Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, TRT Haber özel yayınında soruları yanıtladı.
İşte Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim’in açıklamalarından öne çıkanlar:
COVID-19 SALGINI
Gerçekten dünya tarihinde bu türlü bir kritik devir bulmak birkaç kezden bahsediliyor lakin bunlar elimizdeki bilgilerle ölçülebilir nitelikte değil. Yani pandemiden bahsediyorum. Büyük bir salgın. Beşerler ulaştırma araçları, bağlantı araçları, sıhhat sistemleri vs. bütün bunları dikkate aldığımızda dünyada bu türlü bir salgın görülmemiştir. Dehşet sineması üzere. Salgından evvel bize bu türlü bir şey yaşanacağını söyleselerdi inanmazdık. Salgın, bütün dünyayı etkiledi. Salgın öncesi ’20-25 yıl sonra ortaya çıkabilir’ diye varsayım ettiğimiz gelişmelerin hepsi salgın sürecinde devreye sokuldu. Uzaktan çalışma deniyordu, hatta salgın öncesi katıldığı toplantıda bu husus tartışılmıştı. Lakin salgın bütün bunları uygulamaya soktu. ‘Robotlar çağı başlanır’ deniyordu oldu. Uzaktan eğitim başladı. Daha bir çok şey sayılabilir. Bir kez salgın bunları erken devreye soktu.
“DÜNYANIN NERESİNDE OLURSA OLSUN YURTTAŞLARIMIZA ELİMİZİ UZATTIK”
Diğer bir sorun global sistem, ‘küresel sıkıntılar ortaya çıktığı vakit bunlara global karşılık verilsin’ üzere bir telaffuz vardı. Her ülke kendi imkanlarıyla buna yanıt verdi. Ulusal devletler devri olağanüstü bir rol oynadı. Dikkat ederseniz dünyanın her tarafında hastane önünde ölen beşerler, sokakta kalmış beşerler oldu. Lakin Türk devletinde durum diğerdi. Dünyanın öteki yerlerindeki Türkler, düzgün sıhhat şartları alamadığı için Türkiye’ye geldiler. Bu yalnızca Türkiye’nin dünyanın neresinde olursa olsun oraya elini uzatıp, o insanların eline tutmasını gösteriyor lakin öbür yandan da ulusal devletler çağının ne kadar değerli olduğunu gösteriyor. Bir kere bizim toplumumuzda Türkiye’nin gücünün, devletin sıcak elinin dünyanın neresinde olursa olsun, yurttaşlarına uzanmasının somut tesirini gösterdi. Devlete karşı inanç oluşturdu, bu çok kıymetlidir. Bu salgın sürecinden sonra dünyada ortaya çıkan fevkalâde bir ekonomik dalgalanma oldu. Yapmak istediklerimiz yaptığımız hususların hepsi bu rol etapta gerçekleştirildi. Dünyadaki iktisadın büyük bir çalkantıya girdiği alanlar var. Bunlardan bir tanesi hammadde kaynaklarının üretim merkezlerine gitmesiyle oluşan problemler.
Bütün bunlarda problemlerin ağır olarak yaşanması, enflasyonla hiç karşılaşmamış dünyanın gelişmiş ülkelerinde sorun yaratmaya başlattı. Bütün bu devirde yaşanan olaylar, çok önemli bir ekonomik dar boğaza girildiğini gösteriyor. Bunun Türkiye yansımaları da var. Türkiye bu süreçte 2 temel olayla karşı karşıya kaldı. Birincisi güç fiyatlarının artması, oburu ise dövizin fiyatlarında artış. Türkiye kalkınmak için sermayeye gereksinimi var, üretim için mala muhtaçlığı var lakin her şeyden evvel dışarıdan aldığı güce gereksinimi var. Türkiye’nin dışarıdan aldığı güç ölçüsü 40 milyar dolar civarıydı. Bu periyotta 50 milyar dolar daha maliyet arttı. Biz de bakanlık olarak bu olumsuz ortamın çalışma hayatına yansımaması için çalışmak zorundayız. Elbette enflasyon ücretlilerin hayatını tahrip etmektedir. Bütün bunların karşısında biz işçileri, çalışanları korumak zorundayız.
Reform diye hitap ettiğiniz değişimlere bugün daha çok muhtaçlık var. Yalnızca %50 oranında bir artırım yapılması değil. 3-4 aydan sonra tesirini azalttı ancak. Esaslı ihtilal diyeceğimiz şey taban ücretliden, tüm çalışanlardan damga vergilerinin hepsinin devre dışı bırakılmasıdır. Kamu çalışanlarının emeklilikleri ek gösterge ile belirleniyor. Emeğini vermiş, artık kendi özel hayatına dönmüş demektir. Onlarla ilgili esaslı bir düzenleme yaptık. 6 milyon insanın emeklilik periyodunda rahat etmelerini sağlayacak düzenleme yaptık.
