüzde 55’i AB ve AB üyesi olmayan Avrupa’ya yapılıyor. Ocak-ağustos devrinde 2021 periyoduna nazaran, bu bölge ihracatımız yüzde 17,2 artmış durumda ama bu artış aylara nazaran biraz ılıman trendine giriyor. Münasebetiyle Avrupa’daki belirsizlik ve yavaşlama talebi zayıflatıyor. Sayılarla şöyle açıklayayım mesela haziran ayında bir evvelki yıla nazaran AB’ye ihracatımız yüzde 17,8 artarken temmuz ayında yüzde 5,2, ağustos ayında yüzde 2,7. İstek ettiğimiz artış yok. Geçen yılın altına düşmedik lakin istek ettiğimiz artış yok. Bunu da Avrupa’daki belirsizliğe bağlıyoruz.”
“250 milyar dolarlık gaye için bir gayret sarf ediliyor”
İhracatın yüzde 55’inin bu bölgeye yapıldığının altını çizen Muş, “Bu koşullar altında 250 milyar dolarlık gaye için bir efor sarf ediliyor. Türkiye burada ne yapmaya çalışıyor, açıkladığımız aşikâr stratejiler var. Odalarımızı endüstrilerimizi buraya kanalize etmeye çalışıyoruz. Hasebiyle yalnızca AB’ye değil ve AB üyesi Avrupa ülkelerine değil biraz daha farklı yerlere ihracatçıyı götürmeye çalışıyoruz. Pazarı çeşitlendirmeye çalışıyoruz. Yalnızca Avrupa’ya değil Kuzey Amerika’ya oradan Latin Amerika’ya, Uzak Doğu’daki kimi ülkelere odaklanmak istiyoruz. Bu biraz vakit alacak ve dünyadaki yavaşlama Avrupa’daki o belirsizlik güç kesintisinin olup olmayacağı üzere beklentiler ister istemez talebi aşağı çekiyor. Orada yavaşlayan talep de bizim buradaki ihracatımızı zorluyor.” dedi.
“Zamlar zaruretten yansıtıldı”
Bakan Muş, güçteki artışların sanayiciye ek bir maliyet manasına geldiğine dikkati çekerek, “Siyasi partiler neden vardır, seçimi kazanmak için vardır. Münasebetiyle seçime 9 ay kalan bir yerde hiçbir hükumet ‘ya ben elektriğe bir artırım yapayım, doğal gazın fiyatlarını bir artırayım’ demez. ” halinde konuştu. Bunun değerli bir kısmını bütçeden finanse ettiklerinin altını çizen Muş, şöyle devam etti:
“Hem konutların kullandığı doğal gaz, endüstride konutlara nazaran daha düşük. Hala orada bir sübvansiyon kelam konusu ve bu artışlar artık bütçenin imkanlarını daha fazla el vermediğinden ötürü zaruretten ötürü yansıtmak zorunda kaldı. Türkiye’nin ortalama güç ithalatı 2019’dan geriye dönük 10 yıla bakın 2020’de pandemi çok sağlıklı olmaz ortalama 35-40 milyar dolardır. Geçen sene 51 milyar dolar, bu sene 100 milyar doların üzerine çıkıyor. Hasebiyle bizim klâsik ortalama fiyatımızın 3 katı güç faturasıyla karşı karşıyayız. Bunun herkes tarafından bilinmesini istiyoruz. Elektrik fiyatlarına baktığınızda döviz olarak da baktığınız vakit hala bizde kullanılan gücün fiyatı AB ile mukayese ettiğiniz vakit çok altında. İhracat yapıyorken kullandığımız güç maliyeti hala oradakilerin altında lakin kendi içimizdeki artış, ister istemez sanayicilerimizi zorlayacak ancak bunu da şu halde pahalandırmak gerekiyor. Bütçeden bütün imkanlar kullanılıyor, sübvansiyon azamî düzeyde yapılıyor. Bunun dışındaki yansıtılmak zorunda kalıyor. Bir de bu bütçe nereden oluşuyor onu da söyleyeyim. Bizim bir güç kaynağımız yok, onu bütçeye kaynak oluşturmuyoruz. Münasebetiyle toplanan vergilerden oluşuyor bu bütçe.”
“250 milyar dolarlık ihracat amacını yakalayacağımızı düşünüyoruz”
Türkiye’nin bu yılki ihracat maksadının 250 milyar dolar olduğunu, bütün gelişmelere karşın ısrarla bu maksadı koruduklarına dikkati çeken Muş, şunları kaydetti:
“Yani 250 milyar dolardan sapmış değiliz. Bunu yakalayacağımızı düşünüyoruz. Türkiye’de en değerli sorunların başında finansman, sermaye birikimi ve tasarruf oranlarındaki düşüklük geliyor. Hasebiyle tasarruf oranlarındaki düşüklük olduğu vakit sizin bunu sübvanse edebilmeniz için dışardan kaynak bulmanız gerekiyor. Şayet yeteri kadar tasarrufunuz yoksa finanse edecek kaynağa ulaşmanız gerekiyor. İhracata yönelik biz bir kısmını EXİMBANK üzerinden bir kısmını da öbür bankalar üzerinden aslında yapıyoruz. Burada finansman erişim noktasında bazen yaptığımız görüşmelerde farklı periyotlarda kimi şikayetler geliyor iş dünyasından, onlara müdahale ediliyor, çözülmeye çalışılıyor. EXİM’in kaynakları azamî düzeyde kullandırılmaya çalışılıyor sanayiciye. Doğal daha fazla kaynağa muhtaçlık var. Bir de bizim gördüğümüz ihracatçının yahut endüstricinin finansman erişiminde yaşadığı sorun, ipotek sorunu. Tarlayı, arsayı ipotek veriyor. İşletme sermayesi bulamayacak, onu veriyor.”
