Stand-up röportajları serimizin bu haftaki konuğu Aslı Akbay. Stand-up mesleğine İngiltere’de başlayan, Edinburgh Fringe Festivali’nde beş farklı gösteri düzenleyen ve Türkiye’nin birinci Açık Mikrofon gecesi Komikrofon Stand-up Şov’u başlatan Akbay birebir vakitte Çok Da Fifi isimli kümede bayan komedyenlerle bir arada pek çok yerde sahne alan bir isim. Bu hafta Akbay’la bir ortaya geldik. Kendisine sahneye nasıl çıkmaya başladığı, İngiltere ve Türkiye’deki gösteri dünyasını ve gelecek planlarını sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla beraberdir diye soruyorum; “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
İnsan birinci sahneye çıkmaya başladığında, “Bu işi yapıyorum,” dememeli. Ben İngiltere’de stand-up’a başladım. Oradaki komedyenler “100 kez sahneye çıkmadan stand-up güldürüyü denedim bile diyemezsin,” sıkıntısı. Asgarî 100 kez. Yeni başladığınızda, yere gittiğinizde sorarlardı kaç şov yaptınız diye. 100 sahneye ulaştıktan sonra beşerler sizi ciddiye almaya başlarlardı.
Ben Londralıyım, orada sahneye çıkmaya başladım. Bir sürü sahneye çıkıp 100 gösteriyi aşınca diğer kentlere de gittim. Dünyanın en büyük güldürü şenliği Edinburgh Fringe Festivali’ne beş farklı şov götürdüm. Edinburgh Fringe Şenliğinde stand-up yapan birinci Türk olabilirim, hatta birinci Türk kadınımdır, muhakkak bundan eminim. İki ya da üç kişilik gösterilerdi bunlar. Tek kişilik değildi. Tek kişiliği 2023’te yapacağım.
Ben Edinburgh’a gösteri yapmaya gittiğimde, para kazandığımda bile kendimi komedyen olarak görmedim. Tam bilakis oraya gittiğimde ne kadar deneyimsiz olduğumu daha uygun anladım. 100 şov ne ki. Oraya dünyanın en ünlü komedyenleri geliyor, Louis CK falan kimler kimler. Her neyse, ben Türkiye’ye yerleştikten sonra, Çok Da Fifi’yle bir arada Türkiye’nin birçok kentinde ve yurt dışında sistemli olarak şov yapmaya başladığımda ve bu işten sistemli bir gelir elde etmeye başladıktan sonra, artık bu işi bir meslek olarak yapıyorum, stand-up’çı oldum dedim.
Hayatınızın değerli bir kısmı İngiltere’de geçti. Türkiye’ye sonradan yerleştiniz. Bu farklılığın sizdeki yansıması nasıl oldu?
İngiltere’de doğup büyüdüm. İngiltere’de beni farklı kılan ailemin Kıbrıslı Türk ve Türk asıllı olmasıydı, Türkiye’de beni farklı kılansa İngiliz olmamdı. Anlayacağınız üzere ben her yerde yabancıyım, her yerde gurbetteyim. Bunu stand-up’ta da anlatıyorum. Dışarıda, okulda öbür bir kültür ile karşı karşıyasın, konuta geldiğinde ufak bir Türkiye’de. Her neyse, İngiltere’de yaptığım esprileri burada yapmaya çalıştım, kimse anlamadı. Şoka girdiler ne diyor bu diye. Ben esprilerimi yavaş yavaş Türkiye’ye uyarladım. Küfrü, şiddeti, bel altını azalttım, bir nevi sansürledim.
Türkiye’de stand-up güldürüye nasıl başladınız?
İstanbul’a 2014’te taşındım. Londra’da tanıştığım Ankaralı komedyen Ruşen Tuzcu ile bir arada Türkiye’nin birinci güldürü kulübü Old City Comedy Club’ta, Türkiye’nin birinci Açık Mikrofon’u Komikrofon’u düzenliyordum. Komikrofon’u farklı kılan şuydu; şovun MC’si vardı, yani gösteriyi stand-up güldürüye uygun bir formda sunan bir kişi vardı. Gerektiğinde seyirciyi yükselten, nabız tutan, şovun sempatik yüzü, seyircinin sesi olan bir MC’si vardı. Bunu o periyot kimse yapmıyordu. İkincisi herkese açıktı. İsmini yazdıran 5 dakika sahne alabiliyordu. Bunlar da Old City Comedy Club’ın sahibi Ali Biber’in sayesinde oldu.
