Anayasa Mahkemesi (AYM), 2 yıl içerisinde 9 disiplin cezası verilen; bu cezaların hepsi mahkeme ya da YÖK tarafından iptal edilmesine karşın, ‘psikolojik taciz’ savıyla açtığı dava reddedilen öğretim üyesinin “maddi ve manevi varlığını müdafaa ve geliştirme hakkının” ihlal edildiğine hükmetti.
AYM kararında, “Kamusal makamlar, ruhsal taciz oluşturan durumları tespitle yetinmemeli, bu tıp davranışların oluşmaması ya da telafi edilmesi emeliyle tesirli tedbirleri süratle almalıdır” denildi.
2 yılda 9 kere disiplin cezası
AYM, 2 yıl içerisinde, sonradan hepsi mahkeme yahut YÖK tarafından iptal edilen 9 disiplin cezası verilen Bingöl Üniversitesi’nde vazifeli Yrd. Doç. Zülküf Kılıç’ın ferdi başvurusunu inceledi. Zülküf Kılıç hakkında, 2011 ve 2013 yılları ortasında, “belli saatlerde müsaadeli ve mazeretli olmamasına karşın işe gelmemek, mesnetsiz savlarla kurumu ve şahısları mağdur edecek şikâyetlerde bulunmak, amirine kelamla saygısızlık etmek, hastalık raporunu en geç raporun düzenlendiği günü takip eden gün intikal ettirmemek, gerçeğe ters rapor ve doküman düzenlemek, öğretim elemanı sıfatı ile bağdaşmayacak harekette bulunmak, doktora tezinde tarzına uygun olmayan alıntı yapmak” üzere tezlerle dokuz farklı disiplin cezası verildi. Bu disiplin cezalarının üçü itiraz üzerine YÖK tarafından kaldırıldı, öbürleri ise mahkeme kararıyla iptal edildi.
“Soruşturmalar ve cezalar azap aracı olarak kullanıldı. Bu yolla ruhsal taciz uygulandı”
Kılıç, kendisine verilen disiplin cezalarının mahkeme kararıyla iptal edilmesi nedeniyle uğradığı ziyanların tazmini talebiyle 26 Mayıs 2014’te dava açtı. Kılıç, dava dilekçesinde, hakkında yürütülen disiplin soruşturmalarının ve cezaların bir azap aracı olarak kullanıldığını ve bu yolla kendisine ruhsal taciz uygulandığını savundu. Mahkeme, 30 Aralık 2014’te, olayda hizmet kusurunun bulunmadığı, Kılıç’ın ileri sürdüğü zararın beklenen ziyan kapsamında kaldığı, bu tıp davalarda ise fakat ilgilinin uğradığı gerçek ziyanların tazmininin amaçlandığı gerekçesiyle davanın reddine karar verdi.
“Psikolojik taciz savlarına, mahkeme kararının davanın özeti kısmında dahi yer verilmemiştir”
Kılıç, bu karara karşı temyiz yoluna gitti. Lakin Danıştay 8. Daire, mahkemenin ret kararını bozmadı. Kılıç, bu karar üzerine AYM’ye başvurdu. Başvuruyu karara bağlayan AYM, Kılıç’ın ‘maddi ve manevi varlığını müdafaa ve geliştirme’ hakkının ihlal edildiğine hükmetti. AYM, kararının münasebetinde şunları belirtti:
“Anayasa Mahkemesi’nce yapılan değerlendirmelerde, mevzuatın yorumlanmasıyla ilgili problemleri çözmenin öncelikle derece mahkemelerinin yetki ve sorumluluk alanında olduğu da daha evvelki kararlarda sıklıkla vurgulanmıştır. Sistemli ve kasıtlı olarak haksız formda gerçekleştirilip argüman edilen hareket, süreç ve ihmallerin ruhsal taciz olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğine yönelik yapılacak incelemede, olayın tüm tarafları ile direkt temas halinde bulunan derece mahkemelerinin olayın şartlarını pahalandırmak açısından daha avantajlı pozisyonda bulunduğu tartışmasızdır.
Başvurucu, derece mahkemelerine sunduğu dilekçelerde, hakkında yürütülen disiplin soruşturmalarının ve verilen disiplin cezalarının bir azap aracı olarak kullanıldığını, kendisine ruhsal taciz uygulandığını ve bu süreçte tedavi görmek zorunda kaldığını ileri sürmüştür. Somut olay bakımından müracaatçının iki yıllık süreçte dokuz farklı disiplin cezasıyla cezalandırıldığı, ama bu taraftaki süreçlerin yargı yerlerince iptal edildiği yahut YÖK tarafından kaldırıldığı, bununla birlikte birebir periyotta müracaatçı hakkında ruhsal hastalık tanısı konulduğu görülmüştür. Derece mahkemeleri tarafından ise müracaatçının bu bağlamda bir sürece yayılan olaylar ile desteklenen önemli savları bulunmasına karşın rastgele bir kıymetlendirme yapılmamıştır. O denli ki müracaatçının ruhsal taciz savlarına, mahkeme kararının davanın özeti kısmında dahi yer verilmemiştir.
“Kamusal makamlar, ruhsal taciz oluşturan durumları tespitle yetinmemeli, bu çeşit davranışların oluşmaması ya da telafi edilmesi emeliyle tesirli tedbirleri süratle almalıdır”
Kamusal makamlar, ruhsal taciz oluşturan durumları tespitle yetinmemeli, bu tıp davranışların oluşmaması ya da telafi edilmesi gayesiyle tesirli tedbirleri süratle almalıdır. Kamusal makamların ruhsal taciz argümanları karşısında süratli davranarak gerçeği ortaya çıkarması, ruhsal tacizi ortadan kaldıracak, tekrarlanmasını önleyecek önlemleri alması ve mağdurun ziyanlarının giderilmesini sağlamasının bir yandan kamusal hizmetin aktif bir biçimde yürütülmesine hizmet edeceği, başka yandan kişinin maddi ve manevi varlığının korunması bağlamındaki müspet yükümlülüğünün gereği olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, somut olaydaki tam yargı davasının, maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkı bağlamında giderim sağlayacak yol olduğu tartışmasızdır. Lakin mevcut müracaatın şartlarında, tam yargı davasının reddedilmesi nedeniyle müracaatçının var olduğu açık olan manevi ziyanlarının tazmin edilemediği görülmüştür. Bu bağlamda, mahkemece ulaşılan ret sonucunun kişinin maddi ve manevi varlığını muhafaza ve geliştirme hakkının içerdiği garantileri koruyacak, müracaatçının ziyanlarını tazmin edecek halde ilgili ve kâfi münasebetler içermediği sonucuna ulaşılmıştır.
“Tam yargı davasında derece mahkemelerince ulaşılan sonuçlar, ilgili ve kâfi münasebetlerle açıklanmadı”
Kamusal makamlar tarafından tesirli tedbirler alınmaması ve yürütülen tam yargı davasında derece mahkemelerince ulaşılan sonuçların ilgili ve kâfi münasebetlerle açıklanmaması nedeniyle kişinin maddi ve manevi varlığını muhafaza ve geliştirme hakkı kapsamında kamusal makamlarca üstlenilmesi gereken olumlu yükümlülüklerin yerine getirilmediği kanaatine varılmıştır.”