Ayçiçek yağı sadece mutfakta değil, kozmetik alanında da yaygın olarak kullanılan bir yağdır. Sağlık için faydalı olan çoklu doymamış yağ asitleri açısından zengin bir yağdır. Bu yağ, çok eski bir bitki olan, ayçiçeği bitkisinin tohumlarından elde edilir.
Ayçiçek yağı da diğer bitkisel yağlar gibi kimyasal çözücüler kullanılarak tohumlardan ekstrakte edilerek veya sıcak veya soğuk presleme yoluyla elde edilir. Hem kimyasal süreçler hem de yüksek sıcaklıklarda presleme, yağın besinsel özelliklerini kaybetmesine neden olur. Çünkü üretim aşamasında yağın tüketime uygun hale getirilmesi için asitten arındırma, koku giderme ve renk değiştirme gibi daha ileri arıtma işlemlerinden geçmesi gerekir.
Sadece soğuk presleme ile besin açısından güvenli bir ürün elde edilebilir. Piyasada hem kimyasal olarak çıkarılmış rafine yağ hem de soğuk pres yoluyla elde edilmiş yağ bulmak mümkündür. Her ikisi de gıda tüketimi için uygundur, ancak elbette sadece soğuk pres ayçiçeği tohumlarının tüm faydalarını sağlar.
Ayçiçek yağının besin değerleri
Bitkisel bir yağ olan ayçiçek yağı, çeşitli mineraller ve E vitamini içerir. İçerdiği tağların yaklaşık yüzde 11’i doymuş yağ asitleri ve geri kalanı mono (çoğunlukla oleik asit) ve çoklu doymamış (linoleik ve alfa linoleik asit) yağ asitleridir.
Tüm yağlarda olduğu gibi kalorisi yüksektir, 100 gram ayçiçek yağı yaklaşık 900 kaloridir. Bu nedenle aşırı miktarlarda kullanılmamalıdır.
100 gr ayçiçek yağının besin değerleri şu şekildedir:
Kalori: 900 kcal
Karbonhidrat: 0 gr
Protein: 0 gr
Yağ: 99,9 gr
Demir: 0,1 mg
Bakır: 0,01 mg
E vitamini: 49,2 mg
Ayçiçek yağının faydaları
Ayçiçek yağı, yağ asitleri, E vitamini ve minerallerin varlığı sayesinde kalp ve damar sisteminin yanı sıra cilt ve bağışıklık sistemi sağlığına da iyi gelir. Ayçiçek yağının faydaları şunlardır.
Kolesterol seviyelerini düşürür
İçeriğindeki doymamış yağlar sayesinde ayçiçek yağı, kandaki kolesterol ve trigliserit düzeylerini düşürmeye yardımcı olur.
Güçlü antioksidanlar sağlar
Ayçiçek yağı, hücresel yaşlanmaya neden olan serbest radikallerin oluşumunu önlemede ve bunlarla savaşmada yararlı bir antioksidan etkili vitamin olan E vitamini içerir. Bu antioksidan etki, hücrelerin korunmasına ve iltihaplı hastalıkların önlenmesine yardımcı olur.
Cilt sağlığını iyileştirir
Cilde uygulandığında ayçiçek yağı, iltihap önleyici ve antioksidan etki gösterir ve cildin koruyucu bariyerini onarmaya yardımcı olur. Ayrıca epidermiste en çok bulunan hücreler olan keratinositlerin çoğalmasını ve yenilenmesini sağlar.
Bağışıklık sistemini güçlendirir
Ayçiçek yağında bulunan iyi yağlar, hücre zarlarının temel bileşenleri olarak bağışıklık sistemi de dahil olmak üzere hücreleri güçlendirmeye yardımcı olur.
Bağırsak sağlığı için iyidir
Ayçiçek yağında bulunan hem linoleik asit hem de E vitamini bağırsak mukozasının korunmasına yardımcı olur. Ayrıca kabızlığı önler.