‘TÜRKÇE STAND-UP’A UYGUN BİR LİSAN DEĞİL’
Hem Türkçe hem İngilizce stand-up yapıyorsunuz. Lisanın güldürüye olan tesirinden bahsedelim mi biraz?
Çok büyük bir fark var. İngilizce cümlelerde gramer olarak sürpriz sonda geliyor. Türkçede evvelce söylüyorsun her şeyi, gizlemeye çalışsan da bir halde çıtlatıyorsun güya. Türkçe stand-up’a uygun bir lisan değil aslında. O yüzden Türkiye’de stand-up’çılar uzun uzun öykü anlatıyor. Türkçede kısa latife, yani İngilizcede one liner dediğimiz esprileri yapmak daha güç, yapan var alışılmış, mesela takım arkadaşım Meltem Parlak, lakin az kişi yapıyor.
Ülkeler ortası güldürü kültürü ve komedyenlerin farklılığı nasıl?
Türkiye’de durum çok farklı. Natürel stand-up İngiltere’de Amerika’da çok daha eskiye dayalı. Bir de çok fazla komedyen var. Her şey filtreden geçiyor. Berbatlar eleniyor. İngiltere üç çeşit komedyen var. Kent şehir gezip kulüplerde şov yapan biri küme var. İkinci tip daha enteldir. Televizyona da bir şeyler müellif, daha tanınan olur. Üçüncü tipte işe yeni başlayanlar vardır. Bunların da kendi ortalarında bir standardı mevcut. Birincisinde opener’lar var. O en deneyimsiz komedyen oluyor. Sonra middle var. Onun üstünde de headliner var. Herkes farklı para alıyor. Sistem çok pak çalışıyor.
Peki seyirci? Seyirci de lisan ve kültür üzere farklılık gösteriyor mu?
İngiltere’deki seyirci stand-up’a alışık. Stand-up orada hayatın içinde. Güldürü kulüplerinde çokça ilgi görüyor. İngilizler çok komedyen izlediği için her şeye gülmezler. Onları şok etmen gerekiyor. Türkiye’de ise stand-up daha yeni yeni oturuyor ve seyircisi tecrübesiz. Güldür lan, başıyla geliyorlar bazen gergin gergin. Gülmeye mi geldin, beni yargılamaya mı geldin, Instagram’a story çekmeye mi geldin, sen niçin geldin? Stand-up’a gülmeye gelmiyorsan gelme o vakit, konutta otur, klavyenin ardında saklanıp Ekşi Sözlük’te ona buna yağdır. YouTube’a gereksiz yorumlar yaz mesela.
Türkiye’de seyircinin bir kısmı gülemiyor bazen. Bayan bir komedyenin gösterisine gelen bir erkek gülmeye çekiniyor, yanındaki sevgilisi kıskanır mı diye. Zıddında de kız çekiniyor. Neymiş efendim s*k demişiz, olabilir. Bu şov +18. Rahatsız oluyorsan gelme. Demek istediğim şu ki, Türkiye’de insanların birçok toplum içine girdiklerinde pek rahat değillermiş gibime geliyor. Gülebilmek için de rahat olmak gerekiyor. Bundan ötürü Türkiye’de seyirci gülmeye çekiniyor.
Fakat bazen, hakikat kaideler sağlandığında, söylediğiniz her şeye gülenler de olabiliyor. Bu türlü olunca da birtakım komedyenler kendilerini çok komik zannedebiliyorlar. Büyüdüğün, yaşadığın ülkeye uygun espri ile güldürmek nispeten kolay. Al o esprileri Edinburgh Festivali’ne git, dünyanın her ucundan gelen seyirci karsısında çık, ortalarından kaç adedini güldürebileceksin.
