Dünya Gazetesi Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, bugünkü köşesinde kasapların yaşadığı zahmetlere değindi.
Yıldırım, “Kasaplar can çekişiyor Berlin’de kırmızı et pazarını Türkler ve Araplar denetim ediyor” başlıklı yazısında, “Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın “Süt ve Sığır Et Üretimi ve Pazarlaması” programı kapsamında ziyaret ettiğimiz Berlin Kasaplar Odası ve Berlin Et Hali’nde bilhassa Türk firmaları et ticaretinde kıymetli rol üstleniyor” tabirlerini kullandı.
Ali Ekber Yıldırım’ın yazısı şöyle:
“Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın “Süt ve Sığır Et Üretimi ve Pazarlaması” programı kapsamında ziyaret ettiğimiz Berlin Kasaplar Odası ve Berlin Et Hali’nde bilhassa Türk firmaları et ticaretinde kıymetli rol üstleniyor.
ALMANYA’DA KIRMIZI ET FİYATINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER
1- Maliyetlerin çok yükselmesi nedeniyle üreticilerin besiciliği bırakması ve eser arzının azalması.
2- Kesimhanede maliyetlerin artması ve yeni getirilen mevzuata ahenk sağlamada yaşanan zahmetler.
3- Hayvan refahı için hayvan naklinde daha az hayvan taşınabilir olması. Daha az hayvan taşınması maliyetleri artırıyor.
4- Ukrayna krizi nedeniyle yem fiyatlarının çok yükselmesi.
5- Vegan ve vejeteryanların artması ile et tüketiminin azalacağı tasası ile üretimden çekilmelerin artması.
6- Brezilya’dan işlenmiş et ithalatındaki zorluklar ve bavulun fiyatının artması.
Berlin’de kırmızı etin pazarlanmasında Türklerin kıymetli rolü var. Berlin Toptan Meyve Hali’nin bir kısmında yer alan et halinde faaliyet gösteren Türk firmaları kesimhanelerden aldıkları karkas eti işleyerek pazarlamasını yapıyor.
Zincir marketlerin et satışı yapması kasapların kapanmasına yol açarken, vegan sayısının artması, üretim ve tüketimin azalması et bölümünde faaliyet gösterenleri ve elbette kasapları endişelendiriyor.
Berlin Kasaplar Odası Lideri Martin Stock’un verdiği bilgilere nazaran Doğu ve Batı Almanya birleştiğinde 1990 yılında Kasaplar Odası’nın 2 bin üyesi vardı. Bugün üye sayısı 60’a kadar düşerken, Berlin’de 70 kasap var. Dev marketlerin et satışına da girmesi kasaplığı yok etme noktasına getirdiğini belirten Martin Stock’un anlattıkları özetle şöyle: “Klasik kasap dükkanı olarak bugün 70 kasap kaldı. EDK, Lidl, ve daha bir çok zincir market bu işe girince kasaplık can çekişmeye başladı. Kırmızı et ticaretinde Euro Besin, Inter Besin üzere dev Türk firmaları var. Kasapların yerini büyük marketler aldı. Bulunduğumuz et hali olarak geçiyor. Burada ticaret yapanların yüzde 80’i Türk yahut Arap. Burada 2019 yılına kadar mesleksel eğitim okulu vardı. Et konusunda Almanya’da tanımlanmış iki meslek kümesi var. Birisi kasaplık. Eti modüller, eser üretir ve servis yapar. Oburu et satış vazifelisi. Etin pazarlamasını yapar. Bu iki meslek için üç yıllık eğitim gerekiyor. Son derece kapsamlı ve sıkıntı bir eğitim. Besin kimyasallarını, besin mevzuatını bilmeniz gerekiyor. Müfredatı çok ağır. Bu nedenle eğitime başlayan çok olsa da tamamlayan çok az kişi oluyor. Bu nedenle en değerli sıkıntımız yetişmiş eleman bulmak. Yani kasap bulamıyoruz. Yalnızca Almanya’da değil dünyada da en büyük sorun yetişmiş eleman bulamamak. Şu anda kasap olan ve bu işten çekilmek zorunda kalanların en büyük sorunu işi devredecek birini bulamamaları. Kasap sayısı bu nedenle 2000’den 70’e düştü. Kapanma sebepleri ortasında birinci sırada işi devredecek genç olmaması. İkincisi de değişen mevzuat kuralları çerçevesinde ruhsat alınamaması.”
KASAP MAAŞI BRÜT 5 BİN EURO
Martin Stock’un anlattığına nazaran, kasap dükkanı açabilmek için kasaplık eğitimi almanız ve ustabaşı evrakınızın olması gerekiyor. Bu türlü bir koşul Almanya ve Avusturya’da geçerli. Başka ülkelerde bu türlü bir mesleksel tanımlama yok. Daha evvel bu koşul yalnızca kasap dükkanı açmak için isteniyordu. 2018’de mahkeme kararı ile tüm marketlerde et reyonu varsa ve satış yapıyorsanız tekrar ustabaşı çalıştırmak zorundasınız. Ambalajlı eser satıyorsanız bu türlü bir mecburilik yok. Almanya’da büyük bir ustabaşı açığı var. Evvelden mesleksel eğitim verdikten sonra en az beş yıl tecrübe kazandıktan sonra ustabaşı olunurken bu açıktan ötürü artık kalfalıktan mezun olur olmaz ustabaşı imtihanına giriliyor ve iki gün süren imtihanı muvaffakiyetle geçen ustabaşı olarak işe başlayabiliyor.
