Kahramanmaraş’ın Elbistan ve Pazarcık ilçelerinde 6 Şubat’ta meydana gelen iki büyük sarsıntı 11 kenti yerle bir etti.
En ağır yarayı hiç kuşku yok ki Hatay aldı.
Üstelik Hatay, sarsıntıdan iki hafta sonra, yaralarını yeni yeni sarmaya başlamışken geçen gün 6.4 ile bir daha sarsıldı.
Ölü sayısı 42 bini, yaralılar 108 bini geçti.
Hatay’da hastaneler ya yıkıldı ya hasar gördü.
İlk iki gün gereğince arama kurtarma yapılamadı ve binlerce kişi kurtarılabilecekken hayatını kaybetti.
Halen enkazlarda çalışmalar sürüyor. Kimi yurttaşlar yakınlarının kayıp olduğunu ihbar ediyor.
Çoğu yerde elektrik, su ve doğalgaz verilemiyor.
Seyyar tuvalete gereksinim var.
Salgın hastalık riskinden kelam ediliyor.
Bütün bu soruları halihazırda Hatay’da bulunan Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’ya sordum. Koca, Hatay’da arama kurtarma faaliyeti süren iki üç binanın kaldığını, 51 bin 200 yaralının zelzele bölgeleri dışına gönderildiğini, salgın hastalık riskinin olmadığını, Alo 184 sınırının zelzele mağdurlarının sıhhat hizmeti için seferber edileceğini ve yastan dolayı sakal kesmediğini söyledi.
Önceki günkü sarsıntıda İskenderun Devlet ve Mustafa Kemal Üniversitesi hastaneleri hasar gördü. Şu an Hatay’da hiçbir hastane kullanılamıyor mu?
Tam o denli değil. Şöyle: İskenderun Devlet Hastanesi’nin hasar tespiti yapıldı. Kullanılabilir raporu çıktı. Üçüncü-dördüncü sarsıntı yaşanmış olması çalışanlar ve hastalar açısından panik havası oluşturuyor. O nedenle hasar tespiti yapılıncaya kadar hastaların inançlı bir ortama naklini planladık. İskenderun’daki hastalarımızı izolatörlerin yapıldığı Dörtyol Devlet Hastanesi’ne aldık.
Üniversitede ise acil ve ana binayı kullanıyorduk. Hafif hasarlı binaydı. Hastaları Dörtyol ve Adana’ya naklettik. Oranın da kullanılabilir raporu çıktı. Birkaç gün içinde servisleri kullanır hale getireceğiz. İkisinde de sahra hastanemiz olduğu için acil hastalara birinci müdahaleler yapılmaya devam edildi.
Burada bir sorun yok mu? Yeni hastaneler kullanılamaz hale geldi, eskiler yıkıldı.
Yenilerden yıkılan yok. Hafif hasarlı, yeniler. Hafifçe kastımız ne; taşıyıcı sistemde sorun yok lakin duvarda çatlaklar var. Bunlar olabilir. Kıymetli olan, ana taşıyıcıda sorun olmaması.
Eskiler?
Devlet Hastanesi 40 yıllık bina. Yeni yönetmelikle yapılmayan binalar. Kamunun da özelin de vatandaşın da bu tip binaları hayli fazla. Mesela Ankara’da Sami Ulus ve Dışkapı hastaneleri var. Onların yerine 600’er yataklı hastane planlıyoruz. Eski binalar olduğu için yıkıp yapmak gerekiyor. Bunu genelleştirmek lazım.
Yaralıların ne kadarı hangi vilayetlere dağıldı?
İl dışına naklettiğimiz hasta sayısı ne kadar, biliyor musunuz? 51 bin 200’ü geçti. Bu türlü bir operasyon olamaz. Hatay’dan Adana’ya karayoluyla, İskenderun’dan da yüklü Mersin’e… İskenderun’a naklettiğimiz hasta sayısı 7 bini, Adana’ya 6 bini buldu. Yüklü Adana, Mersin, Ankara ve İstanbul biçiminde. Havadan 2 bin, karayoluyla 48 bin 800’e yakın. Deniz yoluyla İskenderun’dan Mersin’e 327 hasta nakledildi.
Hala enkazdan sağ çıkma ya da ceset olma ihtimali var mı?
Şu an ceset olmadığından emin olunca arama kurtarma faaliyetleri sonlandırılıyor. Arama kurtarmanın devam ettiği Hatay’da iki-üç bina üzere kaldı. Birkaç gün içinde bitmiş olur.
Kayıplardan kelam ediliyor. ‘Ya enkazda bulunmadı ya çıkarıldı fakat nereye götürüldüğü muhakkak değil‘ deniyor.
Hatay’da cesetleri ikinci günden itibaren mezarlığa götürdük. Orada savcılık ve İsimli Tıp uzmanları soğutucu tırlar bulundurarak, cesetleri üç güne kadar bekleterek, gelen birisi olmazsa, fotoğrafları dahil olmak üzere arşivlendi, numara verilerek defnedildi. Kimlik tespiti yapılamayan var. 500 küsur… DNA örnekleri alınıyor. Bu biraz vakit alıyor. Nereye nasıl defnedildiği biliniyor. Hangi noktadan ceset geldi, o bilgiyi de işlemeye çalıştık.
Bazı yurttaşlar ise “Ceset torbası bulamadık, cenazemizi battaniyeye sardık ve kendimiz gömdük” diyor.
