Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Zonguldak’ın Çaycuma ilçesine bağlı Filyos beldesinde devam eden Doğalgaz Sürece tesisinde basın mensuplarını ağırladı. Burada 2022 yılında bakanlığın yaptığı çalışmalar ile 2023 maksatlarını gazetecilerle paylaşan Bakan Dönmez, Akkuyu Nükleer güç santralinde birinci ünitesinin 2023 yılının sonunda devreye alınacağını, gelecek 10 ila 20 yıl içinde ise Nükleer güç santrallerinin ise ülkenin çeşitli yerlerinde görüleceğini açıkladı.
“DOĞALGAZ FİYATLARI PANDEMİ ÖNCESİNİN ÇOK ÜZERİNDE”
Bakan Dönmez, elektrikte şurası güçlerini 100 bin MW üzerine çıkardıklarını anlatarak, “ Şuan Kasım ayı sonu prestiji ile 103 bin MW’a şurası gücümüz var. Yenilenebilir güç açısından Avrupa da 5. sıradayız. Bu yıl işletmeye alınan elektrik üretim tesislerinin yüzde 94’ü yenilenebilir güç kaynaklarından oluştu. Tekrar 2002 ile kıyasladığımızda elektrik üretim tesis sayısıyla bu yılki elektrik üretim tesis sayısına baktığımızda o tarihlerde yalnızca 298 santral varken bu gün Eylül sonu itibariyle 37 kat artarak 11 bin 142 elektrik üretim tesisi var, lisanslı ve lisanssız olmak üzere. Bunların hepsini tabi bir merkezden denetim etmek zorundasınız. O günkü yapıda çabucak hemen tüm üretim, şebeke kamu eliyle yönetilirken bugün artık elektrik üretim tesislerinin yüzde 80’inden fazlası özel kesimimize ilişkin. Elektrik dağıtım şirketleri özeleşti. Kamunun elinde yalnızca yüksek tansiyon çizgilerini işleten TEİAŞ kaldı. Yenilenebilir gücün toplam şurası güç içerisindeki hissesi yüzde 53 olarak gerçekleşti. Yüz lambanın 44’ü artık yenilenebilir kaynaklardan gelen güçle çalışıyor. 11 Aralık günü ülkede üretilen tüketilen elektriğin günlük bazlı yüzde 27.6’lık kısmını rüzgar santralleri karşılamış oldu. Vakit zaman rüzgarın hissesi kömür üzere öteki santrallerin hissesinden daha fazla gerçekleşebiliyor. Bilhassa son birkaç yıldır evvel pandemiden sonraki süratli toparlanma, ardından Rusya-Ukrayna ortasındaki savaştan ötürü global piyasalarda güç emtialarının fiyatlarında olağandışı artışlar yaşandı. Pandemi periyodunda doğalgaz’ın bin metreküpü 100 düzeyindeyken pandemiden sonra bu sayı 700-800, bin dolarlara çıkmıştı. Savaştan evvel 2022 Ocak ayında bu sayı 700-800 dolar bandında seyrediyordu. Savaşla birlikte bin doların üzerine süratlice çıktı. 2 bin 500 doları gördü. Hatta ağustos ayında 3 bin 300 dolara ulaşan fiyatları gördük. Bu şu demek; o tarih itibariyle bir metreküp doğalgazın fiyatı 3.3 dolar. Yaklaşık 60 liradan bahsediyoruz. Toptan fiyatından bahsediyoruz. Ondan sonra bir ölçü gevşeme oldu. Şunda da milletlerarası piyasalarda doğalgazın fiyatı bin 400-bin 500 dolar bandında seyrediyor. Hala pandemi öncesi devirlere gelmiş değil. Pandemiden evvelki fiyatlar 10 yıl geriye gittiğimizde bin metreküp doğalgazın fiyatı 250 ila 350 dolar bandında değişiyordu. Hala önemli bir yükseliş var. Buna karşın hükümetimizin aldığı kararlarla hane halkı başta olmak üzere çiftçi, STK’lar, cem meskenleri, vakıflar eklendi. Elektrik tarafında bilhassa düşük kademede dayanak meblağımız yüzde 50’ler mertebesinde, doğalgazda ise yüzde 75’ler mertebesinde devam ediyor. Yeniden hükumetimiz bir grup regülasyonlarda değişikliğe giderek örneğin vergi düzenlemelerinde mesken kümesinde KDV oranını yüzde 8’e çektik. Ziraî sulamada da bu uygulamaya gidilmiş oldu. Yılbaşına girerken TRT hissesi, güç fonunu sıfırlamış olduk. Hala ödeme zahmeti çeken hanelerimize de 3-4 yıldır uyguladığımız sistem var. Elektrik tüketim dayanağı uyguluyoruz. 2,4 milyon haneye ulaştı. Bu yıl yeni bir uygulamaya daha geçtik. Daha evvel hükumetimiz kimi ailelere ısınma yardımı çerçevesinde kömür dağıtımı yapıyordu. Lakin biz doğalgazı o kadar yaygınlaştırdık ki vatandaşlardan da bize talep gelmeye başladı. Kömür yardımını doğalgaz yardımı olarak yararlanabilir miyiz diye? Orada da 331 bin hane yararlanır vaziyette. 3-4 milyon haneye kadar çıkabilecek imkan da kelam konusu” diye konuştu.