DÜŞÜK GELİRLİLER MARKETİ, YÜKSEK GELİRLİLER KASABI TERCİH EDİYOR
Zincir marketlerin et işine girmesi ve daha ucuza satmaları nedeniyle düşük gelirli olanların marketten et aldığını belirten Stock: “Orta gelir seviyesi ve yüksek gelirli olanlar küçük kasap dükkanlarını tercih ediyor. Şeffaflık, şahsa özel hizmet tüketici açısından kıymetli. Tüketici yüksek fiyattı ödemeyi ancak karşılığında kaliteli eser almak için kasapları tercih ediyor. Kasaplar ekseriyetle Brandenburg’tan alınan hayvanlardan elde edilen et ve et eserlerini satıyor. Çok uzaklardan hayvan alımı tüketici tarafından tercih edilmiyor. Çiftçilerle işbirliği içinde olan kasap başarılı olur. Piyasada düzgün bir pozisyona sahip olur. Ayrıyeten marketlerde olmayan eserleri de sunabiliyor. Bölgesellik, yerellik çok kıymetli. Arjantin’den,Brezilya’dan gelen eti satmak yerine yakın yerlerden alması kasap için avantajlı bir durum. Tüketici de yakından alınan hayvanların etini tercih ediyor. Dar gelirliler ise ucuz eti tercih ediyor. Berlin’de toplumsal yardım alanların oranı yüzde 36 olduğu dikkate alındığında onlar için ucuzluk çok daha kıymetli. Hayvan hastalıkları konusunda da kasapların daha ihtimamlı olduğunu söyleyebiliriz. Domuz vebası ve kimi hastalıklarda, BSE (deli dana hastalığı) üzere hastalıklarda uzmanlaşmış kasap dükkanları imtihandan muvaffakiyetle geçti” bilgisini verdi.
ORGANİK ET PAZARI DÜŞÜK, VEGANLIK ARTIYOR
Organik et konusunun çok konuşulmasına ve gündemde olmasına karşın Pazar hissesinin küçük olduğuna dikkat çeken Martin Stock şunları söyledi: “Et pazarında organik pazarına bakıldığında domuzda yüzde 2, sığırda ise yüzde 3,5 düzeyinde. Almanya yüklü olarak domuz etinden besleniyor. Tüketilen etin yüzde 70’i işlenmiş domuz eti. Sığır eti tüketimi yüzde 13 düzeyinde. Kalanı da koyun, kuzu, kanatlı vb. etler. Almanya’da vegan ve vejeteryan olanların sayısı artıyor. Bu nedenle kimi kasaplar hizmet verirken vegan ve vejeteryan olanlara da hizmet veriyor. Diiyelim birisi geliyor bir parti vereceğini ve kasaba sipariş veriyor. Kasaba 30 konuğum olacak. Bunlardan 5’i vegan, 3’ü vejeteryan. Kasap ona nazaran siparişi alıyor ve bu hizmeti sunuyor. Hatta vegan ve vejeteryan menüler daha çok para kazandırıyor. Daha da ilginci vegan, vejeteryan olan kasap arkadaşlarımız var. Bir üniversitede yapılan ankete katılanların yüzde 70’i yalnızca vegan ve vejeteryan öğün çıkmasını istemiş. Bundan sonra sahiden vegan sayısında artış olacak ve et üretimi ve tüketimi azalacak. Ben 15 yıldır böcek tüketmemek için direniyorum ancak galiba en âlâ protein kaynağı olarak böcek tüketimine yönelme olacak.”
ETTE TAĞŞİŞİN CEZASI 250 BİN EURO
Ette tağşiş, sahtekarlık yapılmasının cezasının çok ağır olduğunu ve işyerinin kapatılmasına kadar ağır cezalar olduğunu belirten Berlin Kasaplar Odası Lideri Martin Stock: “Bozulmuş et samanın cezası 250 bin Euro. Yanlış bilgi,deklarasyon yapılmışsa 50 bin euro ceza veriliyor. Dükkanın kapatılmasına kadar uzanan cezalar var. Bir kasap dükkanı kapatıldığında şartları yerine getirirse yine açabilir. Ama, müşterisini kaybeder. Yani kapanan dükkan ölmüş demektir” dedi.