Antibakteriyel etki gösterir
Ayçiçek yağında iyi miktarlarda bulunan fenolik bileşikler, özellikle cilt enfeksiyonlarına karşı antibakteriyel özellikler gösterir.
Diyabet yönetiminde faydalıdır
Diyabette sadece şeker tüketimine değil, aynı zamanda yağ tüketimine de çok dikkat edilmelidir. Makul miktarlarda kullanılırsa ayçiçek yağı ve ayrıca zeytinyağı, içerdiği yüksek doymamış yağlar sayesinde diyabet yönetimine yardımcı olur.
Ayçiçek yağı ne kadar kullanılır?
Soğuk sıkım ayçiçek yağı, tıpkı zeytinyağı gibi yemeklere tat vermek için çiğ olarak kullanılabilir. Ortalama sağlıklı bir insan için günlük önerilen yağ miktarı yaklaşık 30 gram, yani toplamda yaklaşık 3 yemek kaşığıdır. Bu miktar aşılmamalıdır.
Hem sızma zeytinyağı hem de ayçiçek yağını diyetinize aynı anda dahil edebilirsiniz. Toplam 30 gram miktara mutlaka uyulmalıdır. Genel olarak sızma zeytinyağı besleyici ve faydalı özelliklere sahip bir gıda olduğundan, zeytinyağının tamamen ayçiçek yağı ile değiştirilmemesi önerilir.
Ayçiçek yağı kızartmaya uygun mu?
Soğuk sıkım ayçiçek yağı, soğuk presleme ile elde edilmesine ve bu nedenle faydalı besinler açısından zengin olmasına rağmen, düşük bir dumanlanma noktasına (yaklaşık 130 derece) sahip olduğundan kızartma için uygun değildir. Bu nedenle yüksek kızartma sıcaklıklarına maruz kaldığında toksik bileşikler salabilir.
Kızartma için uygun bir yağ, dumanlanma noktası yaklaşık 230 derece olan yüksek oleik ayçiçek yağıdır. Ancak genel olarak sızma zeytinyağı da kızartma için kullanılabilir.
Ayçiçek yağı yemek pişirmede nasıl kullanılır?
Ayçiçek yağının mutfakta yapılabilecek en iyi türü çiğ ve soğuktur. İyi bir organik ve soğuk sıkım ayçiçek yağı satın aldıysanız, onu salatalarda ve patlıcan, biber ve kabak gibi pişmiş sebze yemeklerinde kullanabilirsiniz. Ayrıca mayonez gibi soğuk sosların hazırlanmasında da mükemmeldir.
Ayçiçek yağı, çok hassas bir tada sahip olduğu ve tatlıların tadını değiştirmediği için endüstriyel tatlı ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle evde de margarin veya tereyağı yerine tatlılarda kullanılabilir. Bu tatlıların hamurları yüksek sıcaklıklara maruz kalacaksa, yüksek oleik ayçiçek yağı kullanmak daha iyidir.
Tereyağı yerine kullanılacak ayçiçek yağı miktarı, genellikle tereyağı miktarının eksi yüzde 20’si olarak kullanılır. Yani 100 gram tereyağı yerine 80 gram sıvı yağ kullanılabilir.
Ayçiçek yağı mı zeytinyağı mı?
Beslenme açısından değerlendirildiğinde sızma zeytinyağı ve soğuk sıkım ayçiçek yağı, bazı farklılıkları olsa bile mükemmeldir. Zeytinyağı, tekli doymamış bir yağ asidi olan oleik asit açısından özellikle zengindir, ayçiçek yağı ise daha az oleik asit içerir, ancak daha fazla çoklu doymamış yağ asitlerine sahiptir.
Öte yandan ayçiçek yağının sıklıkla işlenmesi, hem besleyici özelliklerini hem de ayçiçek yağı için genel olarak zeytinyağından daha yüksek olan E vitamini içeriğini kaybetmesine neden olur.
Sızma zeytinyağı, olağanüstü besleyici özelliklerini kaybetmeden yemek pişirmede de kullanılabilir, bu nedenle kesinlikle daha doğaldır.