“DOĞALGAZDA İHTİLAL YAŞANDI”
Doğalgaz konusunda 20 yılda ihtilal yaşandığını da anlatan Bakan Fatih Dönmez, “ 20 yıl evvel yalnızca 5 vilayet 57 ilçe doğalgaz konforundan yararlanırken bugün bu sayı 81 vilayetimizde 703 yerleşim ünitesine çıktı. Son 20 yılda doğalgaz imkanı sunulan vatandaşımızın sayısı 69 milyona çıkmış oldu. Cumhurbaşkanımızın Batıda ne varsa Doğu’da o olacak vizyonu çerçevesinde 81 vilayetimizin tamamına doğalgazı kavuşturmuş olduk. Geçtiğimiz Cuma günü doğalgazda son derece kıymetli olan ve arz güvenliğimiz açısından da değerli bir tesisin açılışını yaptık. Denizlerdeki Avrupa’nın en büyük yeraltı doğalgaz deposunu hizmete açtık. Depolama kapasitesi 4,6 milyar metreküp. Tuz gölünde 3-4 yıl evvel devreye aldığımız depo 1.2 milyar metreküp. Toplamda 6 milyar metreküpe sahip depolama kapasitemiz oldu. Her iki tesisimizi kışa girmeden eylül itibariyle tam doldurduk. Hala kullanmış değiliz. Muhtaçlık epey kullanmayı planlıyoruz. Tekrar tuz gölünde genişleme kapasitesi devam ediyor. İki yıl içerisinde genişleme kapasitemiz 5.4 milyar metreküpe ulaştıracağız. Böylelikle 10 milyar metreküplük bir depolama hacmine ulaşacağız” dedi.
“TPAO PETROL ÜRETİM KAPASİTESİNİ YÜZDE 50’DEN FAZLA ARTIRDI”
Son 5 yılda TPAO petrol üretim kapasitesini neredeyse yüzde 50’den fazla artırdığını da kaydeden Bakan Dönmez, “ Günlük 40 bin varil olan kapasitemizi 65 bine çıkardık. 15 bin özel bölüm üretimi var ve buda 80 bin varil üretiminden bahsediyoruz. Petrolde gayemiz günlük 100 bin varile çıkmak. Doğalgazda farklı bir sayfa çok daha büyük bir ölçüde üretimi yapmış olacağız. Bu haliyle bu yıl itibariyle Türkiye’nin kullanmış olduğu petrolün yüzde 10’nu yerli kaynaklardan üretebilir hale geldik. Önümüzdeki yıl bu ölçü arttıkça yüzde 10’un üzerinde yerlilik oranını yakalamış olacağız” sözünde bulundu.
