Anayasa Mahkemesi, 41 kişinin öldüğü 80’den fazla kişinin yaralandığı hızlandırılmış tren kazasında, kusurlu oldukları tespit edilmesine karşın hiçbir devlet görevlisinin ceza almamasını ağır lisanla eleştirdi. Yüksek Mahkeme, “Kamu görevlilerine açılan hiçbir dava yok. Yetkili makamların reaksiyonu yetersiz” dedi.
AKP iktidarının, Binali Yıldırım’ın Ulaştırma Bakanlığı periyodunda büyük proje olarak ortaya koymaya çalıştığı lakin daha birinci seferlerden birinde 41 kişinin vefatına 80’den fazla kişinin vefatına neden olan “hızlandırılmış tren” kazasıyla ilgili değerli bir gelişme yaşandı.
Anayasa Mahkemesi, Pamukova’da meydana gelen kazadan 18 yıl sonra verdiği kararla, eksper raporlarıyla sorumluların tespit edilmesine karşın hiçbir devlet görevlisinin ceza almamasını çarpıcı bir lisanla eleştirdi.
Yüksek Mahkeme kazada annelerini kaybeden Burcu ve Yücel Demirkaya’nın, “Tren kazasının meydana gelmesinde TCDD yetkililerinin kusurları bulunduğu sabit olduğu hâlde bu bireyler hakkında hiçbir süreç yapılmamıştır” argümanıyla bir kere daha yaptığı başvuruyu inceledikten sonra, bir kere daha hayat hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Aile üyelerinin her birine 90 bin TL tazminat ödenmesine hükmeden AYM karar metninde şu değerlendirmelere yer verdi:
SON DERECE VAHİM: Somut müracaata mevzu tren kazası 38 kişinin öldüğü, 80’den fazla kişinin yaralandığı son derece vahim bir hadisedir.
MÜSAMAHA GÖSTERİLDİĞİ… :Adli süreçler sonucunda sorumlulukları tespit edilen bireylerin cezasız bırakılmaması, hukukun üstünlüğüne olan inancın korunması ve hukuka alışılmamış aksiyonlara müsamaha gösterildiği yahut kayıtsız kalındığı görünümü verilmemesi açısından kritik bir kıymete sahiptir.
SORUMLULAR AŞİKÂR: Müracaata mevzu kazanın akabinde derhâl başlatılan soruşturmada kanıtların de hızla toplanarak olayın meydana geldiği kuralların ortaya çıkarıldığı ve sorumluların tespit edildiği görülmüştür.
KAMU GÖREVLİLERİNE AÇILAN DAVA YOK: Buna karşılık demir yolunun inançlı bir halde işletilmesi için gerekli üstyapı, teknik donanımı sağlama ve kontrol bahislerinde kusurları olduğu bedellendirilen kamu vazifelileri hakkında açılan bir ceza davası bulunmamaktadır.
MAKİNİSTLER ZAMANAŞIMINDAN KURTULDU: Kusur ve sorumlulukları yargı sürecine katılan tüm isimli üniteler tarafından kabul edilen makinistler hakkındaki ceza davası ise zamanaşımı nedeniyle düşmüştür.
CEZA ALAN KİMSE OLMADI: Sonuçta bu derece vahim sonuçları olan bir olayda kusurlu oldukları eksper raporlarıyla tespit edilmesine karşılık cezai sorumluluğuna yargı organlarınca kesin olarak karar verilen kimse bulunmamaktadır.
YETKİLİ MAKAMLARIN REAKSİYONU YETERSİZ: Bu durumda somut olayda yargı sisteminin hayat hakkı ihlallerinin önlenmesindeki caydırıcı rolünü yerine getirdiği söylenemeyeceği üzere olayın ciddiyeti karşısında yetkili makamlar tarafından gösterilen reaksiyonun derecesinin de kâfi olmadığı değerlendirilmiştir.
Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 17. unsurunda garanti altına alınan hayat hakkının yöntem boyutunun ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
HÜKÜM: HAYAT HAKKI İHLAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi şu kararı kurdu:
Açıklanan münasebetlerle;
- Yaşam hakkının maddi boyutunun ihlal edildiğine ait savın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
- Yaşam hakkının yordam boyutunun ihlal edildiğine ait argümanın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
- Anayasa’nın 17. hususunda teminat altına alınan ömür hakkının maddi boyutunun İHLAL EDİLDİĞİNE,
- Anayasa’nın 17. unsurunda teminat altına alınan hayat hakkının metot boyutunun İHLAL EDİLDİĞİNE,
- Başvuruculara net 90 bin TL manevi tazminatın FARKLI BAŞKA ÖDENMESİNE,
- Kararın bir örneğinin bilgi edinmesi için Sakarya 2. Ağır Ceza Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,
- Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 26/7/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman hakkında soruşturma açılmasına müsaade vermedi. Yıllar süren yargılamanın akabinde davanın zamanaşımından düşmesine karar verdi. Karaman daha sonra AKP’den milletvekili yapıldı.
TCDD İDARESİ 8’DE 4 SORUMLU
Anayasa Mahkemesi kararında, eksper raporlarına nazaran sorumlulukları bulunanlar açıkça bir sefer daha şöyle ortaya konuldu:
- Raydan çıkan trenin tarife kitapçığında (livre) olay yerinde yapılabilecek sürat 80 km/h olarak yazılıdır. Tren raydan çıktığında suratının 130 km/h olduğu tespit edilmiştir. Hasebiyle sorumlu makinistler trenin suratını kitapçığa nazaran ayarlamamıştır.
- Trenin raydan çıktığı yer bir dönemeç (kurba) bölümüdür. Olay yerinde, rayların eski ve yıpranmış olduğu, traverslerin taşıma gücünün olması gerekenden az olduğunu gösteren deray izleri görülmüştür. Üstyapının sınır işletim-proje suratında yerine getirmesi gereken şartname şartlarına tam uyumlu olmadığı, münasebetiyle statik ve dinamik yüklere karşı tam güvenliği sağlamadığı gözlenmiştir. Raydan çıkmanın meydana gelmesinde dönemeç kesitine yüksek süratle girilmesinin yanı sıra bu kesite ilişkin üstyapının (ray, travers, balast, küçük materyaller, balast altı katmanlar ve makaslar, kruazman vb. üzere üstyapı tesisleri) statik ve dinamik dayanımının yetersizliğinin, bir öteki deyişle fizikî ve muhtemelen geometrik bozukluğunun tesirinin olduğu kanaatine varılmıştır.
- Özellikle Arifiye-Eskişehir ortasında küçük dönemeç yarıçapları nedeniyle suratların sık aralıklarla değiştiği görülmüştür. Bu kadar değişik sürat uygulamaları seyir denetimini zorlaştırıcı tesir yaratarak seyir güvenliğini kıymetli ölçüde azaltır. Küçük yarıçaplı dönemeçler nedeniyle suratın sırf insan denetimine bırakılması risk yaratacağından makinistlere yardımcı olacak bilgisayar dayanaklı otomatik-yarı otomatik denetim sistemleri üzere önlemler alınmalıdır. Sistemin bu tipten denetim düzenekleri ile donatılmamış olmasının olayın meydana gelmesine tesiri bulunmaktadır.
- Bu tespitlere nazaran kazanın meydana gelmesinde 1. tren makinisti F.K., trenin suratını gerektiği üzere ayarlamayarak seyir denetimi için gerekli dikkat ve ihtimamı göstermemesi nedeniyle 3/8 oranında kusurludur. 2. tren makinisti R.S. ise 1. makinisti sürat konusunda uyarmaması nedeniyle 1/8 oranında kusurludur. Tren şefi K.C.nin ilgili mevzuat uyarınca seyir denetimi ile ilgili vazifesi bulunmadığından kusuru olmadığı kanaatine varılmıştır.
- Olay yerindeki üstyapının kâfi bakım ve tamiratının yapılmamış olması ve değişik yarıçaplı dönemeçler nedeniyle ortaya çıkan sık aralıklı sürat değişimini inançlı bir seyir denetimi ile gerçekleyecek sistemlerin bulunmaması kazanın oluşumunda 4/8 oranında tesirlidir.