EYT DÜZENLEMESİ NE VAKİT ÇIKACAK?
1999’da Türkiye’de bir ıslahat denilen bir uygulama yapılmış. O tarihten evvel işe başlayanlarla, o tarihten sonra başlayanlar ortasında kademeli bir düzenleme yapılmış. Bizim emeklilik sistemimizde 3 kriter var. Prim gün sayısı, yıl sayıları ve bir de yaş buna eklenmiş. Daha evvel yaş koşulu olmayan 32 yaşında emekli olanlar münasebet gösterilerek bu uygulama yapılmış. Prim gün sayısının artması, prim günleri çok kıymetli. Yaş da çok kıymetli. 38-40 yaşındaki adamı emekli ettiğiniz vakit hayat müddetini 80 olarak düşünürseniz onların emekliliğini finanse edecek bir ortam olması lazım. Biz burada 1999 öncesi işe girmiş olanların emeklilikte karşılaştıkları yaş sorunu üzerine tahlil hazırlıkları içindeyiz. Bize daha çok uzman diye çıkanlar bir hesap yapıp, şöyle olacak diyen arkadaşların sayıları hakikat değil. Ellerinde bilgiler yok. Bizde tüm çalışanların dataları elimizde. Bizim emeklilik sistemimizdeki istikrar bozulmuş. Bunu etkileyen faktörlerden biri de nüfustaki yaşlanma. Biz burada EYT’lilerin sorunun tahliline yönelik bir çalışma içindeyiz. Tek tip bir düzenleme olacak. Bütün çalışanların gerçek bilgileri elimizde. Biz bu çalışmayı aralıkta Meclis’e sunacağımızı duyurduk. Sigorta girişi yapılmamış çıraklık ve stajyerlik durumu bu kapsama dahil değil. Türkiye’nin enflasyonu aşması lazım. Nasıl çözecek? Türkiye iktisatta büyüyerek, bu sorunu çözecek. Avrupa küçülmeye gidiyor. Bakın milletlerarası kurumlar bu yaklaşımın yanlış olduğunu düşünüyor.
“İSTİHDAM ORANINI 30 MİLYON EŞİĞİNE GETİRDİK”
Türkiye’nin enflasyonu aşması lazım. Nasıl çözecek? Türkiye iktisatta büyüyerek bu sorunu çözecek. Avrupa küçülmeye gidiyor. Bakın memleketler arası kurumlar bu yaklaşımın yanlış olduğunu düşünüyor. Türkiye’nin yapmak istediği şey pek açık. Büyüyerek bunları aşmak. Onların da kaideleri var. Türkiye’nin ihracatının daha süratli bir formda artması lazım. Türkiye’nin istihdam yaratması lazım. Biz 10’ncu aya geldik, Türkiye 1 milyon istihdam üretti bu sene. İki çeyrekte %7,5 ve %6 büyüme yaparak gerçekleştirdi.Tarihimizin birinci kere istihdam oranını 30 milyon eşiğine getirdik. ‘Hadi istihdam yaratalım’ demekle olmaz bu. Biz de bakanlık olarak çeşitli projelerimizle dayanak veriyoruz. Gaziantep’te İstanbul’da çeşitli kentlerde bir dizi istihdam projeyi var. Buralarda Türkiye’nin, Dünya Bankasıve Avrupa’dan aldığı projeleri biz direkt istihdam projesine dönüştürüyoruz. Türkiye’nin sanayi bölgelerine 300-500 genci katarak takviye veriyoruz. Yani 3-6 ay bunların fiyatlarını ve primlerini biz yatırıyoruz, hem endüstriye dayanak oluyoruz, hem de gençlerimize istihdam sağlıyoruz. Endüstricilerden de şu kelamı istiyoruz. 3 ay dayanak verdiysek, 1 yıl istihdam kuralı, 6 ay takviye verdiysek 2 yıl istihdam koşulu. Taşeron personellerin kamuda takımlı personel hale gelmesi konusunda geçtiğimiz yıllarda önemli bir ıslahata imza attık.