“CUMHURİYETİN 100. YILINDA GAZI SİSTEME VERMEYİ PLANLIYORUZ”
Sondaj filolarını her yıl artırdıklarını da belirten Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez “Üç gemimiz vardı. Dördüncüsü Abdülhamid han sondaj gemimiz filomuza katıldı. Akdeniz’de de şu anda Taşucu-1 kuyusunda sondajlarına devam ediyor. 2020 yılında birinci keşif açıklaması yaptıktan sonra hızla projenin ve sahanın geliştirmesiyle ilgili adımları atmaya başlamıştık. Üzerinden iki yıl üzere bir mühlet geçti. Şu anda karadaki sürece tesisimizin ilerleme oranı yüzde 80-85 mertebesinde. Deniz de boru çizgisi serim işleri tamamlandı. Birinci fazda 10 kuyu hedeflemiştik. 9’nun süreci bitti. Onuncunun da tahminen önümüzdeki hafta tamamlanmış olacak. Kuyu açmak yetmiyor. Kuyu içinde testler var. Devreye alınması gereken ögeler var. Kuyu üstü tamamlama süreçlerimiz var. O kuyuları bizim aşikâr toplama merkezinde kuyulardan çıkan gazı toplamamız gerekiyor. Dağıtım merkezinden de çıkan gazı karaya sevk etmemiz gerekecek. Bütün bunlar suyun 2 bin 200 metre altında gerçekleşiyor. Su altı robotlarıyla gerçekleşiyor. Son periyotta yaygınlaşan kapalı ameliyat dedikleri cerrahi müdahaleden farksız. 2 bin 200 metre üstten operatörlerimiz vanayı, ekipmanları, boruların montajlarını yapıyorlar. Şu an projemizde 8 bin kişi çalışıyor. Gece dâhil 24 saat temeliyle çalışmalarımız devam ediyor. Deniz tarafında 51 gemiyle operasyon devam ediyor. Üç sondaj gemimize eşlik ediyorlar. Yalnızca sondaj süreçleri yok. Başka süreçleri de bu gemilerle birlikte yapıyoruz. Bu haliyle baktığımızda keşiften üretime dünyanın en süratli devreye, deniz saha geliştirme projesi olacak. Bunda da iddialıyız. Bir aksaklık çıkmadığı takdirde Mart ayında önümüzdeki yıl cumhuriyetimizin 100. yılında bu gazı sisteme vermeyi planlıyoruz. Birinci etapta da 10 milyon metreküplük yıllık 3,5 milyar metreküplük doğalgaz üretimine denk geliyor. 2026-2027’ye kadar da azamî üretim düzeyine çıkartacağız. Ülkemizin gereksiniminin yüzde 25 yüzde 30’luk kısmını buradan karşılayacağız. Hanelerdeki gazın tamamı Karadeniz’den çıkan gazdan karşılanacak.” dedi.
“BELKİ YENİ KEŞİFLERDE O BÖLGEDEN GELEBİLİR”
Doğalgaz keşiflerinin yanı sıra karada da önemli manada arama üretim faaliyetlerini artırdıklarını da anlatan Bakan Dönmez, şunları söyledi:
“ Bu yıl içerisinde Adana’da daha evvel ilan ettiğimiz 8 milyon varillik petrol keşfimiz var. Orada şu anda üretim devam ediyor. Günlük bin, bin 200 varil civarında. Geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanımızın açıkladığı Gabar bölgesinde şehit Esma Çelik kuyularından günlük 5 bin 350 varillik üretim yakaladık. Bu alanda yakaladığımız bu keşif 2022 yılında birinci on keşiften birisi oldu. Sanırım 7. sırada yer aldı. O alanda tekrar sismik çalışmalarımıza devam ediyoruz. Arkadaşlar da ümitliler. Tahminen yeni keşiflerde o bölgeden gelebilir. O alandaki kuyu başı üretimlerimiz bin varilin üzerinde. Türkiye’de kuyu başı üretimlerimiz ortalama 60 varil civarında. Bir Körfez ülkelerindeki üzere yüksek ölçülerde değil. Buradaki kuyularda kuyu başı üretimin bin varilin üzerinde seyrediyor olması bizim için son derece sevindirici maliyetlerimizi de önemli manada düşürmüş oluyor. Oradaki petrolün kalitesi de 36 API hayli kaliteli. Birinci keşiflerimiz Batman bölgesi. Orada 300 kuyuda günlük 6 bin – 6 bin 500 varil üretim yaparken, burada 5 kuyudan 5 bin 250 varil üretim yapıyoruz. Ortadaki kuyu başı üretim ve sahanın verimliliğini göstermesi açısından bu sayılar son derece değerli. Batman’daki petrol, petrolcülerin tabiriyle daha ağır. Gravitesi de öbürüne nazaran neredeyse yarı yarıya daha düşük.”
