Beş yıldır tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala’nın eşi Ayşe Buğra, DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı. Buğra, “Giderek tuhaflaşan hukuksuzluk silsilesi karşısında hâlâ şaşırabiliyorum” diyor.
İş insanı Osman Kavala, 1 Kasım 2017’de “hükümeti devirmek yahut misyonunu yapmasını engellemeye teşebbüs” ve “cebir ve şiddet kullanarak anayasal tertibi devirmeye teşebbüs” suçlamalarıyla tutuklandı. Lokal mahkemenin beraat kararına ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ihlal kararlarına karşın tahliye edilmeyen Anadolu Kültür A.Ş. İdare Konseyi Lideri Kavala, hala Silivri Cezaevi’nde tutuklu bulunuyor. Prof. Dr. Ayşe Buğra, eşi Kavala’nın beş yılı dolduran tutukluluk sürecini DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
DW Türkçe: Geride kalan beş seneye dönüp baktığınızda nasıl hissediyorsunuz?
Ayşe Buğra: Hayatını altüst eden büyük bir gaddarlığa maruz kalan bir insan ne hisseder? Öfkelenmek ve nefret duymak mümkün lakin bu tıp hislerden kaçınmaya çalışıyorum. İnsanın gücünü ve direncini tüketen hisler bunlar. Üstelik yalnızca eşimi değil, cezaevindeki pek çok, kimileri çok yaşlı, kimilerinin sıhhat sıkıntıları olan mahkumları bu türlü bir gaddarlığa maruz bırakanlara karşı öfke ve nefret üzere güçlü hisler beslemeyi, bu hislerin kişiliğimi yıpratmasına müsaade vermek istemiyorum. Osman’a bundan bahsettiğim vakit bana Sebastian Haffner’in Bir Alman’ın Öyküsü kitabında buna emsal bir şey yazdığını hatırlattı. Fakat beş yıl süren ve giderek tuhaflaşan bir hukuksuzluk silsilesi karşısında hâlâ şaşırabiliyorum. Başımıza gelenleri, beş yıl boyunca yaşadıklarımızı hâlâ inanılmaz buluyorum.
Türkiye kamuoyunda Osman Kavala davasının ve yargı sürecinin yanlışsız anlaşıldığını düşünüyor musunuz?
Başlangıcından itibaren bu yargılamanın hukuksuzluğunu, süreç boyunca yaşanan insan hakları ihlalini gören ve anlayan pek çok insan oldu. Medyada bununla ilgili pek çok tenkit yer aldı. Bilhassa Nisan 2022’de eşime verilen müebbet cezası ve onunla birlikte yargılananlara verilen 18 yıl mahpus cezasından sonra, muhalefetteki çabucak hemen bütün siyasi partilerden önemli reaksiyonlar geldi. Lakin süreç boyunca siyasi yetkililerin ve iktidara yakın birtakım basın organlarının karalama, kişiliğe atak, itibarsızlaştırma ve karar verme niteliğindeki sözlerinden etkilenenler, “Kendisiyle bu kadar uğraşıldığına nazaran bir şey yapmış, bir cürüm işlemiş olmalı” diye düşünenler de oldu herhalde. Bu beş yıllık süreç o derece karmaşık, takip edilmesi o kadar sıkıntı bir süreçti ki, benim bile yargılamadaki acayiplikleri anlatmakta zorlandığım vakitler oldu. Herkes hukukçu değil ve herkesin özellikle AİHM kararlarının ne manaya geldiği, bu kararların Türk kanunları içindeki yeri hakkında fikir sahibi olması mümkün değil. Hasebiyle, medyadaki en yeterli niyetli tartışmalar bile çok aydınlatıcı olmayabiliyor. Beni asıl rahatsız eden, muhalif bölümün vakit zaman “Bunun siyasi bir dava olduğu açık, Türkiye’de zati yargı bağımsız değil, adil bir yargılama yapılması aslında imkânsız” diye düşündüklerini hissetmek oldu. Bunun, yaşananların normalleştirilmesine, kanıksanmasına yol açmasından korktuğum oldu. Hiç olağan olmayan bir hukuksuzluk durumunun kanıksanmaya başlaması ve bunun sonucunda olup bitenin sorgulanmasından vazgeçilmesi tehlikesi bana çok telaş verici geliyor.
Eşiniz tutuklandıktan sonra bugüne kadar hükümet ya da devlet kanadından sizinle bağlantıya geçen oldu mu?
Hayır, olmadı.
Cezaevi görüşleriniz nasıl geçiyor?
Haftada 1 bir saatlik görüşmeler bunlar, ortamızda bir cam panoyla telefonla konuşuyoruz. Bazen cam biraz kirli oluyor ve birbirimizin yüzünü yeterli göremiyoruz, bir saat de çok çabuk geçiyor. Yeniden de benim için haftanın en hevesle beklediğim bir saati bu. Ayda bir de açık görüş oluyor. Karşı karşıya oturup konuşabiliyoruz, açık görüşler daha güzel natürel.