GEÇİCİ VE MEVSİMLİK İŞÇİLER
Bütün kamunun, Takım dışı kalmış içlerin takıma geçirilmesi konusunda incelemelerimiz sürüyor. Kasım ayında o süreci tamamlamış olacağız. Şu anda süreksiz emekçiler sorunu var. Mevsimlik ve süreksiz diye iki isim var. Mevsimlik çalışanlar devir periyot çalışıyorlar. Süreksiz emekçilerimizin türel haklarını koruyacak bir çalışma yapıyoruz. Bu sorunu çözeceğiz. Bütün kamunun, takım dışı kalmış içlerin takıma geçirilmesi konusunda incelemelerimiz sürüyor. Kasım ayında o süreci tamamlamış olacağız. Şu anda süreksiz çalışanlar sorunu var. Mevsimlik ve süreksiz diye iki isim var. Mevsimlik personeller periyot devir çalışıyorlar. Süreksiz personellerimizin tüzel haklarını koruyacak bir çalışma yapıyoruz. Bu sorunu çözeceğiz. Kamuda kontratlı sıkıntısı 657 ile çalışan devlet memurları var. Devletin temel işlerini yerine getirmek için muhtaçlık duyduğu istihdam modeli. Bunun dışında da çalışma ilgileri geliştirilmiş. Çeşitli kuruluşlar farklı çalışmalarda “bizim istihdama muhtaçlığımız var” demişler. Bizim burada düzenleme yapmamız lazım. Bu kadar çeşitlilik olmaması lazım.
Nükleer tesiste çalışan uzmanlar, mühendisler var. Yazılımcılar, yeni çalışmalar içinde yer alacak uzmanlar var, finansçılar vs var. Bunlar kamu fiyatlarıyla çalışmıyorlar. Bunlarla özel bir mukavele yaparak çalıştırıyoruz. Bunun dışındaki tüm mukaveleleri tek tipe indireceğiz, iş garantisi olacak, kamu vazife haklarının hepsini onlara vereceğiz. Ve bunları sayısı 550 bin civarında. Kontratlı kamu işçisi sistemi içerisinde olanlar var, kimileri da taşeron çalışanı niteliği içerisinde. Bunların hepsini toplandığınız vakit birebir yerde olmuyor, niteliği farklı. Hepsini biliyoruz. Bu çalışmayı da ekimde bitireceğiz. Yaptıklarımız Türkiye’nin imkanlarıyla yapılan bir şey. Başkanlık sisteminin özelliği problemlere faal tahlil üretebilmesi. Başkanlık sisteminin buradaki rolünü belirtmek lazım. Bakanın çalışma stili olaylara yansır ancak sorun çözme gücü, devletimizin niteliğiyle ilgili bir bahistir.
“NE KADAR YANIT VERİRSEK, TÜRKİYE’NİN BAĞIMSIZLIK GÜCÜ ARTAR”
Türk Devletler Topluluğu kıymetli bir teşkilat. Globalleşme çağında oluyor. Her uygarlık alanının verdiği yanıtlar var. AB, Avrupa bedelleriyle birlik oluşturmaya çalıştı, başarısız oldu. Türkiye de Türk devletleriyle karşılık veriyor. Libya’yla muahede imzalıyoruz, batı ayağa kalkıyor. Biz Azerbaycan’la işbirliğimizi geliştiriyoruz. Ayağa kalkıyorlar. O bayan geldi orada ağladı. Niçin ağlıyor? Türkiye global bir yanıt veriyor. Ne kadar yanıt verirsek, Türkiye’nin bağımsızlık gücü artar. Türkiye ilgi ağını güçlendirdikçe, batı nezdinde Türkiye daha dikkat edilen ülke haline gelir.
‘TÜRKİYE YÜZYILI’NA KATKINIZ NE OLACAK?
200 yıl batı hegemonyasındaydı dünya. Birinci 100 yılda sömürgeciliği gördü. Bir öteki yüzyıl ise batı emperyalizmi devri. Artık çağ değişimi devrindeyiz. 5 yıl sonra en büyük iktisat ABD olmayacak o denli görünüyor. Türkiye’nin yükselişi tarihi bir yükseliş. Biz durduralım desek de durdurabileceğimiz bir şey değildir. Türkiye’nin gençlerinin Türkiye’nin gücüne inanması lazım. Türkiye dışarıya ne satan bir ülkeydi. Bugün her şeyi satıyor. Türkiye’nin her alanında çok uygun yetişmiş insanı vardır.
ASGARİ ÜCRET
Biz taban fiyat için Aralık’ta tekrar oturacağız. Önümüzdeki bahar sendikalarla görüşmelerimiz var. Sizin görüşleriniz ne olursa olsun diyorum. Ben size işçilerin haklarını lisana getirdiğiniz sürece size yakınım diyorum. Tüm sendikalarımıza bu husustaki yaklaşımlarından ötürü teşekkür ediyorum. Birçok sorunu çözüyoruz.