“İLK ÜNİTEYİ İŞLETMEYE ALMAK HEDEFİNDEYİZ”
Türkiye olarak bir öteki değerli mega projelerinden birinin de Akkuyu nükleer güç santrali olduğunun altını çizen Bakan Dönmez, “ Artık orada dördüncü ünitenin temelini bu yıl içerisinde atmıştık. 20 binin üzerinde alanda çalışma var. 2023 yılı sonuna hakikat inşallah birinci üniteyi işletmeye almak gayesindeyiz. Bunun yanı sıra ülkenin 2053 net sıfır emisyon amacı doğrultusunda artan güç gereksinimini yalnızca yenilenebilir güç kaynaklarından karşılama imkanı olmadığı için nükleer santrallere daha fazla yatırım yapmamız gerekecek. Hakikaten Avrupa Birliği kurulu nükleer santrallere yeşil etiketi verme kararı aldı. Biz de önümüzdeki 10’lu 20’li yıllarda nükleer güç santrallerini ülkemizin çeşitli yerlerinde görmeye başlayacağız.” dedi.
Bakan Dönmez, bilhassa madenciliğin ağır olarak faaliyet gösterdiği yerlerde orta teknik eleman, teknisyen muhtaçlığını karşılamak için Ulusal Eğitim Bakanlığıyla yaptıkları protokol ve işbirliği çerçevesinde ülkenin çeşitli yerlerinde madencilik lisesi açtıklarını da söyledi.
Dönmez, “Tematik olarak ismi madencilik lisesi. Birtakım kentlerde de olağan mesleksel eğitim okullarında, meslek liselerinde madencilik kısmı açmak suretiyle de bu gereksinimi gidermeye çalışıyoruz. Bu yıl içerisinde dünyanın en büyük ikinci ender toprak elementi rezervi keşfini açıklamıştık. Eskişehir’de açıklamıştık. Pilot üretim tesisleri devreye girmek üzere. Akabinde da endüstriyel ölçekte üretimi yapacak çalışmaları da başlatacağız. Bu yıl Türkiye’nin birinci Ferrobor üretim tesisinin temelini attık. Endüstrinin muhtaçlık duyduğu hassas gereçlerden birisi. Bunun artık üretimini kendi tesislerimizde yapıyor olacağız. Bor satışlarında dünyada pazar hissesine baktığımızda liderliği bizde. İhracatta rekor geliyor gelmek üzere. Son datalara nazaran 1,25 milyar dolarlık ihracatı gerçekleştirdik. Lakin daha evvel de tabir ettiğimiz üzere ana maksadımız ana ham husus yerine katma kıymetli eserleri dünyaya satmak. Güç verimliliği bilhassa son yıllarda sıkça üzerinde konuşulan mevzuların başında geliyor. Ülkemizde de Güç verimliliğini teşvik etmek için çeşitli hareket planları hazırladık. Endüstriden işyerlerine, hane halkına, ziraî faaliyetlere varıncaya kadar birçok alanda enerjiyi daha verimli kullanma imkanı kelam konusu. Yaptığımız çalışmaların da sonuçlarını almaya başladık. 2017-2021 yılları ortasında yaklaşık 6,5 milyon liralık bu alanda yatırım yapıldı. Buradan da 4,5 milyon ton muadili tasarrufu sağlanmış oldu. Petrol güç tasarrufu sağlanmış oldu. Güç verimliliğini yapmamış olsaydık 5,4 milyar metreküp gaz daha fazla ithal edecektik. Bu alan tasarruf etmek suretiyle bize şöyle bir imkan da sağlamış oldu. Sera gazı salınımı da azaltmış olduk. Yaklaşık 43 milyon tonluk. Güç alanında Ar-Ge çalışmalarını, yenileştirme yenilik çalışmalarına devam ediyoruz. Avrupa’nın ve Ortadoğu’nun birinci ve tek entegre güneş paneli Ankara’da çalışıyor. Üretilen paneller Karapınar’daki Konya alanında oradaki alanda tatbik ediliyor. Şurası güç bin mgw yaklaştı. 2023 yılın birinci çeyreğinde açılışını yapacağız. O güneş tesisi güneş elektrik santrali Avrupa’nın en büyüğü olacak. Dünya’nın da beşinci büyük santrali olacak” diye konuştu.
