Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın resmi web sayfasında yer alan “Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü” başlığı altında yer alan “Rami Kışlası Kütüphanesi” künyesine bakan oldu mu?
Bakıp da bu yatırımın hangi bütçeden karşılandığını gören oldu mu?
Bu iki soruya da “Evet” karşılığını verenler, Rami Kışlası Kütüphanesi onarımının Türk Tarih Kurumu yatırım bütçesinden karşılandığı bilgisine sahip olmuşlardır.
Bu noktadan geri gidelim…
Birçok kaynaktan alabileceğimiz bilgileri; kamu bütçesini devlet ismine denetleme yetkisi olan yargı kurumu Sayıştay’ın “Türk Tarih Kurumu 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Kontrol Raporu” ndan aktarmayı tercih ediyorum:
“a) Genel Bütçeden Yapılacak Yardımlar Yönetim hükmî kişiliği haiz, özel bütçeli kamu kuruluşu olarak güçlü nakit varlığı ve mali yapısı nedeniyle genel bütçeden her hangi bir yardım almamıştır.
b) Atatürk’ün Vasiyetinde Yer Alan Gelirler En kıymetli gelir kalemi Atatürk’ün vasiyetine dayalı gelirdir. Mustafa Kemal Atatürk’ün 05.09.1938 tarihli Vasiyetnamesine nazaran Türkiye İş Bankası sermaye paylarının Atatürk’e ilişkin %28,09’una (CHP tarafından temsil edilen) ilişkin temettü gelirleri, yarı yarıya Türk Lisan Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na tahsis edilmiştir.”
Atatürk Türk Tarih Kurumu (TTK) ve Türk Lisan Kurumu (TDK)’nu kurarken Cumhuriyet ihtilallerini, Türk tarih yazınını “siyasi iktidarlara” değil, sivil topluma emanet ediyor.
Ne var ki siyasal İslam ile akraba iktidarların bu iki kurumu “devlet dairesine” dönüştürme atakları hiç bitmiyor.
TTK’yla ilgili yapılan son düzenleme Sayıştay’ın 2021 raporunda yer alıyor:
“Yıllardan bu yana 102.02.05- T.C. Vakıflar Bankası Başşehir Şubesi nezdindeki vadeli mevduat hesabında nemalandırdığı nakit varlıklarını 8 Nisan 2020 tarihi prestijiyle kapatarak, TCMB nezdindeki “102.02.18-Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kurum Tek Yönetim Tahsilat Hesabı”na aktarmış; 31.12.2021 tarihli bilanço günü prestijiyle Hazine ile mutabakatı sağlanmış mevcut nakit varlıklarını ise 1.577.782.216,15 TL meblağ ile “135-Tek Hazine Kurumlar Hesabından Alacaklar” hesabında mali tablolarına yansıtmıştır.”
Bu düzenlemeyi İş Bankası’ndaki Atatürk’ün paylarının Hazine’ye devredilmesini talep eden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı gayesine yaklaştıran bir adım olarak da okumak mümkün.
Türk Tarih Kurumu’nun tarihçesine bakalım…
Atatürk’ün direktifiyle “Türk tarih ve medeniyetini bilimsel yollardan incelemek amacıyla” 28.04.1930 tarihinde Türk Tarih Heyeti ismiyle kurulan kurum, 1935’den sonra Türk Tarih Kurumu ismini alarak çalışmalarını sürdürüyor.
TTK ile birebir statüde kurulan Türk Lisan Kurumu da 1932 yılında faaliyete geçiyor.
Mustafa Kemal Atatürk, 5 Eylül 1938 tarihindeki vasiyetnamesi ile Türkiye İş Bankası’ndaki paylarının gelirini yarı yarıya TTK ve TDK’ya bağışlıyor.
Bu iki kurum 21 Eylül 1940 gün ve 2/14556 sayılı Bakanlar Heyeti kararnamesiyle “kamu faydasına çalışan dernekler” ortasına alınıyor.
12 Eylül 1980’de hükümeti deviren darbeci generaller, dernek statüsünde faaliyet gösteren ve Atatürk’ün kalıtı sivil TDK ve TTK’yı kapatıyorlar!
12 Eylül Anayasası’nın 134’üncü hususu ile miras hukukuna atıfla TTK ve TDK’nın mali menfaatlerini teminat altına alıyorlar.
Askeri idare 17 Ağustos 1983’de Cumhurbaşkanlarının nezaret ve takviyesiyle Cumhurbaşkanınca ilgilendirilecek bakanlığa bağlı “Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu” nu kuruyor.
664 Sayılı Kanun Kararında Kararname ile TTK ve TDK başka birer kamu hukukî kişiliğe sahip olmakla birlikte, yeni kurulan Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu kontrol ve nezaretine bağlanıyor.
AKP iktidarı bu kurumlara birinci müdahalesini, 11.10.2011 tarihinde çıkardığı “664 sayılı Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu Teşkilat ve Misyonları Hakkında Kanun Kararında Kararname” ile yapıyor.
