Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili yasa teklifinin bu hafta TBMM Başkanlığı’na sunulması bekleniyor. EYT yasa teklifi ile eş vakitli olarak vergi ve prim borçlarının yapılandırılmasına ait kanun teklifi de TBMM’ye sunulacak.
EYT yasası yürürlüğe girdikten sonra 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlardan yaş dışındaki şartları yerine getirenler emeklilik müracaatında bulunabilecekler. Lakin, emekli aylığı bağlanabilmesi için bu bireylerin kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ait borcunun bulunmaması gerekiyor.
Beklenen yapılandırma kanununun, hem cari prim borcu bulunan hem de geçmişte ödeyemedikleri prim borcu nedeniyle durdurulan sigortalılık müddetlerini canlandırmak isteyen Bağ-Kur’lu EYT’lilerin imdadına yetişmesi bekleniyor.
Emeklilikte dikkate alınmıyor
Prim borcunu ödeyemeyen BAĞ-KUR’luların prim borçları 2008, 2015, 2018, 2020 ve 2021 yıllarında çıkan kanunlar ile silindi. Buna karşılık sigortalılık müddetleri durduruldu. En son 2021 yılındaki yapılandırma kanunu ile BAĞ – KUR’luların 30 Nisan 2021 tarihinden evvelki prim borçlarını ödemeleri için dört aylık müddet tanındı. Bu müddette ödemeyenlerin borçları silinirken, sigortalılık mühletleri de durduruldu. Durdurulan sigortalılık müddetleri emeklilikte dikkate alınmıyor.
Habertürk’ün haberine nazaran; 5510 Sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu’na nazaran, durdurulan sigortalılık mühletleri hangi periyoda ilişkin olursa olsun, cari minimum fiyat üzerinden prim ödenerek canlandırılıyor (ihya ediliyor). Bir günlük süreyi ihya etmek için en az 1 günlük taban fiyatın yüzde 34.5’i oranında prim ödeniyor. 2023 yılında olağanda bir günlük ihya için 115.09 TL prim ödemek gerekiyor. Örneğin, geçmişte rastgele bir devirde 36 ay (1080 gün) prim günü silinmiş olan BAĞ – KUR’lu, olağanda ihya başvurusu yaptığında (1.080 gün X 115.09 TL) 124 bin lira ödemek zorunda.
İhya maliyeti azalacak
Yeni yapılandırma kanunu teklifinin detayları şimdi belirli olmadı lakin evvelki kanunlarda prim borçlarının gecikme faizi ve gecikme cezaları silindi. Bunun yerine yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) dikkate alınarak enflasyon farkı uygulandı. Ödemeyi peşin yapanlardan anaparanın tamamı, enflasyon farkının ise yalnızca yüzde 10’u alındı. Enflasyon farkının kalan yüzde 90’ı silindi.
Böylece ihya maliyeti, cari taban fiyat üzerinden prim ödemeye nazaran büyük ölçüde azaldı. Yeni yapılandırma kanunu ile de tıpkı uygulamaya gidilecek. Peşin ödeyenlerden, enflasyon farkının yalnızca yüzde 10’u alınacak. Bu formda ihya maliyeti hayli azalacak. Borç ne kadar eski tarihli ise sağlanan avantaj o kadar artacak.
Kredi kolaylığı sağlanacak
Sosyal Güvenlik Kurumu, yapılandırma kanunları kapsamında prim borçlarını ödediği takdirde emekli aylığı bağlatmaya hak kazananlar için bankalar ile kredi muahedesi yapıyor. Bankalar, verdikleri krediyi emekli aylığından yapılan kesinti ile tahsil ediyor.
İhya süreci ile eksik prim günlerini tamamlayıp emekliliğe hak kazanan BAĞ – KUR’lular, SGK’nın mutabakat yapacağı bankalardan kredi kullanarak ödeme yapabilecekler.
Ölen Bağ-Kur’luların yakınları ne yapacak?
İhya hakkından, ölen Bağ-Kur’luların hak sahibi eş ve çocukları da yararlanabiliyor. Prim borcu nedeniyle durdurulan sigortalılık müddetini canlandırmak için yapılandırma kanunu kapsamında tıpkı formda ihya başvurusu yapabilecekler.
Tamamını ‘ihya etmek’ gerekiyor
Askerlik yahut doğum borçlanmasında yalnızca eksik günleri tamamlayacak formda borçlanma yapmak mümkün bulunuyor. Örneğin, 18 ay askerlik yapan kişinin eksik günü yalnızca 30 gün ise askerlik mühletinin 30 gününü borçlanması kâfi.
Buna karşılık, prim borcu nedeniyle sigortalılık mühleti durdurulan BAĞ – KUR’lular, eksik günleri daha az olsa bile durdurulan sigortalılık müddetini ihya etmek istediklerinde, mühletin tamamının primini ödemek zorundalar.
Prim borcu olanlara aylık bağlanmayacak
EYT yasası çıktıktan sonra emeklilik dilekçesi veren BAĞ – KUR’lu EYT’lilerden prim ödeme yükümlüsü kendisi olup dilekçe verdiği tarih prestijiyle prim borcu bulunanlara, borcu ödeyinceye kadar emekli aylığı bağlanmayacak. Bu şahısların emeklilik dilekçesi, borcu ödedikleri tarihte geçerli sayılacak ve emekli aylığı, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacak.
Son yapılandırma kanunu ile 30 Nisan 2021 öncesine ilişkin prim borcunu dört ay içinde ödemeyen BAĞ-KUR’luların sigortalılık müddeti donduruldu. EYT’li BAĞ-KUR’luların toplam prim günleri 9000’den fazla olsa bile emekli aylığı bağlatabilmeleri için 30 Nisan 2021 tarihinden sonra prim borcunun bulunmaması gerekiyor.
Emeklilik dilekçesi verdiği tarihte prim borcu olmamakla birlikte, emekli aylığı bağlama süreçleri sırasında geçmiş periyoda ilişkin brüt taban fiyatın iki katına (20.016 TL) kadar prim borcu olduğu tespit edilenlerin dilekçeleri geçerli kabul edilerek, aylıkları izleyen ay başından geçerli olmak üzere bağlanacak. Hesaplanan prim borçları ise emekli aylığından her ay 3’te 1 oranında kesilerek tahsil edilecek.