Türkiye genelinde 442 AVM ve 500’e yakın marka ortasında yıllardır devam eden genel-gider meselesine düzenleme geldi. Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe nazaran yıllardır tartışılan idare sarfiyatına son verilirken, reklam sarfiyatlarına ise standart getirildi. Bahse ait Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 2000’li yılların başından itibaren AVM sayılarının arttığı belirtilerek, bu durumun bir yandan iktisada katkı sağladığı, öbür yandan da kiracı ve kiraya veren bağlarında sıkıntılar ortaya çıkardığı bildirildi. Bilhassa türlü sarfiyatların karşılanmasında sorun yaşandığı vurgulanan açıklamada, kesimden gelen talepler doğrultusunda Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik’te değişiklik yapıldığı söz edildi.
Dünya Gazetesi’nden Yener Karadeniz’in haberine nazaran, perakende markalarının temsilcileri yönetmeliği memnuniyetler karşılarken, AVM tarafında ise moraller bozuldu. AVM yöneticilerinin bulunduğu whatsapp kümelerinde karar ‘infial’ olarak değerlendirildi. AVM’lerin çatı kuruluşu Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği’nin hususla ilgili atağa geçtiği bilgisi belirtildi. Son açıklanan sayılara nazaran Türkiye’de 81 ilin 67’sinde AVM bulunuyor. Haziran 2021 prestijiyle ülke genelinde AVM sayısı 442’ye çıkarken, kelam konusu AVM’lerin pazar bedeli 59 milyar dolara toplam kiralanabilir alan ise 13 milyon 426 bin 898 metrekareye çıktı. Alınan bilgilere nazaran geçen yıl ortalamada metrekare başına 35 TL civarında olan metrekare başına ortak alan sarfiyatı, bu yıl 70 TL’yi aşmıştı. Kaba bir hesapla 14 milyon metrekare kiralanabilir alana sahip AVM’lerin yıllık genel sarfiyat faturası geçen yıl 5,8 milyar TL iken, bu yıl sayının 10 milyar TL’yi aşması bekleniyordu. Markaya ve pozisyona nazaran ortak sarfiyatın kiraya oranı yüzde 7-8’den yüzde 25’e kadar çıkabiliyor. Düzenlemeye nazaran idare sarfiyatları bu aydan itibaren son bulurken, reklam ve tanıtım sarfiyatları ise kontrat periyodu sonunda sona erecek.
“DANIŞTAY’DA DAVA AÇACAĞIZ”
Karar AVM tarafında tabir caizse infiale yol açtı. Yöneticilerin olduğu Whatsapp kümelerinde karar hayal kırıklığına yol açtı. AYD Lideri Hüseyin Altaş, Danıştay’a dava açma hazırlığında olduklarını belirterek şöyle konuştu:
“Yönetmelik uzun müddettir konuşuluyordu lakin çıkmasını beklemiyorduk. Bu karar, AVM’lerin kontağını kapatmak manasına geliyor. Koyduğumuz ATM, baz istasyonları, önemli yatırım yaparak oluşturduğumuz reklam panolarının gelirlerini ortak gelir yapacaksınız, reklam pazarlama ve idare masrafını alamayacaksınız. Ortak alan gelir ve masrafı var. Biz bunu sıfıra sıfır noktasında tuttuyorduk. Artık ortak alan sarfiyatını yüzde 25 civarında sübvanse etmemiz manasına geliyor. Ana hususlar bunlar. ‘100 TL toplanıyor, 80 sarfiyat yapıyor kalanını cebine atıyor’ deniliyordu. Biz de buna karşılık ‘denetleyin bizi, hesap verelim her şeyi yapalım. Birkaç kişi bunu yapıyor diye bütün AVM’leri hırsız ilan etmeyin’ dedik. Artık namuslu davrananlara yüzde 25 civarında sübvanse etmek durumda bırakacak. Kontrol şeffaflık hesap verebilirlik bahislerini uygun buluyoruz. Lakin öbür mevzuda tüzel haklarımızı kullanacağız. Danıştay’da dava açacağız.”
FECİ YUMRUK BENZETMESİ
Döviz kurunun karşılığı olan TL ile enflasyon ile artırılan kira ortasında inanılmaz bir uçurum meydana geldiğini belirten Murat İzci, şöyle devam etti:
“Bazı oturmuş AVM’ler var, güzel iş yapıyor, yabancı da geliyor ancak belirli AVM’ler var ki pamuk ipliğinde gidiyor ve o pamuk ipliği daha da inceldi. Eza derinleşecek o taraflarda. Ben ortak alan masraflarında yüzde 100 şeff afl ığa sonuna kadar destekliyorum. Hesap verilmeli. Düzenlemede o da var ancak AVM’ye trafik kazandırmak üzerine yapılan etkinliklere yönelik düzenleme insanın tüylerini diken diken ediyor. Öngörü içinde para toplanacak avans olarak. Yıl içinde yapılan elektrik artırımı. Yaşadık, elektriğe yüzde 150 artırım geldi, siz onu sineye çekip takip eden yılı beklemek zorunda kalacaksınız onda da enflasyon oranında artış yapabileceksiniz. Sahiden işin içinden çıkılmaz hale getiriyor. Bu durum AVM’ciliği sürdürülemez hale getirecek. Aslında AVM eline geçen paradan kredi ödemesini yapıp üzerine de cebinden para veriyordu. Şu an cebinden verdiği para ölçüsü daha da artacak. Bu 10 yıldan daha yeni AVM’ler için kelam konusu. Örneğin bir AVM bundan 7-8 yıl evvel 11 milyon Euro yatırım kredisi ile başlanmış. 11 milyon Euro hala 11 milyon Euro olarak faizinin faizi ödenmeye çalışılıyor. AVM’lerde aktiflik yapılamaz hale gelecek. Dramatik bir şey. Düzenleme perakendeciyi gözetir stilde çıkmış fakat günün sonunda işlemeyen bir AVM kimsenin yararına olmaz.”
AVM TARAFI TEPKİLİ
KDM Alışveriş Merkezleri Kiralama ve İdare Danışmanlık Kurucusu Murat İzci ise “Herkes büyük bir şok içinde. AVM’ler esasen yaşamakta zorluk çekiyordu artık başta reklam ve pazarlama üzere sarfiyatların AVM yatırımcısı tarafından üstlenmesi ve onun benzerinde birçok şey daha var. Tüm yaşananlar AVM tarafında infial yarattı. Genelde son 10 yılda yapılan yatırımların geriye dönüş mühleti olağan hayatın akışının çok ötesine geçmişti. Yatırım bedeli 80 yılda dönen AVM vardı. Reklam ve pazarlama ile ilgili sayı da bunun üzerine binince ki ortada ayrıntılar da var. AVM tarafını problemli bir periyot bekliyor. Kesimin bunu çok kolay atlatabileceğini ya da sindirebileceğini düşünmüyorum. AVM’ler inanılmaz bir rekabet içinde. Maalesef açılan AVM’lerin hepsinin kapsama alanı birbirinin içine geçiyor. Bu noktada farklılaşmak ismine reklam ve pazarlama faaliyetinde daha fazla bulunması gereken bir periyotta iken artık AVM yatırımcısı bunu üstlenmek zorunda kalacağı için bunu ne kadar yapar, bunun perakendeciye ne kadar yararı olur? Orda çok önemli soru işaretleri var” diye konuştu.