İlk gün için söylüyorum, kimi köyüne götürmek zorunda kaldı. Hangi imkanı bulabildiyse o denli götüren olmuştur. Burada 250’ye yakın cenaze arabası vazife aldı. Hem dolaşıldı hem de enkaz çalışması yapılan yerlere konmaya çalışıldı. Önemli bir problem yoktu ceset torbası açısından. Hatta kefenlenme noktasında ceset torbasını beyaz yapın dedik.
UMKE’de birinci iki gün tertip bozukluğu olduğu tabir ediliyor.
İlk gelen UMKE takımı oldu, biliyorsunuz. Birçok vilayetten gelmiş oldular. Hatay’daki en büyük sorun, hastanelerin kullanılamamasıydı. UMKE, enkaz varsa orada bulunur. Bu sefer hastalara hastane bahçesinde hizmet ettiler. Bunun getirdiği bir tertip bozukluğu olduysa bir şey diyemem.
Salgın hastalık riski var mı?
Şu an yok. Salgın olursa Hatay’da olabilir. Hatay’da havalar bir-bir buçuk ay sonra ısınacak. Önlemleri ağırlaştırıyoruz. Ne yapmak gerekiyor? Bir, sağlam suyun sağlanması. İki, emniyetli besinin sağlanması. Üç, hijyenik WC’lerin sağlanması. Çöp dahil olmak üzere ilaçlamanın yaygın yapılması.
Şimdi çeşmeler oluşturuluyor 200 noktada. İçilmesi manasında değil, paklık manasında. Duş kabinleri oluşturuluyor. Çöp yaygın toplanıyor. İlaçlama yaygın yapılıyor. Kireçleme dahil… Bu önlemleri ne kadar yoğunlaştırabilirsek salgını o kadar önlemiş oluruz. Çeşme ve ana kaynakta yaygın klorlama ve mikrobiyolojik tahlil yapılıyor. Bir sorun yok.
Seyyar tuvalet gereksinimi had safhada.
Her geçen gün sayı arttırılıyor. Hatay’da beşerler çadırlı toplu alana gelmeyi tercih etmiyor. Bulunduğu noktada çadırını istiyor. Tekil çadırlar çok olursa hijyeni sağlamak kolay olmuyor.
Temiz ve sıcak suya erişimde sıkıntılar olduğu söyleniyor.
Doğru. Şebeke suyunun bu safhada sırf temizlikte kullanılmasını söylüyoruz.
İlaç ve doktora erişim bakımından sorun var mı?
Çadır ve konteynır kentlerde sıhhat hizmeti veriyoruz. Artı, üç-dört kat nüfus köylere kaydı. Oralarda 100 araçla her gün tarıyoruz köyleri. Tararken ilaç, hijyen seti, dezenfektan, hasta ve çocuk bezi dağıtıyoruz. Ayrıyeten 75 yaş üstü vatandaşı, konutta bakım alan yaşlıları ve kronik hastaların bir kısmını bulunduğu yere giderek, taramadan geçiriyoruz.
Covid’te Alo 184 çizgimiz vardı. İnsanların ilaç ve sıhhat sorunu varsa, o çizgisi arayabilmesini sağlamak üzere, altyapısı bitti, bugün yarın devreye sokacağız.
Alo Zelzele Çizgisi mı olacak?
Deprem Sıhhat Çizgisi üzere bir isim olabilir.
Yurttaşlar arayacaklar…
Arayacaklar. “Şu noktadayım, şu ilacıma erişemedim” diyecek. Kim sıhhat hizmeti veriyorsa o arkadaşların ya da seyyar aracın muayene etmesini ve ilaç vermesini sağlamak istiyoruz.
En zorlandığınız vilayet hangisi oldu?
Hatay! Sarsıntının tesirinin en fazla görüldüğü vilayet, Hatay. Hatay öteki vilayetler kadar diyebiliriz. Antakya, Defne ve Kırıkhan’da 700 bin nüfustan bahsediyoruz. Binaların yüzde 63 – 64’ü ya çökük yahut ağır hasarlı. Girilebilecek bina yok. Binaların üçte ikisinin kullanılmaz olması nedeniyle öteki vilayetlere nazaran iki üç kat fazla. Ancak operasyon ve müdahale zorluğu manasında tahminen 10, tahminen 15 kat daha fazla.
Sakallarınızı niçin kesmediniz?
(Bir mühlet susuyor) Nasıl söz edeyim, bilemiyorum. Doğrusu, hissiyatım şu: 10 binlerce canımızı kaybetmişiz. Şu an, yıkılmış bir hastanemizin ve altında kalan sıhhat çalışanlarımızın olduğu, 400’ü geçen tabip ve sıhhat çalışanımızın hayatını kaybettiği bir felaketten bahsediyoruz. Arama kurtarma çalışmaları devam ediyor. Defin süreci bitmiş değil. Yasımız devam ediyor. Anadolu’da cenaze sahibi definden sonra sakalını keser. Benim, doğrusu arama kurtarma faaliyetleri bitmeden kesmek içimden gelmiyor, kesemedim.
Diğer bakanlarla kelam birliği yapmadınız değil mi? Onlar da kesmedi.
Hiçbir biçimde ortamızda konuşmadık. İki dakikada kesersiniz. Vakit bulunabilirdi. Ben kesemedim arama kurtarma süreçleri bitmeden.
Bekleyeceksiniz, o denli anlıyorum.
Biter inşallah. Bitmek üzere. Definler de yakında biter.
Vade öngörüyor musunuz?
Birkaç gün sonra.