Fikret Artan
2023 yılında uygulanacak Taban Fiyatın Net Fiyatı 8.506,49 TL olarak açıklandı.
Odatv Genel Yayın Direktörü Toygun Atilla, haberle birlikte bana şu soruyu yöneltti: “Neden, 49 kuruşta, 50 kuruş değil? 1 kuruşluk farkın manası ne?”
Aslında, aylık taban fiyatın neden küsuratlı olarak belirlendiği sorusu toplumsal medyada da uzun yıllardır sorulur ve muhatabı olan Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığından rastgele bir karşılığı alınamadığı için de hala merak ve alay konusu olur. O halde bunun nedenini açıklayalım
Toygun Atilla bu sorusunu daha besbelli hale getirmek için Avukat Faik Işık’ın toplumsal medyada yayınlandığı görüntüsünü bana gönderdi.
Videoda diyalog motamot şöyle geçiyordu:
-Faik abi, minimum fiyata artırım yapıldı. 8 bin 506 lira 49 kuruş. Ben bunu kuruşuna kadar isterim
-Al abi şu 1 lirayı. En sondan ödemeye başladım. 51 kuruşu geri getir. Geri kalanını da ondan sonra ödeyeceğim.
-1 kuruş yok ki?
-Bulacağız
Şimdi gelelim problemin aslına,
Asgari fiyat tespit komitesinin misyonu mevzuat hazretlerince günlük brüt fiyat tespiti olarak tanımlanması sebebiyle, yapılan kesintilerden sonra hesaplanan aylık net fiyatta bu türlü anlamsız küsuratlar ortaya çıkmakta ve bu da vatandaşlarımızın merakını çekmekte.
Yani neredeyse tam bir gözlerimi kaparım, görevimi yaparım olayı…
Aslında, taban fiyatın 1 kuruşluk eksik yahut fazla tespiti ne devlet bütçesi açısından, ne de özel bölümün maliyeti açısından rastgele bir manası bulunmamaktadır.
KURUŞ’UN YAHUT CENT’İN BEDEL VE ÖNEMİ
Cumhuriyetin birinci yıllarındaki Türk lirasının bedeline baktığımızda, o vakit için 40 paraya muadil 1 kuruşun, elbette büyük kıymeti varmış.
Dünyadaki duruma baktığımızda, 18. yy.’dan ve 19.yy. ortalarına kadar bilhassa Avrupa, İngiltere ve ABD’de 1 cent’in epey büyük pahası vardı ve saatlik minimum fiyat birkaç cent seviyesindeydi.
1 cent’in değerini göstermesi açısından, ABD’de bir pazarlama tekniği olarak uygulanan Ruhsal Fiyatlandırma ile reklamlarda 1 dolar yerine 99 cent yahut mesela 10 Dolar yerine 9,99 Dolar üzere uygulamaların uzun yıllardır çok yaygın olarak kullanılması herkesin dikkatini çekmiştir.
1995 yılında Yüksek Lisans eğitimi için bulunduğum ABD’de market kasalarında 1 cent para üstünü almadan gitmeyen insanları görünce şaşırmıştım. Zira, ülkemizde 1990’larda yüksek enflasyon sebebiyle para ünitesi olarak kuruş tedavülden kaldırılmıştı.
Yine, 90’lı yıllarda ABD’de market önlerinde bulunan ve çocukların üzerine binerek eğlendikleri elektrikli oyuncak atların yalnızca 1 cent ile çalıştığına da şahit olmuştum. Bugün internette de kimi eserleri 1 cent’e satan siteler bulunmaktadır.
1 kuruş yahut 1 cent’in bedelli olup olmaması, kelam konusu ülkenin ulusal para ünitesinin güçlü olmasına, yani iktisadın sağlıklı olmasına, mal ve hizmetlerin nakdî göreli pahası ile enflasyon seviyesi ve trendine bağlıdır.
2005’de Türk parasından 6 sıfır atıldığında 1 Kuruş tekrar ekonomik hayatımıza girmiş, lakin ortadan geçen 18 yılda ve bilhassa son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon sebebiyle artık 1 Kuruş bağıntılı bedelini, ehemmiyetini kaybetmiştir.
Bu ortada belirtmek gerekir ki; ekonomik ömrünü tamamladığı halde kullanılmaya devam eden birtakım makina yahut demirbaşlar ile kimi kuşkulu alacakların muhasebe kayıtlarında 1 kuruşluk “İz Bedeli” hala kelam konusu olmaktadır.
ASGARİ FİYAT TESPİTİNDE KÜSURATI KALDIRALIM
Tekrar minimum fiyattaki “Kuruşlu Küsuratlar” konusuna dönersek, ilgili Bakanlığın Çalışma Genel Müdürlüğü çalışanının, gerekirse mevzuatı da yeni hale getirip, bu bahiste daha pratik davranarak, açıklanan Net Aylık Taban Fiyatı bu garabetten kurtaracak halde Günlük Taban Fiyatı ayarlamalarıdır.
Başka bir sözle, görüşmeler yapılırken mutabık kalınan Günlük Minimum Fiyat Meblağını, 30 Günlük yani Aylık Meblağı küsuratsız hale getirecek halde yine ayarlamaları ile çözmüş ve bu tıp soruları da ortadan kaldırmış olacaklardır.
Çok kolay ve açık olarak 2023 yılı Minimum Fiyatının nasıl küsuratsız ayarlanabileceğini açıklayayım;
Brüt 333,60 TL günlük, 10.008 TL aylık olarak belirlenen Taban Fiyatı, günlük 333,33 TL, olarak belirleselerdi, Aylık Minimum Fiyat küsuratsız olarak Brüt 10.000 TL, Net olarak ise 8.500 TL ilan edilebilirdi.
Aradaki çok küçük farktan kimse şikayet etmeyeceği üzere, bu türlü anlamsız bir küsurat yüzünden de yıllardır toplumsal medyada bu kuruşların sırrı alay konusu olmayacaktı.
Artık taban fiyat tespiti ve ilanında küsuratı artık kaldıralım ki, milyonlarca insan için değerli olan bir bahis dönüp dolaşıp bu türlü bir küsurat ile farklı bir istikamete çekilmesin.
Fikret ARTAN
Ekonomist, MA
Planlama Uzmanı