Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, geçmişte başörtüsüyle eğitim görmenin yasak olduğunu hatırlatarak, “Anayasa Mahkemesi laikliği, temel hak ve özgürlüklerin aslında tam karşısında konumlandırmıştı ve temel hak ve özgürlükler karşısında laikliğin yıpratılmaması gerektiğini söz etmişti. Hatta söz şöyleydi; ‘Laiklik unsuru, özgürlüklere kıydırılamayacak kadar kıymetli bir prensiptir.’ Hiç kuşkusuz laiklik, anayasamızın kimliğini oluşturan temel prensiplerden biridir ancak bu yaklaşım yanlıştır pahalı gençler” dedi.
Arslan, Rize’de, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde (RTEÜ) düzenlenen ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Hakların Korunmasındaki Rolü’ bahisli panele katıldı. Panelin açılışında konuşan Arslan, Anayasa Mahkemesi’nin 60 yıldır kanunların anayasaya uygunluğunu denetleyen, son 10 yıldır da birebir vakitte ferdi müracaatları inceleyen yüksek yargı organı olarak vazife yaptığını söyledi.
10 yıl öncesine kadar başörtüsü problemi olduğunu belirten Arslan, “Üniversitelerde başörtüsüyle eğitim öğretim görmek yasaktı ve maalesef Anayasa Mahkemesi, kararlarıyla bu maddeyi tahkim edici ve meşrulaştırıcı bir fonksiyon görmüştür. 1989’dan itibaren başlayan süreçte evvel başörtüsünü hür bırakmaya yönelik bir kanun düzenleme laikliğe karşıt olduğu gerekçesiyle iptal edilmişti. Daha sonra bir yorumlu retle bu yasak tahkim edilmişti. 2008 yılında başörtüsünü özgür bırakmaya yönelik bir anayasa değişikliği tekrar Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmişti. Bütün bunların münasebeti ideoloji eksenli bir yorumla yapılan laiklik unsuruydu. Yani Anayasa Mahkemesi laikliği, temel hak ve özgürlüklerin aslında tam karşısında konumlandırmıştı ve temel hak ve özgürlükler karşısında laikliğin yıpratılmaması gerektiğini tabir etmişti. Hatta tabir şöyleydi; ‘Laiklik unsuru, özgürlüklere kıydırılamayacak kadar kıymetli bir prensiptir.’ Hiç kuşkusuz laiklik, anayasamızın kimliğini oluşturan temel prensiplerden biridir lakin bu yaklaşım yanlıştır pahalı gençler” diye konuştu.
Anayasa Mahkemesi’nin 2014 yılında çok değerli bir ‘Tuğba Arslan kararı’ verdiğini hatırlatan Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Laiklik daha sonra Anayasa Mahkemesi’nin yaptığı yorumlarda ortaya çıktı, hak eksenli yorumla bu kavramı, bu ilkeyi Anayasa Mahkemesi yorumladı ve dedi ki, ‘Laiklik, temel hak ve özgürlüklerin karşısında değildir, yanındadır. Sonlandırılması için kullanılan bir münasebet değildir, tam bilakis garantiye alan, onu koruyan bir unsurdur.’
Peki bunu nasıl yaptı Anayasa Mahkemesi? 2012’den başlayarak yaptı. Evvel Kur’an-ı Kerim ve siyer derslerini okullarda seçmeli ders olarak okutulmasını öngören kanun değişikliğini denetledi ve bunun anayasaya uygun olduğuna karar verdi. Ve birinci sefer bu kararda Anayasa Mahkemesi, laiklik prensibinin özgürlükçü yorumunu, hak eksenli yorumunu yaptı.
c”Tuğba Arslan’ kararı yalnızca Türkiye anayasa yargısı tarihinin değil, dünya anayasa yargısı tarihinin en değerli kararlarından birisi”
‘Laikliğin bilhassa din ve vicdan özgürlüğünü, din eğitiminin öğretiminin bir güvencesi’ olduğunu tabir etti. Norm kontrolündeki bu yaklaşım bir mühlet sonra ferdî müracaata yansıdı. 2014’te çok değerli bir karar verdi, ‘Tuğba Arslan’ kararı. Bana nazaran yalnızca Türkiye anayasa yargısı tarihinin değil, dünya anayasa yargısı tarihinin en değerli kararlarından birisidir. 11 Aralık 2013 günü Ankara’da bir boşanma davasında başörtülü bir avukat duruşma salonuna giriyor. Hakim diyor ki, ‘Bu halde siz avukatlık yapamazsınız. Çünkü AİHM kararları var, Anayasa Mahkemesi kararları var. Başörtüsünün laiklik prensibine ters olduğuna dair kararlar varken siz burada başörtüsüyle bulunamazsınız, avukatlık yapamazsınız.’ Müvekkile de ‘Gelecek celseye kadar kendine yeni avukat bul’ diyor ve duruşma salonundan çıkartıyor. Bu avukat Anayasa Mahkemesi’nde kişisel müracaat yoluyla geliyor ve Anayasa Mahkemesi orada çok kıymetli bir karar veriyor. Diyor ki ‘laiklik temel hak ve özgürlüklerin teminatlarından biridir, din ve vicdan özgürlüklerinin bir garantisidir. Tahminen de temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejiminde en kıymetli konulardan biri, temel hak ve özgürlükler lakin kanunla sonlandırılabilir. Ne üniversitelerde, ne duruşma salonunda, ne kamu kurumlarında başörtülü bulunamayacağına dair rastgele bir kanun yoktur. Hasebiyle burada bir ihlal vardır.’ Bu kararla birlikte Anayasa Mahkemesi hem laikliğe ait bakış açısını ferdi müracaat yerinde radikal bir formda değiştirmiş oluyor hem de ferdi müracaatta başörtüsüyle ilgili çok kıymetli dönüm noktası sayılabilecek bir karar verdi. Bu kararı daha sonraki süreçte öteki kararlar takip etti. Mesela bir üniversitede öğrencinin başörtüsünden ötürü atılmasıyla ilgili yapılan müracaatta Anayasa Mahkemesi tıpkı tespitleri yaparak ihlal sonucuna ulaştı.”
“AYM yalnızca başörtüsü konusunda değil bilhassa son 10 yılda benimsediği bu hak eksenli yaklaşımla, yaşama hakkından tabir özgürlüğüne kadar kıymetli kararlar verdi”
“Anayasa Mahkemesi, yalnızca başörtüsü konusunda değil bilhassa son 10 yılda benimsediği bu hak eksenli yaklaşımla, yaşama hakkından söz özgürlüğüne kadar, adil yargılanma hakkından örgütlenme özgürlüğüne kadar, özel hayata hürmet hakkından mülkiyet hakkına kadar bütün anayasal hak ve özgürlüklerle ilgili, bütün bu hak ve özgürlükleri garantiye alan çok kıymetli kararlar verdi ve vermeye devam etmektedir. Buradan baktığımızda Anayasa Mahkemesi, anayasanın üstünlüğü prensibini hayata geçiren, varlık nedeni olan temel hak ve özgürlükleri koruyan bir mahkeme olarak yoluna devam etmektedir”
Panelde, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan ile Anayasa Mahkemesi üyeleri Yıldız Seferinoğlu ve Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez konuşma yaptı. (DHA)