‘TÜRKİYE’NİN KUTSALI BİTMEZ’
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kısımlar de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu bahiste neler söylemek istersiniz?
Türkiye’nin kutsalı bitmez. Ülke batar, lakin kutsalı bitmez. Ona dokunma, bunu elleme, şunu yapma… Avrupa’da, Amerika’da kimsenin umurunda değil. Burada biri bir şey diyor, ülke ayağa kalkıyor. Saçma geliyor bana, alışık değilim.
Kadın komedyenlerden oluşan Çok Da Fifi diye bir kümede yer alıyorsunuz. Bu küme nasıl ortaya çıktı?
BKM Mutfak’ta Açık Mikrofon yapılıyordu. 2015’in 8 Mart’ı geldi, o gün yalnızca bayanları mı çıkarsak, dediler. Yalnızca bayanlar olarak bir şov yaptık birinci kere. 100-150 kişi geldi. İstek görünce ikinci sefer de yaptık BKM Mutfak’ta. Sonra Old City Comedy Club bayanlar gecesi düzenlemek istedi ve bizi çağırdı. Sonra Ankara Güldürü Festivali’nden Deniz Gölpınar’ın dikkatini çekti ve oraya çağırıldık. İsminiz nedir, diye sordu. Bir ismimiz yok alışılmış. WhatsApp’ta konuşurken, bir türlü karar veremezken, bizim kızlardan Hande Yögen, “Çok Da Fifi” olsun dedi. O denli kaldı. Bence de hoş oldu.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
Pandemi öncesi Çok Da Fifi’yle Ankara Route’taydık. Dünyada salgın ortalığı yıkıp geçiyor. Burada da herkes gergin, lakin şov tıka basa doluydu. Gösteriyi bitirdik, oradaki bir sürü bayan sahneye çıkıp bize sarıldı. Bizi güldürdünüz, eğlendirdiniz, kederlerimize ortak oldunuz, sağ olun dediler. Bayan olarak bu işi yapıyorsunuz, gurur duyduk dediler. Pandemiden kaynaklı kısıtlamaların başlamasından evvelki son gösterimizdi.
Stand-up’a ilgi duyan, sahneye çıkmak isteyen gençlere buradan neler söylemek istersiniz?
Önce oturup 5 dakikalık bir stand-up yazın. Gidin bunu sahnede deneyin. Birkaç kez çıkıp deneyin. Ses kaydı alın. Millet neye güldü neye gülmedi anlayın, zira insan sahneye çıktığında hissettiği adrenalinden bazen çok uygun bir stand-up yaptığını sanıyor, ses kaydını dinlese kimsenin gülmediğini anlayacak aslında. Bu iş yalnızca sahnede öğrenilir. Diğer yolu yok. Gitsinler Tuzbiber’in Açık Mikrofon gecelerine çıksınlar. Kadıköy Aylak’ta hafta da 3-4 kez yapılıyor. Bir Açık Mikrofon’un olması gerektiği üzere, ismini o gece yazdıran sahneye çıkabiliyor.
‘RAPÇİ OLMAK İSTİYORUM’
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz, yeni hazırlıklar var mı?
Ben rapçi olmak istiyorum. İngilizce rap’i çok düzgün yapıyorum, fakat Türkiye’de olduğumuz için Türkçe rap yapmam gerektiğini düşünüyorum. Birkaç müzisyen ve üretimci ile görüşüyorum. Bakalım ne olacak. Bu ortada elinde uygun kelam yahut beat’i olanlar bana ulaşabilirler. Birlikte bir şeyler yapabiliriz. Tanışalım, ben Londralı, sempatik bir gangsterim. Âlâ bir mahallede yaşayıp, makûs mahallelerin çocuklarıyla büyüyüp, binbir çeşit olay yaşadım. Sokak kültürüne hâkim biriyim. Rap yaparak öykümü anlatmak istiyorum.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
Şu an yaz tatilindeyim, şovlara ekimde başlayacağım. Yaklaşan şovları Instagram hesabımdan duyuruyorum.