Türkiye, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana, savaşan her iki taraf ile ilgilerini dikkatle dengeleyen itidalli bir portre çizdi. Türk savunma sanayii şirketleri tarafından Ukrayna ordusuna sağlanan, ortalarında SİHA‘ların da olduğu savaş araç ve ekipmanları, Kiev idaresinin Rus ordusuna karşı yürüttüğü direnişte değerli bir rol oynadı.
Öte yandan, Türkiye’nin Rusya ile başta ticaret olmak üzere pek çok alanda ikili münasebetleri kesintisiz bir biçimde devam ettirmesi, devamında iki ülke ortasındaki barış müzakerelerine konut sahipliği yapması ve Rusya’ya yönelik memleketler arası yaptırımlara katılmaması, “tarihi istikrar politikasının” birer yansıması olarak yorumlandı.
“ÖNCE PUTİN, SONRA ZELENSKİ İLE BİR ORTAYA GELDİ”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son olarak Ukraynalı mevkidaşı Volodomir Zelenski ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ile Ukrayna’nın batısındaki Lviv‘de bir ortaya geldi. Erdoğan, görüşme sonrası yapılan basın toplantısında, Türkiye’nin, ülkenin yine imarı için gereken dayanağı vermeye hazır olduğunu belirtti ve Ukrayna’nın savaş nedeniyle tahrip olan altyapısının tekrar inşası gayesiyle iki ülke ortasında muahede imzalandığını duyurdu. Erdoğan iki hafta evvel de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Soçi‘de bir ortaya gelmiş ve işbirliğini artırma kelamı vermişti.
Washington, DC merkezli Amerikan niyet kuruluşu Atlantik Konseyi‘nin kıdemli araştırmacıları Rich Outzen ve Yevgeniya Gaber mevzuya ait kıymetli değerlendirmelerde bulundu.
“İYİ BİR PERFORMANS GÖSTERDİ”
Ankara’nın, Rusya-Ukrayna tansiyonundaki diplomatik hareketlerini değerlendirmeleri istenen uzmanlardan Rich Outzen‘e nazaran, Türkiye’nin istikrar siyaseti üç boyutta ölçülebilir:
– Ukrayna’nın hezimetten kaçınmasına yardım etmek
– Batı ile dayanışma sergilerken Rusya ile açık bir çatışmadan kaçınmak
– Ankara’nın bölgesel diplomatik yükünü artırmak
Türkiye’nin her üç alanda da yeterli performans gösterdiğini savunan Outzen kelamlarına şöyle devam etti:
“Askeri yardımın, bilhassa de silahlı insansız hava araçlarının erken sağlanması, Rusların Kiev’e yönelik saldırısını köreltmeye yardımcı oldu. Erdoğan’ın ticaret ve Suriye konusunda Rusya ile devam eden uyumu kimi gözlemcilere yakışıksız geliyor, fakat Türkiye’nin ekonomik ve bölgesel dertleri düşünüldüğünde, bu ihtiyatlı bir tavır. Tahıl koridoru mutabakatının da gösterdiği üzere, Türkiye’nin bu savaştaki karmaşık da olsa tesirli rolü, barış arayışlarında da tesirli bir rol oynamasını olası kılıyor.”
Öte yandan, Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte Türkiye’nin, Rusya ile Ukrayna (ve Batı) ortasındaki zayıf pozisyonunu diplomatik kazanımlara dönüştürmeyi başardığını savunan Yevgeniya Gaber, Ankara’nın, evvel arabuluculuk hizmetleri sunarak, akabinde da çatışmadaki yapan rolünü kullanarak Batı’da “bağışıklık” elde ettiğini vurguladı. Gaber’e nazaran, Türkiye bu formda, “Batı’nın, Ankara’ya yönelik silah ambargosunu tekrar müzakere etmesi için de ek bir koz verdi.”
“MOSKOVA’DAN ‘YEŞİL IŞIK’ BEKLENİYOR”
Gaber ayrıyeten, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde konuşlu terör örgütü PKK/PYD ögelerine yönelik mümkün bir operasyon ve ülkedeki Suriyeli mültecilerin bir kısmının Suriye’deki inançlı bölgelere yerleştirilmesi için Moskova’dan yeşil ışık alması gerektiğini savundu.
Gaber ile misal görüşleri savunan Rich ise Beşar Esad tersi muhalefeti koruyan Türkiye için Ukrayna’daki savaşın, Suriye’deki savaşla ayrılmaz bir halde irtibatlı olduğunu, çünkü şu anda Türkiye’de bulunan dört milyon Suriyeli mültecinin bir kısmının Suriye’deki inançlı bölgelere yerleştirilmesi için Moskova’nın onayına gereksinimi olduğunu belirtti.
ANKARA, TARAF SEÇMEK ZORUNDA KALIR MI?
Ankara’nın taraf seçmekten kaçınacağını vurgulayan Rich Outzen‘e nazaran, “Ukrayna’nın hezimeti ve parçalanması Türkiye için tam bir felaket olur, lakin mağlup edilmiş ve potansiyel olarak istikrarsız bir Rusya, Türkiye’nin Suriye ve Kafkasya’daki çıkarlarının yanı sıra iktisadını de olumsuz tesirler. Ukrayna’yı askeri ve siyasi olarak desteklemek, ama ekonomik ve diplomatik olarak Rusya ile bağ içinde kalmak tesirli bir tedbir ve [şu an için] Ankara’yı farklı bir konuma zorlayacak hiçbir dinamik yok.”
Rich’e nazaran, “Savaşın bölünmüş bir kararla sonuçlanması Türkiye’nin çıkarınadır, bu sayede Ukrayna hayatta kalır ve Rusya geri çekilir, fakat kendisi zayıf düşmez.”
Benzer halde, Ankara’nın tüm taraflarla alakalarını farklı seviyelerde sürdürmeye çalışacağını vurgulayan Yevgeniya Gaber‘e nazaran Türkiye, Rusya ile ticaret, iktisat, güç ve turizm alanlarında işbirliğini ekonomik çıkarlar ve iç istikrar açısından anahtar olarak görülüyor.