“(Araç satışında 6 bin km ve 6 ay şartı) Şayet burada muvazaalı süreçler yapılırsa bununla alakalı yaptırımı meclisten talep edeceğiz”
Bakan Muş, ikinci el araç satışına ait düzenlemeye dair noterlere yazı gönderildiğine aktararak, “Orada 6 bin biçimde kilometreleri görmek istiyoruz dedik. Resmi bir yazı yazıldı ve noterler bunu görmek zorundalar. Şayet burada muvazaalı süreçler yapılırsa bununla alakalı yaptırımı meclisten talep edeceğiz.” dedi.
Meclis açıldıktan sonra bununla ilgili yetki talebinde bulunacaklarını söz eden Muş, şöyle devam etti:
“Böylelikle kurala uyulmadığı takdirde cezai müeyyideyi de önemli halde arttıracağız. Biz bu süreçleri takip ediyoruz. Bu muvazaalı süreci tespit ettiğimiz vakit bu düzenleme geçtikten sonra bunu uygulayacağız. Biz bunu farklı bölümlerde de yaptık. Burada yetkili olacağız bu muvazaalı süreçleri takip ediyoruz. ‘Birilerinin üzerinden yaparlar’ deniliyor. Siz bir kural koydunuz, o kuralın gerisinden dolaşılıyorsa bu muvazaalı süreçtir hukukta. Hasebiyle bu gerçeği yansıtmayan bir süreçtir. Bunun yaptırımı ağır olur. Yalnızca galericiye kalmaz bu iş, bireylere de gideriz o vakit. Olağanda şu an bireylerin ticari işletme faaliyetlerinde bulunmayanlara bir kısıtlama yok. Yani siz hastanız, olur başınıza bir iş gelir aracınızı satmanız gerekebilir, onları dahil etmedik, çok insani bir şey bu. Ticari işletmelerde bunu yapanlara bu kısıtlama var. 15 Eylül’den itibaren bu kurala uyacak herkes. Bu işin içerisine giren hem bireyler hem ticari işletmeler getireceğimiz bu yaptırımla karşı karşıya kalacaklar. Münasebetiyle ne onlar üzülsün, ne biz üzülelim ne de kimsenin canı sıkılsın. Devlet bir kural koyduğunda herkesin ona uyması gerekir. Oradan elde edilecek çıkarın tamamını ceza olarak yazacağız. Yani orada ikinci el sıfır diye satılan araçların kar marjı var, belirlediğimiz o ölçüye kadar gideceğiz.”
Hal Yasası
Bakan Muş, Hal Maddesi’ne ait bir soru üzerine, bakan yardımcılığı düzeyindeki arkadaşlarının halleri dolaştığını, gece 3-4’lerde halleri gezdiğini, hallerin fiziki altyapısının birtakım vilayetlerde çok yeterli kimilerinde da çok makus olduğunu söyledi.
Sebze meyve ticaretindeki en büyük sorunun kayıt sorunu olduğunu, kayıt dışılığın çok yüksek olduğunu vurgulayan Bakan Muş, şöyle devam etti:
“Çiftçi üretiyor, bunu ne kadar üretiyor, nasıl üretiyor, bu nasıl fatura ediliyor, oradaki fatura kıymetleri gerçek mi? Kayıt dışılık çok fazla. Sisteme çok hakikat girilmiyor. Tahlili yanlışsız yapamıyorsunuz. Domates 1 lira gözüküyor fakat aslında 5 lira tahminen. Markette 10 lira. Sonra ‘1 lira nasıl 10 oluyor’ deniyor. Girilen datada sorun var. Girilen kayıtlar hem yanlış hem de çok yetersiz. Buranın kayıt altına alınması lazım. Bizim üretici örgütleri çok zayıf. Yunanistan’da yüzde 20 bu, birtakım Avrupa ülkelerinde yüzde 90’a kadar çiftçi örgütlenmeleri sisteme hakim. Bizde çok zayıf oldukları için kişisel daha çok hareket ediyorlar. O eserin hale taşınmasını sağlayan ortacılar giriyor devreye. İşin içerisine girdiğiniz vakit gerçeklikler farklı. Düzenlemeyi yaptığımız vakit domates fiyatı düşmüyor orada. Kayıt altına alabiliriz, sistemi daha güzel takip edebiliriz. Orada birileri oynuyorsa bu işte onu gideririz. Bilgilerde sorun var. Muhatap kitleniz çiftçi. Çiftçinin faturası yok, girişler çıkışlar, fiziki altyapı çok makus. Bunların tamamını yenilemeye kalkalım derseniz belediyelerin bunu yapma imkanı yok.”
“Marketler aracıları devreye sokmadan zerzevat meyveyi üreticiden alabilir”
Marketlerin aracıları hiç devreye sokmadan zerzevat meyveyi üreticiden, tarladan direkt alabileceğini lisana getiren Muş, “Şu soruyu sormak lazım. Şayet bu kadar yüksek bir kar marjı varsa ortada 5-10 kat sayılar dolaşıyor bazen. Bir yerde 3 lira başkasında 13 liraysa bir manav 3 liradan alır 13’e satmaz 7’ye satar, iki kat kar eder. Niçin yapmıyor bunu. Lanse edildiği üzere topluma aktarıldığı üzere işin gerçekliği o denli değil.” dedi.
Hallerin yenilenmesi için belediyelere uzun vadeli düşük maliyetli finansman verilmesi gerektiğine işaret eden Bakan Muş, fiziki altyapısı makûs yapının güzelleştirilmesi halinde kayıt altına alınmanın daha kolay olacağını söyledi.