Eşinizin sıhhat durumu nasıl?
Şimdilik değerli bir sıhhat sorunu olmadığı için seviniyorum fakat orada önemli bir sıhhat kontrolundan geçmesi mümkün değil. Artık pek genç olmayan birinin o şartlarda beş yıl geçirmesi sıhhatini nasıl tesirler? Bunu düşününce endişeleniyorum doğal. Endişelenirken de cezaevinde sıhhat sıkıntıları olan, kimileri 80 yaşını geçmiş mahkumları, onların ailelerini düşünüyorum. Çok ağır, katlanılması çok güç şeyler yaşıyoruz nitekim.
Bir röportajınızda, kitap paylaşımları yapmanın ikinize de yeterli geldiğini söylemiştiniz. Bu ortalar hangi kitapları okuyup üzerine konuştunuz?
Son vakitlerde Orlado Figes’in Europeans kitabı üzerine epey konuştuk. 19. yüzyılda sanat ve edebiyatın Avrupalılaşması, kozmopolit müzik, fotoğraf, edebiyat etrafları, o etraftaki münasebetler üzerine bir kitap. Sanat ve edebiyatın, aristokrat hamilerin ötesinde daha geniş bir piyasa için üretilmeye başlamasından ve bunun getirdiği ticarileşmeden de bahsediyor. Anlatı Turgenyev’le müzisyen Pauline Viardot ve eşinin yakın dostlukları etrafında kurulmuş. Daha sonra okuduğumuz kitaplardan biri Anna Seghers’in öyküleriydi. Dead Girls’ School Trip çok etkileyici bir kitap, Seghers herhalde 20. yüzyılın en büyük muharrirlerinden biri. Osman bu yakınlarda bana Thomas Mann’la Herman Hesse’nin birbirlerine yazdıkları mektupları okuduğundan da bahsetti. Ben o kitabı daha okumadım lakin okuyacağım.
Avrupa Birliği Komisyonu’nun Türkiye raporunda, “Türkiye’nin bilhassa Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala davalarında olmak üzere belli AİHM kararlarını uygulamayı daima olarak reddetmesi önemli bir telaş kaynağıdır” denildi. AB’li yetkililerin Kavala davası konusunda iktidara baskı yaptığı da basına yansıyor. Kavala yargılamasının AB ile bağlarda ön plana çıkıyor olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye Avrupa İnsan Hakları Mukavelesini (AİHS) imzalamış, AİHM kararlarının bağlayıcılığını kabul etmiş ve anayasasında buna yer vermiş bir ülke. AİHM’in Aralık 2019 tarihli Kavala kararında AİHS’in 18. hususunun ihlal edildiği, yani tutukluluğunun gerisinde siyasi saikler bulunduğu belirtiliyor. Bu, rastgele bir hak ihlaliyle değil, direkt doğruya ferdî özgürlükler ve insan haklarıyla ilgili, istisnai bir ihlal kararı. Buna karşın, AİHM’in Kavala’nın derhal tahliye edilmesi tarafındaki kararına uyulmadı. Hasebiyle Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi bir dizi toplantısında karara uyulması talebini tekrarladıktan sonra Türkiye’ye karşı ihlal prosedürü başlattı. Bütün bunlardan sonra Kavala 25 Nisan 2022’de AİHM’in incelediği ve tutukluluk için gerekli makul kuşku yeri oluşturmadığını belirttiği birebir kanıtlar temelinde müebbet mahpus cezasına çarptırıldı. İhlal prosedürü çerçevesinde AİHM Büyük Dairesi Temmuz 2022’de Türkiye’nin AİHM’in 2019’da aldığı birinci kararına uymamış olduğuna karar verdi ve tıpkı vakitte 25 Nisan’da verilen kararın AİHM tarafından incelenmiş olan belgedeki kanıtlara dayandığını ve AİHM kararının bu kararı de geçersiz kıldığını belirtti. Bütün bunlar, Kavala’nın beş yıldır özgürlüğünden mahrum yaşıyor olması gerçeğini değiştirmedi.
Seçim süreci, tahliye konusundaki beklentilerinizi nasıl etkiliyor?
Tabii istinaf mahkemesinin, Anayasa Mahkemesi’nin ve Yargıtay’ın belgeyi üniversal hukuk normlarına uygun bir formda değerlendirip bu vahim hak ihlalini sonlandıracaklarını ümit etmek istiyorum. Lakin kimi gözlemcilerin “Kafkaesk” sözüyle tanım ettikleri, tuhaf ve bizim için çok ağır beş yıllık bir yargı sürecinden sonra Türk mahkemelerinin bağımsız ve tarafsız karar alabileceklerine güvenmem çok kolay olmuyor. Bu durumda, seçim sonucunda bir iktidar değişikliği olması ve bir olağanlaşma sürecinin başlaması ihtimali daha gerçekçi görünebiliyor maalesef.
Burcu Karakaş