UKRAYNA SAVAŞI MALİYETLERİ ARTIRDI
Et fiyatının Ukrayna savaşı ile önemli olarak arttığını bunun da bilhassa yem fiyatlarındaki artıştan kaynaklandığını belirten Stock: “Genel olarak fiyat artışını belirleyen faktörler var. Kesimhane maliyeti fiyatı artıyor. Mevzuat ve yeni yasal düzenlemeler, nakliye üzere değerli faktörler var. Lakin en kıymetlisi Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan kriz. Yem fiyatları iki ayda yüzde 400 artı. Protein vb. hususlar ayrıyeten maliyeti arttırıyor. Almanya ve Avrupa Birliği’nde fiyatların daha da artabileceğini gösteriyor. En değerlisi hayvan müdafaa, hayvan refahı, iklim ve etraf muhafaza bahisleri. Geleceğimizi bunlar belirleyecek. Besinde bunlar belirleyici bahisler olacak. Et niş eser olacak. Fiyatı yüksek olacak. Beşerler tüketemeyecek. Süt bölümünde de gelişme birebir olacak. Sentetik eserler devreye girecek. En büyük meselemiz iklim değişikliği olacak. Avrupa Birliği’nde iklim değişikliği nedeniyle hayvancılık yapılamayacak bölgeler olacak.” yorumunu yaptı.
BERLİN TOPTAN ET PAZARINDA İKİ TÜRK
Gezi kapsamında Berlin Toptancı Hali’nde toptan et ticareti ile uğraşan Afes Limited Şirketinin sahibi Metin Karakoyun ve Avrupa Türk Döner Üreticileri Derneği Yönetm Heyeti Lideri Gürsel Ülber ile buluştuk.
Almanya’ya eğitim hedefiyle gelen ve et dalında uzmanlaşan Metin Karakoyun 1980 yılından beri bölümün içinde. Metin Karakoyun’un verdiği bilgilere nazaran, Almanya’da karkas etin 450 kiloluk bir dananın ortalama 4.50 ve 4.80 Euro’dan satıldığını söyledi. Kırmızı etin aşikâr kategorilere nazaran satıldığını hatırlatan Karakoyun, “Burada dana, inek eti farklı kategorilerde kıymetlendirilerek ona nazaran pazarlanıyor. Türkiye’de de bu mevzuat var ancak uygulanmıyor. Biz eti karkas 4 kesim olarak kesimhanelerden alıyoruz ve burada işledikten sonra piyasaya veriyoruz. Dönercilerden 15 ton et alan da var, 3 ton alanda var. Bonfilenin kilosu 30 Euro, kıyma 6 Euro. Büyük bir fark var. Türkiye’de bu fark yok. Kuşbaşı fiyatına bonfile alınıyor Türkiye’de. Burada ise kıymetli et bedelinde satılıyor” dedi.
TÜRKİYE’DE MONOPOLLEŞME VAR
Et piyasasının Türkiye’de birkaç firma tarafından yönlendirildiğini argüman eden Karakoyun şunları söyledi: “Almanya’da et fiyatı arz talebe nazaran piyasada belirleniyor. Lakin, Türkiye’de fiyatı belirleyen birkaç firma var. Adeta monopolleşme var. Onlar fiyatın düşmesini engelliyorlar. Almanya’da bu türlü bir harekete müsaade vermezler çok büyük cezası var. Hayvan bölümü çok olduğunda fiyat düşer, az olunca fiyat yükselir. Yani piyasa arz ve talebe nazaran oluşur.”
AVRUPA’DA İHRAÇ EDİLECEK HAYVAN VE ET YOK
Almanya’da ve Avrupa’da en kâfi et ve canlı hayvan olmadığını belirten Karakoyun: “Bundan iki ay evvel karkas et 6 euroya kadar çıktı. Zira Avrupa’nın hiçbir ülkesinde eser yok. Bugünlerde duyuyoruz Türkiye’nin yine ithalat yapacağı konuşuluyor. Avrupa’da eser yok. Bugün 30 tır karkas et istiyorum deseniz bulmanız mümkün değil. Burada da çiftçi sayısı azalıyor. Hayvancılığı bırakanlar çok. Yetiştirici kalmadı. Zira para kazanamıyorlar. Ayrıyeten mevzuat çok ağırlaştı. Tüketimde de bir azalma var. Vegan sayısı çok arttı. Vegan lahmacun, vegan döner yapılıyor. Yeniden organik et tüketimine bir yönelme var. Tüketici sağlıklı inançlı et istiyor. Kimyasal istemiyor. Buna uygun üretim yapmak zorundasınız” bilgisini verdi.
TAŞIMA MALİYETLERİ BREZİLYA’DAN İTHALATI AZALTTI
Avrupa Türk Döner Üreticileri Derneği İdare Heyeti Lideri Gürsel Ülber, nakliye maliyetlerinin çok artması nedeniyle Brezilya’dan eskisi üzere et ithalatının çok yapılamadığını belirterek: “Daha evvel 2 bin dolara gelen bşir konteyner artık 2 bin dolar oldu. Bu maliyetlerle ithalatın yapılması kolay değil. Bu nedenle Güney Amerika’dan ithalat azaldı. İçeride de kâfi üretim olmayınca fiyatlar artıyor. Son devirde çiftçinin sattığı hayvanın, karkasın fiyatında bir düşüş oldu. Lakin, kesimhanelerin maliyeti artınca bu tüketici fiyatlarına yansımdı” dedi.”