Cumhurbaşkanlığı 15.07.2018 tarihli genelgesi ile de Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu’na Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “İlgili kurumu” statüsü veriliyor.
1994-1997 periyodu Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) Lideri Ali İhsan Karacan, Atatürk’ün İş Bankası payları ve vasiyetnamesine ait doküman ve bilgilerini derledi.
Karacan şimdi basım kademesinde olan kitabında bu mevzuyu irdeliyor.
Karacan’ın tezi şu: TTK ve TDK 1983 yılında devlete bağlanarak dernek statüsünden çıkarıldı. Bugünkü TTK ve TDK Atatürk’ün vasiyetnamesinde yer alan kurumsal yapılar değil.
Karacan bu nedenle de Atatürk’ün vasiyetnamesine dayanılarak İş Bankası karından TTK ve TDK’ya yapılan gelir transferlerinin “Anayasal” yerden mahrum olduğunu ileri sürüyor.
Farklı kaynaklardan elde ettiği bilgileri kıymetlendirerek yaptığı hesaplama nazaran TDK ve TTK’ya İş Bankası’ndan 2010-2021 devrinde aktarılan toplam kaynağın 2 milyar lirayı geçtiğini belirtiyor.
2021 yılı itibariyle İş Bankası sermayesinin 4.5 lira olduğunu dikkate alırsak hiç de azımsamayacak bir kaynak son 10 yıldır Kültür ve Turizm Bakanlığı tasarrufunda…
Karacan 1942-1982 yılları ortasında TTK ve TDK Genel Şura kararları ile bütçesinin denetim edilebilmesine karşılık, sonraki yıllarda hudutlu datalarla dökümante edilen Sayıştay raporları ve Meclis soru önergelerine verilen karşılıklar üzerinden bilgi edinilebildiğini vurguluyor.
1993-2008 yılları ortasında TTK Başkanlığını sürdüren eski MHP milletvekillerinden Yusuf Halaçoğlu’na “Rami Kışlası Kütüphanesi yatırım bütçesi TTK’dan karşılanmış. Bu yatırım TTK’nın maksatlarını kapsıyor mu” diye sorduğumda “Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlanması TTK’nın özerk niteliği ile bağdaşmıyor” karşılığını veriyor.
Bu tezini bir örnekle açıyor…
TTK’nın Memleketler arası Akademiler Birliği (UAI) üyesi olduğunu hatırlatan Halaçoğlu, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olarak 1993 yılında kurulan Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA)’nin, UAI’ye üyelik talebinin “sivil bir tertip olmadığı, devlete bağlı bir kuruluş” olduğu gerekçesiyle kabul görmediğini belirtiyor.
Özet şu ki; Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan tarafından 13 Ocak günü hizmete açılan İstanbul’daki Rami Kışlası Kütüphanesi, İş Bankası’ndaki Atatürk paylarından TTK’ya aktarılan kaynakla finanse edildi.
2014 yılında başlanılan onarımla 266 yıllık Rami Kışlası’nda ortaya çıkan 3 farklı yapı, kapasite tarafından dünya sıralamasında birinci 10’a giriyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı
Rami Kışlası Projesi Künye Bilgileri
- Proje alanı: 220 bin m2
- Millet Bahçesi Peyzaj Alanı: 51 bin m2
- Kapalı Alan: 36 bin 250 m2 (8 adet ana kol-23 bin m2 ve 5 adet blok yapı-12,7 bin m2)
- Oturma kapasitesi: 4 bin 200 kişi
- Kitap kapasitesi: 2.5 milyon adet
- Yürütücü: İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü (Türk Tarih Kurumu yatırım bütçesi)
- 1. Etap Kontrat Bedeli: 28 milyon TL (2014 yılı fiyatlarıyla)
- 1. Etap Yüklenicisi: TRANS-T İnş. San. Ve Ticaret Ltd. Şti
- 2. Etap İhale Ekap No: 2017/424271 (Belli İstekliler Arasında)
- 2. Etap Yüklenicisi: Yılmaz Yapı Taahhüt ve Tic. Ltd. Şti.
- 2. Etap Kontrat Bedeli: 39 milyon TL (2017 yılı fiyatlarıyla)
- 3. Etap Mukavele Bedeli: 181 milyon TL (2021 yılı fiyatlarıyla)
- 3. Etap Yüklenicisi: Adamak Restorasyan ST ve Abma Restorasyan Ltd. Şti. İş Ortaklığı
- Proje Adres Bilgisi: Ramiyeni mah. 268 ada 17 parsel
- Proje ortakları: Kütüphaneler ve Yayımlar Gn. Md, Kültür Varlıkları ve Müzeler Gn.Md.
- Proje alternatif isimleri: Rami Kitap ve Kütüphanesi Vadisi, İstanbul Kütüphane Vadisi, İstanbul Arşiv Kütüphanesi