Anayasa Mahkemesi (AYM), iktidarın “sansür sopası”na dönüşen Basın İlan Kurumu’nun (BİK) cezalarına karşı ders üzere bir örnek karara imza attı. BİK tarafından gazetemize 13 haber ve köşe yazısı; Sözcü’ye beş, Evrensel’e üç ve BirGün’e bir haber nedeniyle çeşitli tarihlerde verilen cezalar nedeniyle basın özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmedildi.
İŞTE O HABERLER
Gazetemiz Cumhuriyet’e; 2015’te ömrünü yitiren Cüneyt Arcayürek’in 28 Şubat 2013’teki “Artist” başlıklı yazısı ile 22 Mart 2016’daki “Yetim çocuklara cihat daveti yaptırdılar”, 15 Nisan 2020’deki “Pergolayı koydurduk”, 16 Nisan 2020’deki “Haberden terör çıkaranlara sert reaksiyon: Cumhuriyet susmaz”, “İşine gelmeyince terör”, “İtiraf üzere açıklama”, “Suçüstü yakalandılar”, “Yarım günde mukavele yapmak vahim”, “Pergolacığı neden söktün”, 17 Nisan 2020’deki “Altun yılda 3 bin 100 TL ödeyecek- Bahçenin kirası ayda 258 lira”, “İdari soruşturma açtınız mı?”, “Basın özgürlüğüne yeni darbe” ve “Olayların Gerisindeki Gerçek-Hukuk önünde herkes eşittir” haber ve yazılar nedeniyle BİK tarafından reklam ve ilan kesme cezası uygulandı.
Cezalara yönelik itirazların reddedilmesi üzerine gazetemiz, cezaları farklı başka AYM’ye taşıdı.
OYÇOKLUĞU İLE KARAR
Sözcü, Üniversal ve BirGün’ün de verilen ceza nedeniyle yaptığı müracaatlar ile gazetemizin müracaatlarını birleştiren AYM, pilot karara imza attı ve oyçokluğu ile basın özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. Beş isim karara muhalif kaldı. Argüman ve kanıtların incelenmediği aktarılan kararda, “Mevcut müracaatlara bakıldığında, birbirini tekrarlayan bu tıp kararların sistematik bir sıkıntıya işaret ettiği değerlendirilmiştir. Basın özgürlüğüne yönelik müdahalede kullanılan araç yasal garantiden mahrum olduğu üzere, bu aracın kullanılmasının nedenleri de ilgili ve kâfi münasebetlerle ortaya konulamamıştır” denildi.
“KEYFİ MÜDAHALE”
BİK Yasası’nın da eleştirildiği kararda, “resmi ilan ve reklam kesme cezası gerektiren fiillerin ve bu fiillere karşı öngörülen ceza ölçülerinin çerçevesinin çizilmediği, basın ahlak temellerini belirleme yetkisinin büsbütün yönetime bırakıldığı, bunun anayasa ile bağdaşmadığı” kaydedilirken ceza konusunda kapsamlı bir takdir yetkisi tanındığı vurgulandı. Kararda, “Bu tıp bir takdir yetkisi, somut müracaatlarda olduğu üzere tabir ve basın özgürlüklerine yönelik geniş bir müdahale alanı yaratmakta; kuralları, potansiyel ihlallere söz ve basın özgürlüklerinin aleyhine olacak formda geniş yorumlanmaya ve keyfi müdahalelere açık hale getirmektedir” denildi. Kararda, “BİK’in yetkisinin hudutlarının öngörülemez biçimde geniş tutulduğu, itiraz yönteminde belirsizlikler olduğu, itiraz ile sonuç alınma ihtimalinin bulunmadığı” aktarılarak mevcut sistemin yine alınması gerektiği kaydedildi.
“CEZA ARACI OLDU”
BİK’in 2020’de 572 gün resmi ilan ve reklam kesme cezası verdiğine de işaret edilen kararda, “Kuruma verilen yetkinin, basının etik bedellerini düzenleme hedefinden öteye giderek artık kimi basın mensupları açısından caydırıcı tesir yaratabilecek bir cezalandırma aracına dönüştüğü ve bu durumun sistematik bir probleme neden olduğu gözlemlenmiştir. Resmî ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesi çizilmeli, makul bir açıklık ve katılıkta olan tabirlerle kanun unsuru formu ve maddi taraftan yine düzenlenmelidir. Cezalara itiraz yolu düzenlenirken derece mahkemelerinin bu davalara hangi sıfatla bakacakları, uygulayacakları yargılama yordamının kapsamı net bir formda yine düzenlenmelidir.” sözleri kullanıldı.
ÇOK KIYMETLİ GELİŞME
Ankara Barosu Lider Yardımcısı Mahcemal Seyhan, “Son yıllarda kendi görüşünden olmayanı cezalandıran bir kuruma dönüşen BİK açısından dikkate alınması gereken değerli bir karar. Alınan karar basın özgürlüğü ismine çok değerli bir gelişme” diye konuştu.
MEHMET DURAKOĞLU: DÜZENLEME YAPILMALI
Karara ait Cumhuriyet’e konuşan İstanbul Barosu Lideri Mehmet Durakoğlu, “Bu açıdan kararın yanlışsız olduğunu düşünüyorum. Yeni bir düzenleme olmalı. Siyasal iktidarların bilhassa basına müdahale etme imkanını ortadan kaldıran düzenlemelere muhtaçlık var. Temel problemimiz bu noktada. Bunlar yapılmadığı sürece basın özgürlüğünden kelam etme imkanı yok” dedi.
HAMDİ YAVER AKTAN: BASIN İÇİN SEVİNDİRİCİ
Yargıtay 18. Ceza Dairesi Onursal Lideri Hamdi Yaver Aktan, “Benim için üzücü olan, bu sorunun Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin çözmesi gerekirken AYM’ye kadar gidilmesi. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi de bu kararı verebilirdi” dedi. AYM’nin kozmik hukuka ve teorik bakışa uygun karar verdiğini vurgulayan Aktan, cezaların ölçüsüzlüğünün saptandığını aktardı. Aktan, BİK maddesine işaret ederek, “Öncelikle ve acilen yapılması gereken, 195 sayılı kanunun 49. mddesinin yasama organı tarafından değiştirilmesi gerekliliğidir. Bu yasama organına bir müdahale değildir. Üniversal ölçütlere ve kurallara, öğreti ve üniversal içtihatlara nazaran düzenleme yapılmalı. TBMM’nin bunu dikkate alacağını düşünüyorum. AYM çok hoş bir karar vermiş. Karar, bütün basın yayın organları için sevindiricidir” tabirini kullandı.