Anayasa Mahkemesi, Cumhuriyet’in başvurusu üzerine Sözcü’nün de içinde bulunduğu kimi gazetelerde yayımlanan haber ve köşe yazıları nedeniyle resmi ilan ve reklamların kesilmesini söz ve basın özgürlüğüne ters buldu. İhlalin yapısal sıkıntıdan kaynaklandığına karar veren Yüksek Mahkeme tahlili için keyfiyetin TBMM’ye bildirilmesine ve pilot karar tarzı uygulanmasına karar verdi. Ayrıyeten ceza kesilen gazetelere tazminat ödenecek.
Anayasa Mahkemesi, Cumhuriyet Gazetesi’nin yayımlanan haberler ve köşe yazıları nedeniyle çeşitli müddetlerde resmi ilan ve reklamlarının kesilmesine karar verilmesiyle ilgili başvurusunu karara bağladı.
Yüksek Mahkeme yaptığı incelemede şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
- Kanun’un 49. hususundaki resmî ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesi çizilmeli, belli bir açıklık ve katılıkta olan sözlerle kanun hususu formu ve maddi istikametten tekrar düzenlenmelidir,
- İncelenen müracaatta 195 sayılı Kanun’un 49. hususuna dayanılarak müracaatçı gazetelere, hakkında resmî ilan ve reklam kesme cezası verilmesi formundaki müdahalenin müracaatçıların Anayasa’nın 26. hususunda garanti altına alınan söz özgürlüğünü ve 28. unsurunda garanti altına alınan basın özgürlüğünü ihlal ettiği sonucuna varılmıştır.
- Yukarıda münasebetleri belirtildiği üzere ihlal, şahsen kanun kararının lafzına dayalı yapısal bir meseleden ve derece mahkemelerinin bu doğrultudaki uygulamalarından kaynaklanmaktadır.
- Bu kapsamda 195 sayılı Kanun’un 49. unsuruna dayanılarak resmî ilan ve reklam kesme cezası verilmesi nedeniyle somut müracaatlarda olduğu üzere söz ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiği savlarını içeren çok daha fazla sayıda şikâyet Anayasa Mahkemesi önüne kişisel müracaat yolu ile getirilmektedir.
“KANUN KARARI GÖZDEN GEÇİRİLMELİDİR”
- Anayasa Mahkemesi tarafından mevcut müracaatlar ve başka derdest müracaatlar bakımından Uğurlu Gazetecilik Basın Yayın Mat. Rek. Ltd. Şti. (3), Uğurlu Gazetecilik Basın Yayın Mat. Rek. Ltd. Şti. (4), Estetik Yayıncılık Anonim Şirketi (Sözcü ve Korkusuz gazetelerinin yayımcısı) kararlarında ortaya konulan prensipler çerçevesinde yeni ihlal kararları verilmesi, benzeri müracaatların yapılmasını önlemeyeceği üzere derece mahkemelerinin benzeri nitelikteki resmî ilan ve reklam kesme cezalarına yapılan itirazları inceleme tekniklerinde de değişikliğe yol açmayacaktır. Münasebetiyle ihlalin ve sonuçlarının giderilebilmesi ve gibisi yeni ihlallerin önüne geçilebilmesi için ihlale yol açan kanun kararının gözden geçirilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
- Kanun’un 49. unsuruna dayanılarak yapılan sonlandırmaların Anayasa’nın 13. unsurunda belirtilen demokratik toplum tertibinin gerekleri ile ölçülülük prensibine uygun olması ve Anayasa’nın 26. unsurunun ihlaline yol açmaması için unsur metninin tekrar düzenlenmesinde belirtilen konuların gözetilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.
“YENİDEN YARGILAMA İÇİN MAHKEMENİN TAKDİR YETKİSİ YOK”
- Anayasa Mahkemesi tarafından ihlal kararına bağlı olarak yine yargılama kararı verildiğinde yordam hukukundaki yargılamanın yenilenmesi kurumundan farklı olarak ilgili mahkemenin yine yargılama sebebinin varlığını kabul konusunda rastgele bir takdir yetkisi bulunmamaktadır.
HÜKÜM: HAK İHLALİ, PİLOT KARAR, MADDİ TAZMİNAT…
Anayasa Mahkemesi şu kararı kurdu:
- İfade özgürlüğü ve basın özgürlüğünün ihlal edildiğine ait savın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA OYBİRLİĞİYLE,
- Anayasa’nın 26. hususunda teminat altına alınan söz özgürlüğü ve 28. hususunda teminat altına alınan basın özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ ve İrfan FİDAN’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
- İhlallerin yapısal problemden kaynaklandığı anlaşıldığından PİLOT KARAR YOLUNUN UYGULANMASINA Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ ve İrfan FİDAN’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
- Yapısal sorunun tahlili için keyfiyetin Türkiye Büyük Millet Meclisine BİLDİRİLMESİNE Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ ve İrfan FİDAN’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
- Aynı mevzuda yapılan ve karardan sonra yapılacak müracaatların incelenmesinin kararın Resmî Gazete’de yayımlandığı tarihten itibaren 1 YIL MÜHLETLE ERTELENMESİNE,
- Anayasa Mahkemesi internet sitesi üzerinden müracaat numaraları ilan edilmek suretiyle müracaatları pilot karar kapsamına alınan ilgililerin BİLGİLENDİRİLMESİNE,
- Kararın birer örneğinin tabir ve basın özgürlüklerinin ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere ilgili mahkemelere GÖNDERİLMESİNE,
- 2016/5903, 2018/7000, 2020/37171,2018/13151, 2018/25044, 2018/5217, 2019/16, 2020/37386, 2020/37801 No. lu müracaatlarda her bir müracaat için farklı ayrı 13.500 TL, 2020/36656, 2020/37547 ve 2020/37846 No.lu müracaatlar için taleple hudutlu olarak her bir müracaat için başka farklı 10.000 TL tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ait öbür taleplerin REDDİNE,
- Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 10/3/2022 tarihinde karar verildi.