Bakanlığın 2023 yılı maksatlarını de açıklayan Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, konuşmasını şu sözlerle sürdürdü:
“Birincisi nükleer güç santralinin birinci yakıtını getirmeyi ve birinci ünitenin elektrik üretimine başlamasını hedefliyoruz. Önümüzdeki yılın birinci ayında bor karbür fabrikamızın hizmete açacağız. Ferrobor üretim tesisini hizmete açacağız. Lityum projemiz devam ediyor. Pilot tesisimizden bahsetmiştim. Önümüzdeki yıl o tesisin temellerini atacağız. Tuz gölündeki doğalgaz depolama genişleme çalışmaları devam edecek. İki yıl içerisinde orayı da tam kapasite devreye almayı hedefliyoruz. Üçüncü FSRU-LNG terminalimizi alacağız. FSRU-LNG gemimizin gelmesini bekliyoruz terminalimizi işletmeye alacağız. PETROL ve doğalgaz arama gayeli sondaj sayısını artırıyoruz. Bu sene 150-160 ortasında bir sondajımız olacak. Önümüzdeki yıl 200’ün üzerinde TPAO sondaj faaliyetine girişecek. Bunun yarısından fazlası arama maksatlı olacak. Zira bulmak için aramak gerekiyor. Bulanlar da arayanlar. Böylelikle 100 bin varil petrol maksadına ulaşacağız. Karadeniz gazının birinci fazını da önümüzdeki yıl hizmete almaya hedefliyoruz. Vizyon projelerinden birisi Türkiye’nin güçte ticaret merkezi haline dönmesi. Fiziki altyapımızı bu işe uyumlu hale getiriyoruz. Önemli güçlü yanlarımız var. Avantajlarımız var. Bu fırsatı düzgün kıymetlendirmek istiyoruz. Uzunca bir müddettir üzerinde konuştuğumuz bahisti. Türkiye hem kendi arz güvenliğini sağlarken, çok kritik memleketler arası projelerede paydaşlık yaptı. Türk Akım-TANAP üzere. TANAP’ın kapasitesini artırılması istikametinde ortaklar ortasında görüş birliği kelam konusu. İnşallah iki katına çıkacak. TANAP’ın taşıma kapasitesi 16 milyar metreküpten 32 milyar metreküpe çıkmış olacak. Bu ve başka projelerle birlikte Türkiye yalnızca kendi güç gereksinimini değil. başta güneydoğu, Avrupa ülkeleri olmak üzere Avrupa’ya bu hususta güç eserlerinin taşınması, iletilmesi konusunda dayanak olmaya devam edecek. Uzunca bir mühlet işlettiğimiz ticaret platformumuz var, EPİAŞ üzerinde. Hem elektrik tarafında hem doğalgaz tarafında. Buradaki bilgimizi ve deneyimlerimizi milletlerarası gaz ticaret merkezinde kullanabileceğimizi kıymetlendiriyoruz. Bu bahiste ticaret yaptığımız kaynak ülkeler başta olmak üzere bizim üzerimizden doğalgaz ithal eden ülkelerle de istişare maksatlı görüşmelerimizi yapıyoruz. Kısa bir mühlet içerisinde yol haritamızı kamuoyu ile paylaşmış olacağız. Böylelikle bölgesinde ve dünyada referans gaz fiyatının belirlendiği gaz ticaret merkezine sahip olacağız. Önümüzdeki yıl amaçları ortasında İstanbul’da memleketler arası gaz konferansı düzenlemek planımız var. Şubat ayı üzere bize doğalgaz tedarik eden ülkelerle bizim sistemlerimizi, projelerimizi altyapımızı kullanarak doğalgaz ithal eden ülkeleri İstanbul’da birebir masa etrafında bir ortaya getirmeyi amaçlıyoruz.”