Rusya’dan doğal gaz sevkiyatının düşmesi ve ambargo kararlarının tesiriyle, Avrupa’daki doğal gaz krizinin kış döneminde daha da derinleşmesi bekleniyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, 24 Şubat’ta başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı öncesinde Avrupa, tükettiği doğal gazın yaklaşık yüzde 40’ını Rusya’dan ithal ediyordu.
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan ana boru çizgilerinde savaşın akabinde yaşanan “teknik” problemler nedeniyle ülkeden yapılan sevkiyat kıymetli oranda düşüş gösterdi.
Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderdiği doğal gaz ölçüsü, mayısta yarı yarıya azalarak günlük 41 milyon metreküp düzeyine inerken, tıpkı devirde Yamal-Avrupa boru çizgisi üzerinden sevkiyatlar da yaptırımlar münasebet gösterilerek Gazprom tarafından durdurulmuştu.
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan değerli bir öteki boru sınırı Kuzey Akım’da yaşanan teknik sıkıntılar ise Rusya ve Almanya ortasındaki karşılıklı suçlamaların devam etmesiyle hala tahlile kavuşturulamadı. Gazprom, 25 Temmuz’da yaptığı açıklamada, ekipmanlarda gerekli bakımların yaptırımlar nedeniyle yapılamadığına işaret ederek, Kuzey Akım üzerinden Avrupa’ya giden doğal gaz akışını kapasitenin yüzde 20’sine düşürdüğünü duyurmuştu.
Rusya ayrıyeten, Batılı ülkelerin kendisine yönelik yaptırımları nedeniyle yürürlüğe koyduğu “rubleyle ödeme” sistemine uymadıkları gerekçesiyle Letonya, Polonya, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya ve Hollanda’ya doğal gaz sevkiyatlarını da tümüyle durdurma kararı aldı.
Uluslararası Güç Ajansı (IEA) datalarına nazaran, Avrupa Birliği (AB), Rusya’dan geçen yılın temmuz ayında günlük yaklaşık 300 milyon metreküp gaz ithal ederken, bu ölçü Temmuz 2022 prestijiyle 100 milyon metreküpün altına indi. Böylelikle, AB’nin Rusya’dan aldığı doğal gaz ölçüsü bir yılda yüzde 70 azaldı.
AB, DOĞAL GAZ DEPOLARINI DOLDURMAYA ÇALIŞIYOR
AB, Rusya ile doğal gazda yaşanan problemlerin yanı sıra yer altı depolarında azalan rezervlerini de talebin güçlü formda arttığı kış mevsiminden evvel doldurmak istiyor.
Gas Infrastructure Europe (GIE) bilgilerine nazaran, Avrupa’daki yer altı doğal gaz depolama tesislerindeki doluluk oranı 13 Ağustos prestijiyle yüzde 74 düzeyinde bulunuyor.
IEA Lideri Fatih Birol, geçen ay yaptığı açıklamada, Avrupa’nın 1 Ekim’de başlayacak kış dönemi öncesinde depolama tesislerini yüzde 90’ın üzerinde doldurması gerektiği, bu durumda bile dönemin ikinci yarısında arz kesintileriyle karşı karşıya kalınabileceği değerlendirmesinde bulundu.
AB, Rusya’nın gaz vanalarını büsbütün kapatması ihtimaline karşı güç tasarrufu için hazırladığı gaz acil durum planını 9 Ağustos’ta hayata geçirdi. Planla, AB ülkelerinin Mart 2023’ün sonuna kadar gaz tüketimini, son 5 yıldaki ortalama tüketime kıyasla istekli olarak yüzde 15 azaltmaları öngörülüyor. Bunun kâfi olmaması durumunda tasarruf tedbirlerinin mecburî hale getirilmesi planlanıyor.
AB Komitesi, bu kapsamda yıllık 45 milyar metreküp doğal gaz tasarrufu sağlamayı hedefliyor.
DOĞAL GAZIN ALTERNATİFLERİNDE DE AÇIK YAŞANIYOR
Rusya Ulusal Güç Güvenliği Fonu Genel Müdürü Konstantin Simonov, AA muhabirine, doğal gazla ilgili meselelerin Avrupa’nın attığı adımlar nedeniyle yaşandığını söyledi.
Almanya ve Polonya’da Gazprom’a ilişkin altyapılara yönelik atılan adımların doğal gaz sevkiyatlarında meselelere neden olduğunu belirten Simonov, “Doğal gazın yerine petrol ve kömür kullanılabilir lakin bunlar da mevcut değil. Avrupa her şeyi ne değerine olursa olsun satın almaya çalışıyor lakin Avrupa’nın güçteki dönüşüm kapsamında kömür, petrol ve gaz bölümlerine saldırması nedeniyle bu endüstrilerde yatırım ıstırabı yaşanmıştı. Bu da öteki bir yanılgıydı. Artık piyasada güç fazlası yok.” dedi.
Simonov, Gazprom’un kelam konusu problemleri çözemeyeceğini lisana getirerek, “Yer altı gaz depolama tesislerine el mi konuldu? Onları kendiniz doldurun. Türbinler yaptırımlar altında mı? Kuzey Akım üzerinden sevkiyatlar azalır. Örneğin, TürkAkım tam kapasite çalışıyor. Türkiye, Sırbistan ve Macaristan’a karşı tüm yükümlülükler yerine getirilecektir. Bulgaristan Rus gazını almayı reddediyor ve bu onların sorunu, bırakın çözsünler.” diye konuştu.
Simonov, Avrupa’daki doğal gaz fiyatlarının 1000 metreküpte 2000-2200 dolar düzeyinde olduğuna dikkati çekerek, “Asya’daki fiyatlar 1600 dolar seviyesinde. Boşta doğal gaz bulunmuyor. Avrupa’nın fiyatları düşürmesinin tek bir yolu var. Güç bölümünü politize etmeyi bırakıp olağan ticarete geri dönmek. Örneğin, Kuzey Akım 2’nin başlatılmasını engelleyen nedir? Sonuç olarak, tüm dünya acı çekiyor, Avrupa her yerde gaz satın alıyor ve gaz fiyatlarını artırıyor.” sözlerini kullandı.
YÜKSEK GAZ FİYATLARINDA YAPILABİLECEKLER SINIRLI
Avrupa Siyasetleri Çalışmaları Merkezi (CEPS) İdare Heyeti Üyesi Daniel Gros da yaklaşan kış öncesinde Avrupa’nın, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) başta olmak üzere alternatif doğal gaz kaynaklarına yönelmesi gerektiğini söyledi.
Söz konusu krizin aşılması için çok büyük planlara muhtaçlık olmadığını vurgulayan Gros, “Hükümetler, fiyatların piyasayla birlikte artmasına müsaade verirse, genel olarak gaz ve güçten tasarruf etmek için güçlü teşvikler olacaktır. Bu, Avrupa’da kışı geçirmek için kâfi olmalıdır. Fakir beşerler direkt yardımlarla korunabilir, lakin tasarrufları teşvik etmek için yüksek bedeli onlar bile ödemelidir.” diye konuştu.
Gros, Avrupa ve Asya’nın hudutlu LNG havuzu için rekabet ettiğini belirterek, “ABD’nin LNG’yi Avrupa’ya mı yoksa Asya’ya mı ihraç ettiği değerli değil. Avrupa’nın kısa vadede gaz üzerindeki fiyat baskısını azaltmak için yapabileceği hiçbir şey yok. Uzun vadede daha fazla yenilenebilir güç ve öteki ülkelerden daha fazla sevkiyat yardımcı olacaktır.” dedi.
“DEPOLAMA TESİSLERİ SABİT GAZ ARZI OLDUĞU SÜRECE VERİMLİ ÇALIŞIR”
Rusya Hükümeti Finans Üniversitesi Öğretim Vazifelisi ve Ulusal Güç Güvenliği Fonu Uzmanı Stanislav Mitrahoviç de Avrupa’nın endüstrisini korumak ve Rusya ile doğal gaz arzı konusunda uzlaşmak ortasında seçim yapmak zorunda kalacağını tabir etti.
Doğal gaz depolama tesislerinin kış mevsiminde sabit bir gaz arzı olduğu sürece verimli çalıştığına dikkati çeken Mitrahoviç, “İstikrarlı bir tedarik olmadan depolama tesisleri sadece tüketicilerin problemlerini hafifletir, fakat çözmez. Örneğin Polonya’da depolama tesisleri neredeyse dolu lakin kapasiteleri 3 milyar metreküp, ülkenin yıllık tüketimi ise yaklaşık 20 milyar metreküp.” diye konuştu.
Mitrahoviç, Avrupa’nın, Rus gazının yakında gereksiz hale geleceğini açıklamasının akabinde Rusya’dan istikrarlı bir doğal gaz tedariki beklemelerinin ise şiddetli bir süreç olduğunu söyledi.
Mitrahoviç, “Avrupa, sanayisizleşme yolunu izlemek zorunda kalacak. Güç ağır tesisler Avrupa’yı daha ucuz güce sahip ülkeler için terk edecek. Örneğin, Türkiye. Türkiye bölgenin sanayi başkanı olma bahtına sahip olacak.” değerlendirmesinde bulundu.